Filosofia Politikoaren Historia: Aro Klasikotik Ilustraziora

Aro Klasikora Hurbilketa: Greziar Pentsamenduaren Sorrera

Greziar zibilizazioa, K.a. 500. urte inguruan, pentsamendu mitikotik eta erlijiosotik aldendu zen, pentsamendu kritikoaren eta arrazoimenaren lehen oinarriak ezarriz. Greziako kultura, politika eta filosofia Mendebaldeko zibilizazioaren oinarria bihurtu ziren.

Polisak (hiri-estatuak)

Greziako antolaketa politikoaren eta sozialaren oinarria. Esparta eta Atenas ziren bi eredu nagusi:

• Esparta: Klase militar eta menderatuen arteko zapalkuntza sistematikoa zegoen. Platonek eta Aristotelesek miretsi zuten ordena militarra eta efizientzia politikoagatik.
• Atenas: Demokraziaren jatorria. "Ekklesia"-n, herritar nagusiek erabakiak hartzen zituzten. Justizia, parte-hartze politikoa eta legearen nagusitasuna ziren balio nagusiak.

Platon eta Aristoteles: Filosofia Politikoaren Iturburuak

Platon (K.a. 427–347)

Sokratesen ikaslea eta Akademiaren sortzailea, filosofia politikoaren aitzindaria. Bere obrak elkarrizketa formatua jarraitzen du, eta "Errepublika" da lanik ezagunena.

• "Errepublika"-n, estatu ideal baten eredua proposatu zuen, non justizia eta bertute morala gizartearen oinarriak ziren. Gobernu ideala filosofoek gidatzen zuten, eta jabetza pribatua edo familia loturak ukatzen zitzaizkien interes pertsonalak saihesteko.
• Ideia nagusia da gizarteak lanaren banaketan oinarritu behar duela, bakoitzak bere trebetasunei egokitutako eginkizun bat izan dezan, horrela zoriontasuna eta harmonia lortzeko.
• "Komunismo Platonikoa": Gobernatzaileek jabetzarik gabe gobernatu behar dute, euren interes propioak ez ditzaten agintzen eragin.

Aristoteles (K.a. 384–322)

Platonen ikaslea eta Lizeoaren sortzailea, baina ikuspegi naturalista eta praktikoagoa zuen.

• Bere lan nagusietako bat "Politika" da. Gizakia "zoon politikon" dela adierazi zuen, hau da, izaeraz politikoa eta soziala den izakia.
• Gobernuaren sailkapena garatu zuen:

Eredu egokiak: Monarkia (norbanakoaren onura orokorra), aristokrazia (talde baten bertutean oinarritua), politeia (gehiengoaren interes kolektiboan).

Eredu ustelak: Tirania (norbanakoaren interes propioak), oligarkia (talde baten botere ekonomikoa), eta demokrazia (Aristotelesentzat, gehiengo pobreak bere interesak bakarrik babesten dituenean).

Errenazimendua: Makiaveloren Errealismo Politikoa

Humanismoa

XV-XVI. mendeetan berpiztu ziren kultura klasikoen azterketa eta humanismoa. Gizartean burgesia klase berriak protagonismo handiagoa hartu zuen, eta merkantilismoa garatu zen ekonomiaren oinarri gisa.

Makiavelo (1469–1527)

Florentziako diplomatikoa eta politikaria, "Printzea" bere obra ezagunenean gobernarien botereari eta haren mantentzeari buruzko errealismo politikoaren teorialaria izan zen.

• Ez zuen moraltasunari lotutako gobernu ereduak proposatu; boterea mantentzea eta arrakasta lortzea izan behar zirela gobernuaren helburu nagusiak defendatu zuen.
• Proposamenak gordintasunagatik nabarmentzen dira: Printzeak indarra eta azpikeria erabili behar ditu, beharrezkoa denean, boterea mantentzeko. Herriaren babesa funtsezkoa da boterea finkatzeko, baina beldurra maitasuna baino tresna eraginkorragoa da gobernatzeko.
• Errealismo politikoaren eta estatu modernoaren oinarria ezarri zuen.

Erreforma Protestantea: Luteroren eta Kalbinen Etikak

Martin Lutero (1483–1546)

Eliza Katolikoaren ustelkeriaren aurkako mugimendu baten liderra. 1517an argitaratutako 95 tesiak Elizaren autoritateari eta indulgentzien salmentari aurre egiteko idatzi zituen.

Protestantismoa

Bibliaren interpretazio indibiduala eta hizkuntza arruntetara itzulpena bultzatu zuen, gizartean indibidualismoa sustatuz.

Joan Kalbin (1509–1564)

Kalbinismoaren sortzailea, lanean eta austeritatean oinarritutako etika ekonomikoa proposatu zuen. Lanaren arrakasta jainkozko bedeinkazio gisa ulertu zen, kapitalismoaren oinarriak ezarriz.

Ilustrazioa: Arrazoiaren, Liberalismoaren eta Feminismoaren Aitzindariak

John Locke (1632–1704)

Liberalismoaren aita.

• Bere teoria nagusiak "Second Treatise of Government"-en azaldu zituen, non gizarte hitzarmenaren bidez gobernuaren zilegitasuna justifikatzen duen.
• Gizakiak naturan askatasun eta berdintasun egoera batean jaiotzen direla defendatzen zuen. Estatuak bere boterea herritarren baimenetik eratorri behar du, eta jabetza babestea da haren funtzio nagusia.

Jean-Jacques Rousseau (1712–1778)

Ilustrazioaren eta kontraktualismoaren ikur nagusietakoa.

• Naturazko egoera gizakiarentzako egoerarik zoriontsuena zela defendatu zuen, eta gizarteak desberdintasunak eta mesfidantza sortu zituela.
• Borondate orokorra komunitatearen interes kolektibo gisa definitu zuen, baina askatasun indibiduala horri subordinatu behar zitzaiola defendatu zuen.

Mary Wollstonecraft (1759–1797)

Feminismoaren aitzindaria.

• "A Vindication of the Rights of Woman" lanean emakumeek hezkuntza eta eskubide berdinak izan behar zituztela defendatu zuen.
• Argien garaiko pentsamenduaren ereduak emakumeak baztertzen zituela kritikatu zuen, eta hezkuntzak emakumeen azpiratzea betikotzen zuela salatu zuen.