Geografia eta Klima: Oinarrizko Kontzeptuak eta Espainiako Klimak

Geografia eta Klima: Oinarrizko Kontzeptuak

Geografia

Lurraren gainazalean gertatzen diren eta espazioaren konfigurazioan eragina duten fenomenoen azterketa egiten duen zientzia da.

Mapa

Espazio jakin baten edo gainazal lau baten zati baten ezaugarriak jasotzen dituen irudikapen grafikoa da.

Autonomia Erkidegoa

Espainiako Konstituzioan aitortutako lurralde-unitatea, ezaugarri historiko, kultural eta ekonomiko bereizgarriak dituzten probintzia mugakide batzuen gehikuntzaz osatua. Autonomia Estatutuan jasotako gobernu-erakundeen bidez antolatuta autonomia dute (eskumenetan).

Mendigune Zaharrak

Hirugarren aroan sortutako mendikateak dira, mugimendu tektonikoen ondorioz zoru baten bloke bat berriro altxatu edo goratu delako sortuak. Horien tontorrak laututa eta biribilduak izaten dira. Antzinako mendilerroak dira, Mesetako barne-mendilerroak (Erdialdeko sistema eta Toledoko mendiak), Galiziako Mendiguneak eta Kantauri Mendikatearen mendebaldea.

Tolestura-Mendiak

Hirugarren aroko alpetar orogeniaren eraginez sortutako gune handiak dira, zonaldearen ertzetan (Iberiar sistema eta Kantauriar mendikatearen ekialdearen erdian) itsas hondoetako materialez (pinika eta mendikate bateko materialez) osatutako mendiguneak dira.

Arro Sedimentarioak

Hirugarren aroan, eremu hondoratuetan sortutakoak dira, kareharriz, buztinez edo hareharrizko sedimentuz beteak. Duero, Tajo eta Guadiana ibaien sakonunean, Mesetan, blokearen hondoratzeen ondorioz sortuak dira. Ebro eta Guadalquivir ibaien sakonuneak geroago bete dira.

Modelaketa Karstikoa

Kareharria uraren eraginez disolbatzean sortutako erliebe-forma berezien multzoa da. Besteak beste, dolinak, lapiazak, poljeak eta kobazuloak dira horren adibideak.

Arro Hidrografikoa

Ibai baten eta bere ibaiadar guztien drainatutako lurralde-eremua da. Uren banalerroek osatzen dituzten mendilerroek mugatuta daude. Dueroren ibaia eta bere ibaiadarren drainatzen duten lurraldea horren adibide dira.

Ibai-Erregimena

Ibai baten emariaren aldaketak urtaroen arabera dira; hala nola, ibaietako erregimen berezia eragiten dute euriaren, elurraren edo urtaroen arabera jasotzen duten urek.

Eguraldia

Atmosferaren egoera, toki eta une jakin batean. Atmosferaren egoera definitzen dute atmosferaren elementu desberdinek, hala nola tenperaturak, prezipitazioak, hezetasunak eta haizeak.

Klima

Toki jakin batean atmosferaren egoera, denbora-tarte luze batean. Atmosferaren elementu desberdinen (besteak beste, tenperatura eta prezipitazioa) analisiaren arabera definitzen da.

Zentro Barometrikoak (Antizikloia eta Depresioa)

Goi-presio edo behe-presio guneak dira. Antizikloia goi-presio eremua da, eta eguraldi egonkorra eragiten du. Depresioa edo behe-presioa, berriz, behe-presio eremua da, eta normalean eguraldi euritsua eragiten du.

Espainiako Klima Motak

Klima Ozeaniko Kostaldekoa

• Prezipitazio ugariak (1.000 eta 2.500 mm artean); urtean zehar erregulartasunez banatzen dira.
• Tenperaturak leunak dira urte osoan zehar (batez besteko tenperaturak 11 eta 15 °C bitartekoak dira), eta anplitude termikoa arina da.

Klima Ozeaniko Trantsiziokoa

• Prezipitazioak ez dira hain ugariak (800-1.000 mm) eta asko jaisten dira udan (uda lehorrak egon daitezke).
• Urteko batez besteko tenperatura baxuagoa da (10-12 °C).

Klima Mediterraneo Tipikoa eta Kostaldekoa

• Prezipitazio moderatuak (500-800 mm) edo eskasak (300-800 mm).
• Irregularrak.
• Gehienak udazkenean eta udaberrian izaten dira, eta eskasenak udan.
• Tenperatura beroak. Batez bestekoa: 15-18 °C.
• Anplitude termiko handiagoa (13-16 °C).
• Negu leunak (9-12 °C).
• Uda beroak (23-25 °C).

Klima Mediterraneo Subdesertikoa

• Oso eskasak (<300 mm).
• Irregularrak.
• Gehienak udazkenean eta udaberrian izaten dira, eta eskasenak udan.
• Tenperatura beroak. Batez bestekoa: >17 °C.
• Anplitude termikoa: 13-16 °C.
• Uda oso beroak (>25 °C).
• Negu leunak (>10 °C).

Barnealdeko Klima Mediterraneoa edo Kontinental Kutsua Duena

• Eskasak (400-600 mm).
• Irregularrak.
• Udaberrian eta udazkenean kontzentratzen dira.
• Udako idortasun handia.
• Batez bestekoa: 12-18 °C.
• Anplitude termikoa 20 °C-ra irits daiteke.
• Negu oso hotzak iparraldean (4-6 °C).
• Uda oso beroak (20-24 °C).

Mendiko Klima

• Prezipitazio ugariak (1000 mm-tik gora) eta neguan elurra egiten du.
• Pirinioetan (1500-2000 mm).
• Beste mendikateetan (1000-1500 mm).
• Batez besteko tenperaturak 10 °C-tik beherakoak dira; egunak oso hotzak izaten dira (batez besteko tenperatura 0 °C-tik gertu).
• Udak freskoak dira (21 °C-tik behera).
• Negu hotzak (0 °C-tik gertu).
• Anplitude termikoa: 13-16 °C.

Kanarietako Klima

• Urteko 150 eta 1000 mm artean.
• (Normalean 300 mm-tik behera).
• Tenperaturak leunak dira urte osoan zehar, batez besteko tenperatura 18-19 °C-koa da.
• Anplitude termikoa oso txikia da (<8 °C).