Geologiaren Oinarriak eta Aro Geologikoak

1. Aktualismoa eta Uniformismoa

Aktualismoa: Lurraren forma eman zioten prozesuak gaur egun forma ematen dioten prozesu berak direla: adibidez, higidura, bolkanismo eta tolestura bidezko erliebe-eraketa.

Uniformismoa: Prozesu geologiko batzuk, higidura eta erliebeen altxatzea, esaterako, motelak izaten dira, eta pixkanaka jarduten dute denbora-tarte luzeetan.

2. Fosila eta Fosilizazioa

Fosila: Organismo bizidun baten edo haren jardueraren edozein hondar da, guganaino iritsi dena fosilizazio izeneko mineralizazio-prozesu luze baten ondorioz, harrietan kontserbaturik.

Fosil motak:

• Gorputzaren fosilak:
  • Zati gogorrak (maskorrak)
  • Zati bigunak (Siberiako mamut izoztuak)
• Fosil kimikoak:
  • Jatorri organikoko substantzia kimikoak
• Moldeak eta oinatzak:
  • Molde petrifikatuak
  • Oinatzak (iknitak)
• Beste fosil batzuk:
  • Arrautzak eta izaki osoak

Fosilen prozesua (Fosilizazioa):

Organismo batean gertatzen diren aldaketa fisiko eta kimikoen seriea da, hiltzen denetik fosil gisa aurkitzen den arte, arroken zati gisa.

3. Aro Geologikoak eta Biosfera

Paleozoikoa (1. irudia):

• Siluriar Periodoa (443-419 Ma): Arrainak garatu eta lehorraren kolonizazioa hasi zen.
• Rodiniaren zatiketa: Kostalde ugari sortu ziren, eta horrek biziaren garapena eta animalia eta landare talde guztien agerpena ahalbidetu zuen.
• Devoniar Periodoa (419-359 Ma): Lehen anfibioak agertu ziren, eta ozono geruza sortu zen.
• Kanbriar (541-485 Ma) eta Ordoviziar (485-443 Ma) Periodoak: Alga zelulaniztunak eta lehen ornogabeak agertu ziren.
• Karbonifero Periodoa (359-299 Ma): Klima bero eta hezea zegoen, konifero eta iratze baso handiak sortuz; lehen narrastiak ere agertu ziren.

Mesozoikoa (2. irudia):

• Landareen dibertsifikazioa: Koniferoak dibertsifikatu ziren (Araucaria eta sekuoiak, adibidez). Angiospermoak sortu ziren, eta lignito-hobiak ere bai.
• Itsas bizitza: Amoniteak itsaso guztietara zabaldu ziren. Itsas planktona ozeanoen hondoan metatu zen.
• Ugaztun goiztiarrak: Lehen ugaztunen hondarrak agertu ziren. Espezie txikiak ziren, gutxi, eta gauez egiten zuten bizitza.
• Intsektu sozialak: Intsektu sozialak agertu ziren (erleak, inurriak eta termitak).
• Narrasti handiak: Narrasti handiek ingurune guztiak kolonizatu zituzten. Dinosauroak aro honetako fosil gida nagusiak izan ziren.

Zenozoikoa (3. irudia):

• Landareen garapena: Lehen hostoerorkorrak agertu ziren, baita landare belarkarak eta gramineoak ere.
• Hegaztien dibertsifikazioa: Hegaztien dibertsifikazio handia gertatu zen.
• Ugaztunen dibertsifikazioa: Ugaztunen dibertsifikazio azkarra gertatu zen, dinosauroek utzitako nitxo ekologikoak betez.
• Kuaternarioa eta Homo generoa: Kuaternarioa duela 2,6 milioi urte hasi zen. Homo generoaren lehen hondarrak (zaharrenak 195.000 urte dituzte) agertu ziren.

4. Fosil Gidak

Identifikatu hurrengo fosil giden aroa:

Mesozoikoko fosil gidak:

• Amoniteak (zefalopodoak)
• Belemnitea (zefalopodoak)

Zenozoikoko fosil gidak:

• Nummuliteak (foraminiferoak)
• Hosto erorkorrak (landare hostoerorkorra)
• Mikrougaztun baten fosila

Paleozoikoko fosil gidak:

• Trilobiteak (artropodoak)
• Orthoceras (zefalopodoak)
• Calceola (knidarioak)
• Iratzea