Frankismoaren Bilakaera: Demokraziaren eta Legeen Talka

Testua: Municheko Kongresua

Kokapena: Testu Historiko Politikoa

Testu historikoa da, lehen mailakoa. Formaren aldetik manifestu bat da, eta edukiari dagokionez, testu politikoa. Egilea eta hartzailea kolektiboak dira, erregimen frankistaren kideei eta, orokorrean, haien aldekoei zuzenduta dago. Helburu publikoa du. 1962ko ekainaren 8an argitaratu zen, Francoren diktaduraren bigarren etapan, Desarrollismoaren garaian.

Analisi Nagusia: Europako Baldintzak

Ideia nagusia: Espainia Europako kide izateko ezinbesteko baldintzak. Merkatu bateratuan sartzeko, nahitaezko baldintza Estatu demokratikoa ezartzea da.

Testu artikulatua da, eta bertan derrigorrezko baldintza hauek agertzen dira:

• 1. art. Espainian, herritarrek askatasunez aukeratutako erakunde demokratikoak eratzea.
• 2. art. Pertsonen eskubideak bermatzea, gobernuaren mugarik gabe.
• 3. art. Espainiako nazionalitateak eta autonomiak aitortzea.
• 4. art. Askatasun sindikalak baieztatu eta langileen eskubideak bermatzea.
• 5. art. Alderdi politikoak antolatzeko askatasuna izatea eta oposizioaren eskubideak aitortzea.

Azken paragrafoan, oinarrizko arau hauek betez gero, Espainiak Europan sartzeko aukera izango duela ziurtatzen dute.

Inguru Historikoa: Desarrollismoa eta Europa

1960ko hamarkadaren hasieran, Desarrollismoaren etapa hasi zen, eta frankismoak nazioarteko ostrazismotik atera nahi zuen. Elkartze-itun bat eskatu zion EEEri, aurrerago erakunde horretan sartzeko. Eskabidea Municheko Europar Mugimenduaren IV. Biltzarra egiten ari zirela egin zuten, eta ez zuten erantzunik jaso.

Oposizio demokratikoak, Munichen bildurik, Espainiako egoera politikoa salatu zuen eta demokrazia ezartzea eskatu zuen, Espainia merkatu bateratuan sartzeko ezinbesteko baldintza baitzen.

Francok, kongresuan hartutako erabakiak ikustean, gogor erreakzionatu zuen Munichen sinatu zutenen aurka. Mugimenduaren prentsak kongresuaren aurkako kanpaina bat egin zuen, baina ez zen ausartu isiltzera, barneko arazoekin egiten zuen bezala, kanpoan gertatu baitzen.

Francoren aldeko manifestazioak antolatu ziren, eta errepresioa gogortu zen. Gobernua EEEn sartzen saiatu zen, eta 1967ko uztailean, EEEk Espainiarekin negoziatzeko lehen mandatua onartu zuen, eta 1970ean Lehentasunezko Ituna sinatu zuten bi aldeek.

Ituna egokitu beharra zegoen, baina garai horretan frankismoaren krisia gertatzen ari zenez, EEEk negoziazioak atzeratu zituen, Franco hil ostera arte, Espainiak erakunde horretan sartzeko aukera izan zezan.

Garrantzia: Demokraziaren Bide Luzea

Testu honek garrantzia du, Europan erregimena ez zela onartzen erakusten digulako, eta aipatzen diren neurriak hartzea ezinbestekoak zirelako Europan sartzeko. Beste alde batetik, testuarekiko erantzunak erakutsi zuen demokraziara heltzeko bidea luzea zela. Errepresioa izan zen berehalako erreakzioa.

Testua: Estatuko Lege Organikoa

Kokapena: Lege Juridiko Politikoa

Aztergai dugun dokumentua 1966ko Estatuko Lege Organikoa da. Jatorriaren arabera, testu historikoa da, beraz, lehen mailako iturria. Formari dagokionez, juridikoa da, eta edukiari dagokionez, politikoa. Egilea indibiduala da (Francisco Franco). Hartzailea kolektiboa da, espainiar guztiei zuzenduta dago, beraz, testu publikoa. BOEn argitaratu zen 1967ko urtarrilaren 11n.

