Geografia eta Geologia: Oinarrizko Kontzeptuak eta Definizioak

Autonomia Erkidegoa

Autonomia Erkidegoa: Konstituzioaren 2. artikuluaren arabera, Espainiako lurralde antolaketa gauzatzen den probintzia bakarreko edo anitzeko eskualdea da. Espainiak 17 erkidego ditu, horietatik bi uharteak (Balearrak eta Kanariak), eta bi hiri autonomo ere baditu (Ceuta eta Melilla).

Sestra Kurbak

Sestra Kurbak: Mapa topografiko batean erliebea irudikatzeko altuera bera duten tokiak lotzen dituzten sepia koloreko lerroak dira. Sestra kurbak zenbat eta elkarrengandik hurbilago egon, handiagoa izango da lurraldearen malda.

Latitudea

Latitudea: Lurreko puntu bat kokatzeko erabiltzen den erreferentzia espaziala edo koordenatu geografikoa da. Latitudea Lurraren gainazaleko puntu batetik ekuatorera dagoen angelu-distantzia da. Iparraldekoa edo Hegoaldekoa izan daiteke (ekuatoreko 0º-tik Ipar Poloko 90º-ra edo 0º-tik Hego Poloko 90º-ra).

Longitudea

Longitudea: Lurreko puntu bat kokatzeko erabiltzen den erreferentzia espaziala edo koordenatu geografikoa da. Longitudea Lurraren gainazaleko puntu batetik oinarrizko meridianora (Greenwich) dagoen angelu-distantzia da. Ekialdekoa edo Mendebaldekoa izan daiteke (0º-tik 180º ekialderantz edo mendebalderantz).

Mapa

Mapa: Lurreko gainazalaren edo bertako zati baten irudikapen grafiko laua da. Mapak egiteko proiekzio-sistema, neurria murrizten duen eskala eta errealitatea modu sinplifikatuan irudikatzeko ikurrak, koloreak eta sinboloak behar dira.

Mapa motak:

• Topografikoak
• Gaikakoak

Kartografia

Kartografia: Mapak lantzea, diseinatzea eta egitea helburu duten azterketak eta jarduera guztiak gauzatzeaz arduratzen den zientzia da.

Topografia

Topografia: Lurraren irudikapen grafikoa eta hori egiteko prozedura ikertzeaz arduratzen den zientzia da. Topografia hitza lur-eremu txikien neurketa eta deskribapen grafikoa egiten denean erabiltzen da. Bestalde, lur-eremu handiagoen deskribapen grafikoa egiterakoan geodesia izena erabiltzen da.

Erliebea

Erliebea: Lurrazalak dituen ezaugarri geomorfologikoen multzoa da, hau da, formen multzoa. Lurrazalak leku jakin batean hartzen duen forma edo egitura da. Lurraren barruko indarrek sortutako egitura geologikoaren eta kanpo eragileek egindako modelaketaren emaitza dira. Erliebea eta bere egitura aztertzen duen zientzia geomorfologia da.

Meseta

Meseta: Penintsulako erliebe-unitate nagusia da. Barruan, antzinako zokalo paleozoikoa, kanpoaldeko mendikateak eta barnealdeko sakonuneak bereiz daitezke. Iberiar penintsulan dagoen goi-ordokia da. Espainiako erdialdean kokatzen da eta ia bere lurralde osoa betetzen du. Geologikoki Paleozoikoko Mendikate Hesperikoan du sorrera; higaduraren eraginez goi-ordoki bihurtu zen. Goi-ordokiaren batez besteko altuera 600 metrokoa da, baina iparraldeko zatia altuagoa da hegoaldekoa baino.

Modelatu Karstikoa

Modelatu Karstikoa: Eskuarki kareharriz osatutako eskualdeetan eratzen diren forma berezien multzoa da, urek kaltzio karbonatoa disolbatzean sortua. Adibideak:

• Dolinak
• Estalaktitak
• Estalagmitak
• Leizeak
• Lapiazak

Beraz, higiduraren eraginez eratzen den erliebe edo paisaia konplexua da.

Dolina (Torka)

Dolina (Torka): Jatorri karstikoko edo kareharrizko erliebe-formazioa. Ura gelditzen den lekuetan sortutako barrunbe handiak dira. Askotariko formak izan ditzakete eta alboan dauden beste batzuekin lotu daitezke, ubala izeneko barrunbe konplexuak sortuz.

Lapiaz (Lenarra)

Lapiaz (Lenarra): Trenkada zorrotzez bereizitako ildaska sakon eta zulo irregularrez osatutako forma karstikoa. Beraz, formazio karstikoa da, kareharriaren pitzaduretan ura sartu eta disolbatzearen ondorioz sortutako ildo edo kanoi sarez osatua.

Mendia

Mendia: Inguruko lurretatik nabarmenki goratzen den lur zatia, bakartua edo beste batzuekin multzoa, mendilerroa, osatuz dagoena.