A Filosofía de Descartes: Deus, Cogito e as Tres Substancias

Contexto Histórico-Conceptual

René Descartes (1596-1650), pai da filosofía moderna, vive nunha época marcada pola Revolución Científica e a consolidación do racionalismo. No Discurso do Método (1637), pretende fundamentar o coñecemento humano a través dun método baseado na razón, buscando certezas indubitables. Na parte IV, introduce o concepto de Deus como ser perfecto, clave no seu sistema metafísico.

A Dedución Cartesiana da Existencia de Deus

O texto presenta a dedución de Descartes sobre a existencia de Deus a través do concepto de perfección. Os termos clave son: cogito (penso), res cogitans (substancia pensante), res infinita (Deus) e res extensa (substancia material). O tema principal é a fundamentación da existencia dun ser perfecto (Deus) como garantía do coñecemento verdadeiro. A tese sostén que a idea de perfección, que existe no pensamento humano, debe proceder dun ser perfecto, pois o imperfecto non pode ser causa do perfecto. As ideas secundarias inclúen o vínculo entre a perfección de Deus e a dependencia do suxeito humano, e a distinción entre as substancias fundamentais. A estrutura formal do texto é deductiva, avanzando en tres momentos:

Estrutura Deductiva do Argumento

• Primeiro momento: Do cogito, conclúe que a súa existencia como ser pensante é indubitable e deduce a realidade da res cogitans.
• Segundo momento: A partir da idea de perfección, demostra que só un ser infinito e perfecto (Deus) pode ser causa desa idea.
• Terceiro momento: Relaciona a res infinita coa res extensa, deducindo que Deus, como ser perfecto, é garante da realidade material externa ao suxeito.

Desenvolvemento da Temática

Descartes comeza establecendo que a súa existencia como ser pensante (res cogitans) é evidente polo cogito: “penso, logo existo”. A súa capacidade de dubidar demostra a súa imperfección, pois coñecer é superior a dubidar. Porén, a idea de perfección existe na súa mente, e conclúe que esta non pode proceder del mesmo, ser imperfecto, nin da nada, senón dun ser realmente perfecto: Deus. Este é o segundo momento deductivo, no que utiliza o principio de causalidade: todo efecto debe ter unha causa polo menos igual en perfección. Deus, como causa suprema, é infinito, eterno e garante das ideas claras e distintas.

O terceiro momento introdúcese co paso da res infinita á res extensa. Aquí, Descartes argumenta que a existencia de Deus asegura a realidade da materia externa, pois un ser perfecto non pode enganar. A res extensa corresponde á substancia material, que existe independentemente da mente pero é accesible a través da razón, baixo a condición da garantía divina. Así, o sistema cartesiano establece unha relación entre as tres substancias: res cogitans, res infinita e res extensa, garantindo unha orde racional e verdadeira no universo.

Vixencia e Transversalidade

As ideas de Descartes teñen unha profunda influencia na filosofía e na ciencia moderna. O seu método racionalista é a base do pensamento científico, e a súa concepción dualista (res cogitans e res extensa) marca debates sobre mente e corpo ata hoxe. Ademais, a cuestión da certeza e da causalidade conecta coa epistemoloxía contemporánea e coa análise da intelixencia artificial e as bases do coñecemento humano.

Opinión Persoal Razoada

O texto de Descartes é un exercicio maxistral de racionalidade e procura de certeza. Valoro especialmente o rigor do seu método e a súa capacidade para deducir verdades universais a partir de ideas simples. Porén, o seu argumento sobre a existencia de Deus baséase nun salto metafísico que non todos consideran satisfactorio, xa que parte dunha idea interna para deducir unha realidade externa. En todo caso, o Discurso do Método é unha obra imprescindible para entender a transición ao pensamento moderno, e aínda inspira reflexións profundas sobre a relación entre razón, fe e ciencia.