Geo-Historiako Kontzeptu Politiko Nagusiak

GEO-HISTORIAKO KONTZEPTUAK

POLITIKA

Gai publikoei buruzko erabaki kolektiboak hartzea da. Boterea, baliabideak eta herritarren parte-hartzea inplikatzen ditu. Ongi komuna bilatzen du eztabaida eta konpromisoaren bidez.

Lotutako Kontzeptuak

• Boterea: Politika boterearen kudeaketa eta banaketa prozesuarekin erlazionatuta dago, eta askotan boterearen funtzionamendua erabakitzen du.
• Baliabideak: Baliabideak nola kudeatzen diren eta nork eskuratzen dituen erabakitzen duen prozesu bat da.
• Herritarren parte-hartzea: Herritarrek politikaren funtzionamenduan eta boterearen erabileran duten parte-hartzea funtsezkoa da demokraziaren egonkortasunerako.

MONARKIA

Estatu burua pertsona bakar batean datzan sistema politikoa da (errege edo erregina), kargua heredatzen duena eta normalean bizitza osorako izaten dena. Monarkia absolutua izan daiteke, non monarkak botere guztia duen, edo konstituzionala, non bere boterea konstituzio batek mugatzen duen.

Lotutako Kontzeptuak

• Botere politikoaren banaketa: Monarkia parlamentarioetan, boterea monarkaren eta beste erakunde batzuen artean banatuta dago.
• Politika: Monarkia antolaketa politiko mota bat da.
• Estatuburua: Monarkian, erregea edo erregina estatuburua da.

DIKTADURA MILITARRA

Boterea indarrez hartzen duen erregimen politikoa da, non militarrek kontrol osoa duten. Askatasun zibilak eta eskubide politikoak murrizten dira, eta errepresioa erabiltzen da disidentzia isilarazteko. Boterean irauteko, indarkeria eta propaganda erabiltzen dituzte.

Lotutako Kontzeptuak

• Gobernu ez demokratikoa: Boterea ez dator herriaren botoetatik.
• Alderdi bakarreko estatua: Diktadura militar askok oposizioa ezabatzen dute eta alderdi bakarra edo militarren erabateko kontrola baimentzen dute.
• Erakunde zentralizatuak: Boterea goi-mailako militarretan kontzentratzen da, deszentralizaziorik gabe.

IDEOLOGIA

Pertsona, talde edo garai baten, mugimendu kultural, erlijioso edo politiko baten pentsamendua ezaugarritzen duten oinarrizko ideien multzoa da. (Sinismen bakoitzaren pertsona kopurua)

Lotutako Kontzeptuak

• Politika: Ideologiak politikaren oinarria eta orientazioa eskaintzen du.
• Alderdi bakarreko estatuak: Ideologia batek herrialde baten politikaren eta gobernuaren egitura kontrolatzen duenean, askotan alderdi bakarreko sistema politikoak sortzen dira.
• Eskubide zibilak: Ideologia askok eskubide zibilen inguruko ikuspegi eta politika desberdinak sustatzen dituzte.

PLUTOKRAZIA

Bakarrik boteretsuenek agintzen duten demokrazia burges bat da. Sistema desorekatu bat bezala ikusten da, esplotazio ekonomikoa errazten duena.

Lotutako Kontzeptuak

• Oligarkia: Plutokrazia oligarkia mota bat da, non boterea talde txiki batek kontrolatzen duen, baina plutokrazian, talde horrek dirua eta baliabideak kontrolatzen ditu.
• Baliabideak: Plutokrazian, aberatsak baliabideak eskuratzen eta kudeatzen dituzte, askotan gehiengoaren kalterako.
• Ideologia: Plutokrazian, ideologia kapitalista edo merkataritza askeko bat babesten da, aberatsen boterea eta pribilegioak defendatuz.

ERREPUBLIKA

Errepublika estatu baten gobernu mota bat da, bertan erregea ez da estatuburua. Orokorrean, herriak demokratikoki aukeratzen du estatuburua, lehendakari izena hartzen duena.

Lotutako Kontzeptuak

• Gobernu demokratikoa: Errepublika askok sistema demokratikoa dute, non herritarrek bozketa bidez aukeratzen duten gobernua eta presidentearen kargua.
• Estatu burua: Errepublikan, estatuburua hautatuta dago, ez heredozkoa, eta hori demokraziaren edo sistema politikoaren arabera aukeratzen da.
• Ideologia: Errepubliketan ideologia anitz egon daitezke, eta horiek gobernuaren politiken eta gizartearen funtzionamenduaren oinarri dira.

ESTATUBURUA

Estatuko agintari gorena da, nazioarteko zuzenbidearen arabera, ordezkaritza-gaitasun orokorra duena tratatuak egitearen arloan, nahiz eta Espainiako zuzenbideak mugatu egiten duen, Kanpo Arazoetako ministroaren berrespenaren pean, itun batek betebeharrak hartzeko adostasuna adieraztera. Espainiako estatuburua erregea da.

Lotutako Kontzeptuak

• Gobernu demokratikoa: Estatuburua hauteskunde bidez aukeratzen da, eta herritarrek parte hartzen dute.
• Errepublika: Estatuaren burua hautatutako presidentea da, eta eginkizunak administratiboak edo sinbolikoak izaten dira.

Kontzeptuak Aztertzeko Gida

1. ZER DA? (KATEGORIA)
2. ZERTAN DATZA?
3. ZER MOTA EDO KLASE?
4. BI KONTZEPTUREKIN LOTU