Gaixoaren Bizi-Konstanteen Neurketa eta Balorazioa: Gida Osoa

Gaixoaren Bizi-Konstanteak

Bizi-konstanteek gaixoaren bizi-funtzioen eraginkortasuna adierazten dute. Garrantzitsua da bizi-konstanteak neurtu eta baloratzea, egunean gutxienez bi aldiz. Gainera, erregistratu behar dira. Hona hemen garrantzitsuenak:

1. Tenperatura

Tenperatura arrunta 36 °C eta 37 °C bitartekoa da.

Tenperaturan eragiten duten faktore fisiologikoak:

• Adina: Jaioberriek ez dute tenperatura ongi erregulatzen. Adinekoengan, tenperatura erregulazioa murriztu egiten da, organismoaren zahartze prozesuarekin lotutako arrazoiengatik.
• Eguneko ordua: Goizeko 04:00etatik 06:00etara tenperatura jaitsi egiten da, eta arratsaldeko 16:00etatik 18:00etara maximoa izaten da (aldaketa 1,5 °C-koa izan daiteke). Obulazioan, progesterona handitzearen ondorioz, 0,2-0,5 °C igo daiteke.
• Iharduera fisikoa: Muskulu-jarduera handiak tenperatura nabarmen igo dezake.
• Emozioak: Muturreko egoera emozionalek tenperaturan eragina izan dezakete, handituz edo txikituz.
• Tratamendu farmakologiko batzuk.
• Giro-tenperatura.
• Jantzitako arropa.
• Elikagai eta edari beroak edo hotzak hartzea, erretzea, enema aplikatzea edo besapearen hezetasuna.

Tenperatura neurtzeko gorputz atalak:

Ondestekoa > Ahokoa > Besapekoa (0,5 °C gehiago ondoren eta aurrekoarekiko).

Tenperatura aldaketa patologikoak:

• Hipotermia:
  • Kanpokoa: Gorputzaren kanpoko arrazoiengatik (mendizalea elurretan, itotzen ari den pertsona).
  • Barnekoa: Organismoaren kolapsoa edo hutsegitea.
• Hipertermia (kanpokoa): Normala baino altuagoa, kanpoko arrazoiengatik (pertsona bat basamortuan).
• Sukarra edo pirexia (barnekoa, ez proportzionala): Barneko arrazoiengatik.
  • Febrikula: 37,9 °C - 38,4 °C.
  • Sukarra:
    • Baxua: 37,9 °C - 38,4 °C.
    • Ertaina: 38,5 °C - 38,9 °C.
    • Altua: 39 °C - 39,9 °C.
  • Hiperpirexia: > 40 °C.

Gorputzeko tenperatura hartzeko zonak:

Hiru lekutan har daiteke: besapean, ahoan eta ondestean. Ahoan edo ondestean hartuz gero, 0,5 °C gehitu behar da.

1. Besapeko tenperatura: Gutxienez 5 minutu itxaron, termometro digitala bada, soinua entzun arte.
2. Ahoko tenperatura (mihi azpian): 8 minutuz eduki.
3. Ondesteko tenperatura: 3 minutuz.

2. Arnasketa

Minutuko 12 eta 18 arnasaldi bitartekoa da (12-18 rpm).

Arnasketaren ezaugarriak:

• Maiztasuna: Minutuko egiten den arnasketa kopurua da. Adinarekin eta jarduera fisikoarekin aldatzen da (jaioberriek eta haurrek maiztasun handiagoa dute).
• Sakontasuna: Arnasten edo botatzen den aire-bolumena da. Sakona eta azalekoa bereizten dira. Pertsona heldu eta sano baten arnasketaren sakontasun arrunta 500 cm³-koa da.
• Erritmoa: Airea hartzearen eta botatzearen erregulartasuna adierazten du. Orokorrean, erritmo erregularra edo irregularra izan daiteke.

Arnasketaren asaldura patologikoak:

• Takipnea: Minutuko 20-24 arnasketa edo gehiago. Sukarra dagoenean, igotako tenperatura gradu bakoitzeko, arnasketan minutuko 4 arnasaldi gehiago egiten dira.
• Bradipnea: Minutuko 10 arnasketa edo gutxiago.
• Disnea: Arnasketa neketsua eta zaila. Gaixoak airea falta zaionaren sentsazioa du («airearen gosea»).

Oharra: Arnastea + Arnasbotatzea = 1 arnasaldi.

3. Bihotz-maiztasuna edo Pultsua

Odola ponpatzen denean sortzen den taupada erritmikoa da. Bihotz-taupadaz gain, beste pultsazio batzuk ere badaude.

Pultsuaren ezaugarriak:

• Maiztasuna: Minutuko taupada kopurua (60-80 ppm).
• Erritmoa: Taupada baten eta bestaren artean igarotzen den denbora.
• Intentsitatea: Taupada bakoitzean odola zer indarrekin ponpatzen den.

Pultsuaren maiztasunean eragiten duten faktoreak:

• Adina: Pultsua bizitzan zehar aldatzen da (jaioberriek 130-140 taupada, adinekoek 50-60 taupada).
• Iharduera fisikoa.
• Emozioak.
• Tenperatura: Gradu bakoitzeko 10 taupada igotzen dira.

Pultsuaren asaldura patologikoak:

• Takikardia: Maiztasuna minutuko 100 taupadatik gorakoa denean.
• Bradikardia: Maiztasuna minutuko 60 taupadatik beherakoa denean.
• Arritmia: Bihotz-taupaden asaldura edo irregulartasuna.

Pultsua hartzeko atalak:

Arteria hauetan hartzen da: erradiala, tenporala, karotida (fidagarriena), humeroa, popliteoa, oinekoa eta izterrekoa (femorala). Hatz lodia ez da inoiz erabili behar pultsua behatzeko.

4. Tentsio Arteriala

• Sistolikoa edo maximoa (altua): Sistolea dagoenean edo bentrikulua uzkurtzen denean arterietan dagoen presioa.
• Diastolikoa edo minimoa (baxua): Diastolean edo bentrikulua erlaxatzen denean arterietan dagoen presioa.

Presio arteriala zehazten duten faktoreak:

-Gaztu kardiakoa:Minutu batean bentrikulu bakoitzetik kanporatzen den odol kantitatea da.-Odol bolumena edo bolemia:70 kiloko heldu batek gutxigorabehera 5 litro odol ditu.Arterien hormen elastikotasuna:Heldu batengan tentsio arterialaren balio arruntak honako hauek dira:-PAS:120-140mmHg(medikuentzat altua da.).-PAD:60-90mmHg.Esfingmomanometroa neurtzen du.Tentsio arterialaren asaldura patologikoak:Hipertentsioa:PAS>140mmHg.PAD>90mmHg.Hipotentsioa:PAS:120mmHg.PADPulsioximetria:Odolean dagoen oxigeno kantitatea neurtzen du,belarrian oinean erabili daiteke no tiene k estar en dn aya mucha luz para usarlo.Ondoko parametroak agertuko dira:-Oxigenoaren saturazioa(Sa02%-tan adierazten)-Bihotz maiztasuna (taupada minutuko).>95%:No actuacion inmediata,saturacion normal en sangre.