O Galego na Idade Media: Orixes, Desenvolvemento e Esplendor da Lírica Medieval

O Galego na Idade Media

Coa caída do Imperio Romano, o latín escrito continuou, e os primeiros textos en galego xurdiron a finais do século XII. O latín falado comezou a diferenciarse segundo as distintas rexións; para Gallaecia, xurdiu o romance galego. O proceso de cambio do latín ás linguas romances acelerouse coa invasión musulmá a inicios do século VIII.

O Romance Galego

A finais do século IX, a lingua galega oral xa estaba constituída nos seus trazos fundamentais, que a caracterizan e diferencian do latín ou doutros romances.

Cultivo do Galego Escrito na Idade Media

Entre os séculos XII e XV, o galego experimentou un gran desenvolvemento:

• A lingua galega era falada por todas as clases sociais.
• O galego escribíase en todo tipo de documentos.
• Houbo un gran cultivo literario:
  • Século XIII: Esplendor da lírica medieval.
  • Século XIV: Prosa narrativa.
  • Século XV: Decadencia do cultivo literario.

Con todo, o latín seguía a empregarse como lingua escrita, especialmente na Igrexa.

Os Cambios dos Séculos XIV e XV

A nobreza galega foi perdendo peso político e cultural. A perda de poder acelerouse no século XV coas Guerras Irmandiñas, que enfrontaron o campesiñado e a burguesía cos grandes nobres, e debilitaron a sociedade galega. Esta debilidade facilitou que a nobreza de Castela se infiltrase en Galicia. Na segunda metade do século XV, as medidas centralizadoras impulsadas polos Reis Católicos acabaron co prestixio e o cultivo da nosa lingua.

Literatura Galega na Idade Media (Séculos XIII-XV)

A Cantiga de Amigo

Un fenómeno puramente galego.

Introdución

Segundo os textos conservados, a literatura galega escrita comeza a finais do século XIII. Esta literatura acadou na Idade Media a súa etapa de maior esplendor. Para poder estudala, debemos ter claros os seguintes conceptos:

Cancioneiros

Eran documentos nos que os reis e os nobres da época fixeron recompilar as letras dos poemas ou cantigas. Ademais das letras, estes cancioneiros podían estar adornados con miniaturas e nalgúns deles conservábase a notación musical das cantigas. Estes cancioneiros foron descubertos a finais do século XII.

Cantigas

Son os poemas, que se chaman así porque se executaban con música.

Tipos de Cantigas:

• Cantigas de amor
• Cantigas satíricas (de escarnio ou maldicir)
• Cantigas de amigo

As de amor e satíricas teñen a súa orixe na literatura culta provenzal. As de amigo entroncan coa tradición popular e son autónomas. Están postas en boca de muller namorada.

Como recoñecelas:

Levan a palabra 'amigo' (basicamente).

Personaxes destacados desta lírica:

• Trobador: Compoñía o texto e a música. Normalmente eran nobres e aparecen identificados con nome e apelidos (Ex: Martín Codax).
• Xograr: Interpretaba as cantigas. Era itinerante e de clase baixa. Ás veces, tamén compoñía algunha cantiga. Aparecen citados polo seu lugar de orixe.

Forma das Cantigas de Amigo:

Caracterízanse polo uso de abundantes elementos de repetición que acentúan a musicalidade do poema. Estes elementos son:

• Paralelismo: As ideas expresadas nunha estrofa adoitan repetirse na seguinte. Este paralelismo temático vai unido á repetición de estruturas lingüísticas.
• Leixaprén: O segundo verso do primeiro par de estrofas pasa a ser o primeiro verso do segundo par de estrofas.
• Refrán: É un ou máis versos que se repiten ao final de cada estrofa ao longo da composición.