Frantziako iraultzaren etapak

2. Iraultza politikoak(1776-1848)

2.2 Frantziako iraultzaren hasiera

1789. Urtearen haieran, Frantzia potentzia handia zen eta Antzinako Erregimeneko arauei jarraitzen zuten. Herrialdeak arazo larriak zituen.

-Estamensuzko gizartea zegoen

-Ekonomia krisi-egoeran zegoen

-Ogazunaren defizita zegoen

-Politikan ere krisia zegoen

Estatu orokorren bilera

1783. Eta 1788. Urteen artean, Luis XVI.Aren ogasun-ministroak ekonomia-krisia geldiarazten saiatu zen, baina denek aitortu behar izan zuten erreforma sakona behar zela pribilegiatuei zergak ordaintzeko. Horretarako handikien asanblearako egin zuen deia 1787an, baina pribilegiatuek uko egin zioten zergak ordaintzeari.

Frantziako iraultzaren hasiera

Estatu Orokorretan, nobleziak eta kleroak botoa estamentuka ematea nahi zuten, horrela pribilegiatuek gehiengoa zutelako. Hirugarren estatua banakako botoaren alde egin eta Asanblea Nazionala eratu zute. Diputatuak pilotalekuan bildu eta zin egin zuten bilduta jarraituko zutela, eta Asanblea Konstituziogile bihurtu zen.

2.3 Asanblea konstituziogilea

Bi urtez lanean jarraitu eta gero, 1791ko konstituzioa aldarrikatu zuten. Konstituzioan diseinaturiko eskema hauek zituzten:

-Politika-erregimena parlamentuzko monarkia ziren.
Subiranotasun nazionala eta herritarren oinarrizko eskubideak onartzen ziren.

-Botereen banaketa: botere legegilea Asanblea Nazionalaren esku zegoen

-Asanblea sufragio zentsitario bidez hautatuko zen: boto-emaileek gutxienez 25 urte izan behar

-Administrazioaren deszentralizazioa: Frantzia 83 departamentutan banatu zen, eta udalek lehen baino garrantzi handiagoa izan zuten.

Asanblea legegilea (1791-1792) eta erreformen aurkako opozizioa

1791ko Konstituzioan, goi-burgesiaren helburuak nagusitu ziren, eta beraz gizarte-klase horrek iraultza hor geratzea nahi zuen. Sans-culotteak, ordea, aldaketa sakonagoak nahi zituzten. Konstituzioa honetsi ondoren, hautezkundeak izan ziren. Asanblea berrian moderatuak nagusi ziren.

Gerra atzerrian eta monarkiaren amaiera

Emigratuen presioagatik eta iraultza beren herrialdeetara hedatuko zen beldurrez Austriak eta Prusiak gerra deklaratu zioten Frantziari 1792ko apirilean. Errege-familiak frantziatik ihes egiten saiatu, baina Varennesen atxilotu eta Parisera eraman ziztuzten preso. Tuilers jauregiari, errege-familiaren egoitziari, eraso egin zioten eta familiak Asanblea Nazionalean ezkutatu behar izan zuten.

2.4 Konbentzio Girondinoa (1792-1793)

Sans-culottek Parisko espetxeei eraso  eta preso zeuden erlijioso zein aristokratak hil zituzten. Frantziak Valmyko guduan irabazteak tentsioa gutxitu zuen. Asanblea berri baterako, konbentzio nazionalerako, autezkunde deialdia egin. Asanblea hori girondinoek eta menditarrak kontrolatu. Girondinoak errepublikano moderatuak ziren, menditarrak jakobino erradikalenak. Luis VXI.A konbentzioa espiatu eta traizioz gillotinarekin hil zuten 1793ko urtarrilaren 21ean. Gainerako potentziek Frantziari gerra deklaratu, lehen koalizazioa eratu.

Menditarren Konbentzioa(1793-1794)

Iraultzak porrot egingo zuen beldur, sans-culotteak estatu-kolpea eman girondinoen aurka. Robespierrek zuzenduta, boterea bereganatu zuten. Menditarrek konstituzio demokratiko berria egin zuten, herriaren subiranotasuna eta gizonen sufragio unibertsala onetsi zituzten. Robespierrek diktadore bihurtu eta botre guztiak bereganatu. Konstituzioa bertan behera utzi zuten eta susmagarrien legeak onartu zituzten. Robespierre ekonomia-krisia geldiarazten saiatu, gehienezko prezioak mugatuz.

Direktorioa eta iraultzaren amaiera(1795-1799)

Diktadurak berriro ez izateko, gobernu moderatua eratu. Gobernu horrek beste konstituzio bat idatzi zuen: III.Urteko Konstituzioa.

-Erregimen liberale ezarri zen, subiranotasun nazionalean eta botereen banaketan oinarrituta

-Erregimen moderatua enez, sufragio zentsitarioko sistema ezarri, botere legegilea bi ganberatan banatu

-Botere betearazlea bost kideko Direktorio baten esku zegoen

Borboiak Vendimaireko matxinada eragin, Napoleon Bonapartek matxinada menderatu. Napoleonek lehen koalizioa suntsitu, gero Europako potentziek Bigarren Koalizioa eratu, bere burua kontsul izendatu eta Direktorioa boteretik kendu.

2.5 Napoleonen obra Frantzian

Kontsualdia erregimen pertsonalista zen, Napoleonen politik-gaitasun izugarrian oinarritua, protagonismoa eta botere osoak bereganatu. Bigarren koalizioari aurre egiteko, Napoleon Italiara joan zen, biziarteko kontsul izateko. Zenbait erreforma egin:

-Legeak modernizatu, kode zibil baten bidez

-Frantziako bankua eta merkataritza-kodea sortu

-Hezkuntza publikoa sustatu

Napoleon eta Europa

Napoleonek Errepublika Inperio bihurtu, laugarren koalizioa garaitu eta ondorioz Tilsit-eko bakea sinatu. Blokeo kontinentala ezarri Britania Handiaren aurka, Europako ia potentzia guztiek onartu zuten herri horrekin merkataritza ez egitea. Napoleonek Portugal inbaditzea erabaki, Espainia ere inbaditu zuen 1808an eta Errusia 1812an, baina porrot egin zuen. Hori izan zen Inperioaren amaieraren hasiera, ondoren seigarren koalizioa eratu, Frantziako tropak garaitu zituen Lepizigeko guduan, baina urte orretan porrota Espainian. Boterea ehun eginez berreskurat baina Waterloon garaitu zuten.