Filosofia Modernoa: Arrazionalismoa, Enpirismoa eta Kanten Ilustrazioa

Arrazionalismoa

Arrazionalismoak arrazoian oinarritutako ezagutza defendatzen du, eta sentsazioak eta tradizioak ez direla fidagarriak dio. Arrazoiak egia batzuk lor ditzake intuizio eta dedukzioaren bidez. Mundua lege naturalen menpeko makina bat bezala funtzionatzen duela uste du, baina arima da askatasuna duena eta lege mekanikoetatik kanpo dagoen bakarra.

Descartes eta Metodo Kartesiarra

Descartesek metodo kartesiarra proposatu zuen, sinesmenak zalantzan jartzeko helburuarekin, benetako ezagutza lortzeko. "Cogito ergo sum" esaldiaren bidez, pentsatzen duela ondorioztatzen du eta intuizioaren bidez lortzen du lehen egia. Hiru jatorrizko substantziak arima, Jainkoa eta mundua dira.

Enpirismoa

XVII. mendeko filosofian, Enpirismoak esperientzia eta sentsazioa azpimarratzen zituen. Lockek esperientzia dela ezagutzaren jatorria defendatu zuen, eta Humek esperientzia eta sentsazioa bereizten zituen, metafisika ezinezkoa zela argudiatuz.

Arrazionalismoaren Laburpena

Arrazionalismoan (Descartes, Leibniz, Spinoza), arrazoia da ezagutza eskuratzeko tresna nagusia. Descartesek zalantza metodikoa erabili zuen bere filosofiaren oinarriak ezartzeko.

Kant eta Ilustrazioa

Kantek Ilustrazioa definitu zuen, adimenaren erabilpen independentea aldarrikatuz, eta gizakiari autonomia eman zion bere pentsamendua eta erabakiak hartzeko.

"Sapere Aude": Adingabetasunetik Irteera

Kanten arabera, Ilustrazioa gizakiaren irteera da norberaren erruzko adingabetasunetik, "ausart zaitez pentsatzera" lema adierazten duena. Honek, heteronomiatik autonomiara pasatzea eskatzen du, oztopoak gaindituz:

• Alferkeria
• Koldarkeria
• Tutoreen oztopoak

Adingabetasuna askotan gure bigarren natura bihurtzen da, eta horretatik ateratzea prozesu luze eta heziketa bidezkoa da. Ilustrazioa lortzeko, askatasuna eta arrazoia dira zutabe nagusiak.

Arrazoimenaren Erabilera Publikoa eta Pribatua

Kantek arrazoimenaren erabilera publikoa eta pribatua bereizten ditu. Erabilera publikoa adimenaren erabilera librea eta kritikoa da gizartean, eta lehenetsi beharrekoa da. Erabilera pribatuak, berriz, egonkortasunaren eta ordenaren izenean, pentsamendu kritikoa mugatzen du, adibidez, lanetan edo gobernuan.

Ilustrazioak, Kanten ustez, arrazoimenaren erabilera publikoa sustatzea du helburu, adingabetasunetik askatzeko eta gizartean askatasunez pentsatzeko aukera emateko.

Autonomia Morala eta "Caesar non est supra grammaticos"

Kantek autonomia morala azpimarratzen du Ilustrazioan, adimenaren erabilera eta arrazoiaren bidez gizakiak bere burua gidatzea eskatzen duena. «Caesar non est supra grammaticos» esaldiarekin, Kantek adierazten du ez dagoela pertsona baten autoritatearen gainean lege edo arau moralik, baizik eta norbanakoak bere arrazoiaren arabera erabaki behar duela.

Ilustrazioa, beraz, gizartean eta moralaren arloan autonomia eta kritika sustatzen dituen prozesu bat da.

Kanten Kritizismoa

Kanten Kritizismoa arrazoiaren eta ezagutzaren mugak eta balioak aztertzen dituen filosofia da. Kantek defendatzen du ezagutza ezin dela kanpoko errealitatea zuzenean islatu, baizik eta gure adimenaren egiturek moldatzen dutela.

Kritika metodo bat da arrazoiaren erabilera egokia eta bere muga zehatzak identifikatzeko. Kantek egiaztatzen du ezagutza esperientzia eta arrazoiaren elkarreraginaren bidez eraikitzen dela, eta ezagutza ez dela beti objektiboa edo absolutua.