Analisi Nagusia: Antolaketa Berria

Testuaren gai nagusia frankismoaren hainbat hamarkadaren ondoren Estatuak izan zuen antolaketa berria da; eta ideia nagusiek Espainiak nazio gisa dituen ezaugarriei, estatuaren helburuei, estatuburuaren eginkizunei eta gobernuko presidentearen figurari egiten diete erreferentzia.

1966ko abenduan, erregimen frankistak egokitze-saioak egin zituen. Estatuko Lege Organikoa promulgatu zen politika legegilea eguneratzeko eta erregimenaren gainbehera eragozteko. Erreferendumean onartutako Lege Organikoaren bidez egin zen. Lege Organikoa aldarrikatzen da aurreko legeekin hasitako estatuaren instituzionalizazioa burutzeko.

• 1. eta 2. artikuluetan: Espainiak nazio gisa dituen ezaugarriak aipatzen dira.
• 3. artikuluan: Ez da aginte-banaketarik egongo, eta Estatuaren helburuak nazioaren batasuna, independentzia eta segurtasuna mantentzea izango dira.
• 6. artikuluan: Estatuburuaren boterea berresten da.
• 14. artikuluan: Estatuburuak gobernuburua izendatuko duela eta espainiar nazionalitatea izan beharko duela adierazten du.

Inguru Historikoa: Oinarrizko Legeak eta Krisia

Francoren gobernuak deuseztatu egin zituen Errepublikako legeak, eta estatua instituzionalizatzeko prozesu motel bat hasi zuen, konstituzio baten eginkizuna betetzen zuten oinarrizko zenbait legeren bidez. Erregimeneko oinarrizko legeak:

• 1938an: Lanaren Forua.
• 1942an: Gorteetako Legea.
• 1945ean: Espainiarren Forua.
• 1945ean: Erreferendum Legea.
• 1947an: Ondorengotza Legea.

60ko hamarkadan, gizartea gero eta aldarrikatzaileagoa zen, eta aldaketa handiak gertatu ziren: Elizan, sentimendu nazionalista nagusi zen eremuetan, eta alderdi eta erakunde politikoek erregimenaren kontrako oposizioa egin zuten. Manifestazioak eta greba ugari izan ziren, eta indarkeria terroristaren aldeko taldeak agertu ziren.

1957tik aurrera, erregimen frankistak egokitze-saioak egin zituen, hainbat lege berriren bidez:

• Estatuko Administrazio Zibilaren Erregimen Juridikoari buruzko legeak (1957): administrazioa deszentralizatu eta modernizatu, eta gobernuaren jarduna eta estatuarena bereizi zituen.
• Mugimendu Nazionalaren Printzipioen Legea (1958): alderdi bakarraren sistemari eusteko xedea zuen.
• Hitzarmen Kolektiboen Legea (1958): lan-esparrua errealitate sozioekonomikora egokitzeko.
• Prentsa Legea (1966): zentsura bertan behera utzi zuen.
• Lege Organikoa (1966): Europako herrialdeen eskakizun demokratikoei erantzun nahi zien.

Erregimena eskaeretako batzuk betetzen ahalegindu zen, lege modernoagoak eginez, baina Mugimendu Nazionalaren printzipioak aldatu gabe. Ideia horri erantzuten zion Estatuko Lege Organikoak.

Lege horrek aurreko legeak aldatzen zituen, eta bere osotasunean ezartzen zuen “demokrazia organikoa”; izan ere, familia-herena sartzen zuen Gorteetan.

Ezarritako legeen ondorioz, tirabirak sortu ziren erregimenaren barneko familia politikoen artean, barneko hausturak.

Garrantzia: Diktaduraren Mozorroa

Erregimenaren konstituzio moduko zerbait izan nahi zuen, eta helburu nagusia, aurreko legeak testu bakar batean bilduz, frankismoaren instituzionalizazio-prozesua amaitzea zen. Aldaketa juridikoek ez zuten arintzen erregimenaren diktadura-izaera, baina mozorrotzen saiatzen ziren.