Foru Sistemak Erresuman: Egonkortzea eta Ezaugarriak

1. Foru Sistemaren Egonkortzea Erresuman

Definizioak

Foruak: Legediak dira.

Foru Erregimena: Erregimen konstituzional gisa (itxuraz).

A) Foru Askatasun Garrantzitsuenak

Autogobernua

• Lurralde bakoitzean, eskualdeko erakunde ordezkariek barne arauak osatu eta aurrera eramaten zituzten.
• Horietan, tokiko talde indartsuetako ordezkariek baino ez zuten parte hartzen: merkatariek, eskribauek, etab.
• Haiek ziren honako baldintza hauek betetzen zituzten bakarrak: aberastasunak zituzten, gaztelaniaz alfabetatuta zeuden eta legeak onartutako kapareak ziren.
• Nafarroako Gorteetan, hiru estamentuak zeuden indarrean.

Euskal Foru Baimena edo Eskubide Nafarra

• Eskubide horri esker, Foruen aurka zihoazen errege agindu guztiak eten zitezkeen.
• Errege boterearekin eztabaida bat izaten zuten, Foru arauak errege nahiei egokitzeko, baina beti ere aurre egin gabe.

Zerga Salbuespen Ugari

Bizkaiko eta Gipuzkoako lurretan eta Arabako eta Nafarroako eremu jakin batzuetan sortutakoek kaparetasun unibertsala zuten. Horri esker, euskaldun horiek zerga gutxi eta kopuru txikikoak ordaintzen zituzten, Erdi Arotik zetozenak.

Barnealdean Muga Zergak Ezartzea

• Euskal lurraldeak merkataritza libreko gune bilakatu ziren.
• Kanpoko produktuak lurralde horietako biztanleak asetzeko erabiltzen ziren, eta produktu horiek ez zuten muga eskubiderik ordaintzen Gaztelara iristen ziren arte.
• Atzerrira esportatzen zituzten bertako produktuek ere ez zituzten zergak ordaintzen.
• Nafarroak bere muga zerga antolamendu berezia zeukan.

Gatazkak

• Erregeak arerioen aurka zuen gerra ekonomikoa zela eta, euskal botereak erregearen aurka jarri ziren.
• Euskaldunek agindu orokor batzuei kasu egin behar izan zieten: ezin zuten merkataritza lanik egin holandarrekin, ingelesekin eta frantsesekin.

Soldaduak Emateko eta Ordaintzeko Betebeharra

Lurraldearen defentsarako eta bertako ofizial militarren agindupean soldaduak emateko eta ordaintzeko betebeharra.

Gatazkak eta Negoziazioak

• XVII. mendean, etengabe eskatu zituzten soldaduak kanpoko gatazketan parte hartzeko.
• Eskaerek tirabirak sortu zituzten Olivares konde-dukearekin.
• Batzuetan kanpo zerbitzu militar horiei uko egiten zieten arren, azkenean onartu egin zituzten, baina Batzarren eta Gorteen onarpenarekin, eta soldaduen soldata erregeak ordaintzeko baldintzarekin.

B) Ezaugarriak

Globaltasuna

Foru legediaren helburuek lurralde historikoen erregimen juridikoari (eskubide pribatua, publikoa, etab.) eta erregimen horren hezur-mamitze politiko eta instituzionalari (ogasuna, zerga erregimena, justizia, armada, etab.) begiratzen diote.

Bilakaera Dinamikoa

Foru kodea ez da aldaezina, garapenari lotuta dago. Euskal Foru legedien oinarrizko substratua erabilera eta ohiturazko eskubidea da. Horretatik abiatuta, legezko legedi idatzi baterantz hurbiltzen dira.

Aniztasuna

Faktore sorta heterogeneo batek hainbat formatu, maila eta helmenetako botere sare sozio-espezialen aniztasun nabarmena sortu zuen:

• Hiribilduak, jaurerriak, Eliza, bazkunak, Erakunde Publikoak.
• Lurraldeen araberako botereak.
• Errege edo jauntxo titulua legez kontra daukan Koroa.