Feminismoaren Gida: Historia, Kontzeptuak eta Mugimenduak

Zer da feminismoa?

Emakume eta gizonen arteko desberdintasunen kontrako kritika eta horren aurrean hartzen den jarrera kontzientea da. Ez da filosofia edo ideologia politikoa bakarrik, baizik eta nazioarteko mugimendu zabala, edozein motatako menpekotasun eta zapalkuntza ezabatzea bilatzen duena. Sistema patriarkalaren eta sexistaren aurkako jarrera da.

Feminismoaren Historia: Eskubideen Lorpenak

Lehen Garaiak

• Grezia eta Erroma: emakumea bigarren mailako izakitzat hartzen zen.
• Erdi Aroan: emakume asko erre zituzten (sorgin-ehiza), heziketarako eskubiderik gabe zeuden eta askotan elizatik kanpo kokatzen ziren.
• Errenazimentuan: paradigma berri bat sortu zen, gizakiaren autonomia eta androzentrismoa ardatz hartuta. Edertasuna goraipatzen zen. Aipagarriak dira Christine de Pizan, María de Zayas eta Laura Cereta.

Feminismo Modernoa

• Ilustrazioa: berdintasuna eta askatasuna aldarrikatzen ziren, baina emakumeen hiritartasun osoa ukatzen zen. Garai honetan feminismoa indartu zen Poulain de la Barre bezalako pentsalariei esker.
• Frantziako Iraultza: aurreko gizarte-antolamenduarekin (noblezia, teozentrismoa) hautsi zuen. Ideia askatzaileak ekarri zituen, baina esklabotza eta kolonialismoa mantendu zituen. Jakobinoek ez zuten onartzen emakumeek politikan parte hartzea.
• Olympe de Gouges: Emakumearen eta Herritarraren Eskubideen Adierazpena (1791) idatzi zuen. Gillotinan hil zuten.
• Mary Wollstonecraft: Emakumeen Eskubideen Aldarrikapena (1792) argitaratu zuen.

Feminismoa Mugimendu Sozial gisa

XIX. mendean, feminismoa mugimendu sozial gisa finkatu zen, esklabotzaren aurkako mugimenduekin lotura estuan. Lehen Mundu Gerraren ondoren, emakumeek erresistentzia erakutsi zuten lan-merkatutik kanporatu eta etxera itzultzera behartu zituztenean.

Korronte Nagusiak

Sufragistak

Boto-eskubidea eta hiritartasun osoa aldarrikatzen zuten.

Feminismo Sozialista eta Marxista

Emakumeen zapalkuntza termino ekonomikoetan aztertzen du, kapitalismoaren eta patriarkatuaren arteko lotura nabarmenduz. Menpekotasuna eremu publikoan zein pribatuan gertatzen dela salatzen du. Aipagarria da Aleksandra Kollontai, alderdi boltxebikeko kidea, botere-egiturak aztertu zituena.

Feminismo Anarkista

Hierarkiaren, nagusikeriaren eta patriarkatuaren aurka egiten du.

Feminismo Liberala

Parte-hartze politikoa, eremu publikoan sartzea eta heziketarako eskubidea eskatzen ditu. Ez du lan-mundua sakonki aztertzen, maila altuko eta ertaineko emakumeen mugimendua izan baita nagusiki.

Feminismo Erradikala

Androzentrismoaren kritika egiten du eta familia zein sexualitatea eratzen duten botere-harremanak aztertzen ditu.

Oinarrizko Kontzeptuak

Patriarkatua

Gizonezkoek emakumeekiko duten nagusitasunean oinarritutako egoera soziala da. Botere-harreman bat da, eta oinarrizko menperatze-sistematzat hartzen da, beste menperatze-sistema batzuk horren gainean eraikitzen baitira.

Androzentrismoa

Gizartea aztertzeko orduan, gizonek kolektibo gisa egiten dutena eta haiekin erlazionatzen dena erdigunean jartzea da, emakumea bigarren mailako lekuan utziz.

Feminismo Postmodernoa eta Garaikidea

"Emakume" eta "gizon" kategorien dekonstrukzioa aldarrikatzen du, 68ko Maiatzaren eraginpean. Hamarkada hauetako lorpen eta aldarrikapen nagusiak hauek dira:

• 1970eko hamarkadan talde feministen sare bat eratu zen.
• Aldarrikapenak osasunaren eta sexualitatearen arloetara zabaldu ziren.
• Egunkari, editorial, liburu eta liburu-denda espezializatuak sortu ziren.
• Emakumeen parte-hartzea kirol taldeetan sustatu zen.
• Gai garrantzitsuak mahai gainean jarri ziren: abortuaren eskubidea, tratu txarren aurkako borroka, lan-bizitzaren eta familiaren arteko kontziliazioa, erantzukidetasuna eta zaintza lanen banaketa.
• Eraso, gehiegikeria eta bortxaketen aurkako mugimenduak indartu ziren.
• Unibertsitateetan emakumeari buruzko ikasketak eta institutuak sortu ziren.
• Espainiako Gobernuan, 2008an Berdintasun Ministerioa sortu zen, baina 2010eko urrian desagertu eta Berdintasun Idazkaritza bihurtu zen.
• Erakunde mailan, Nafarroako Berdintasunerako Institutua (INAI), udaletako Berdintasun Bulegoak eta NUPeko Berdintasun Unitatea bezalako egiturak sortu dira.

Nazioarteko Erakundeak: CEDAW

CEDAW (Emakumearen Aurkako Bereizkeria Mota Guztiak Ezabatzeko Konbentzioa) Nazio Batuen Erakundearen (NBE) batzorde bat da.

• 1981ean sortu zen eta 181 herrialdek onartu dute.
• Bere erabakiak lotesleak dira.
• Gobernuen lana ebaluatzen du, ez ekintza zehatzengatik, baizik eta lortutako aurrerapenengatik.
• Berdintasuna lortzeko diskriminazioarekin amaitu behar dela dio, eta hori estatuen ardura eta betebeharra dela ezartzen du.
• Erakunde publikoen eta enpresa transnazionalen ardurak eta betebeharrak ere aipatzen ditu.