Fedea eta arrazoimena

FEDEA ETA ARRAZOIA ESKOLASTIKAN

Eskolastika:  Kristautasuna ulertzeko greziar-erromatar filosofia erabili zuen  mugimendu teologiko-filosofikoa da. XI.Mendetik XV.Mendearen erdialdera arte iraun zuen.

A) San Antselmo:  Arrazoia fedearen  zerbitzura

- Agustini jarraituz, ezagutzarak errebelazioa  hartu zuen abiapuntutzat.

- "Ez   dut nahi  ulertarazi sinesteko, baizik eta sinetsi egiten  dut ulertzeko".

- Ezagutzaren arazoa  sinesten dudana ulertzean datza.

B) Averroismoa:   Arrazoiaren eta fedearen arteko kontraesana

- XII eta XIII.Mendeetan,  Avizena eta Averroes musulmanei   eta Mainonides juduari esker, Aristotelesen filosofia Mendebaldean hedatu  zen.

- Latindar  averroismoaren 3 baieztapen nagusiak:

1.- Munduaren   betierekotasuna

2.- Arimaren hilkortasuna

Aristotelesen pentsamenduan oinarrituta,  lehen bi baieztapenek kristau-fedean onartzen  ziren egiak ukatu egiten dituzte. Kristau-fedeak mundua Jainkoak  ezerezetik sortu zuela eta giza arima hilezkorra dela dio eta.

3.- Egia bikoitzaren  teoria: Bi egia daude;   teologiko- fedearenak eta filosofiko-arrazoiarenak

- Arrazoiaren  autonomia babesteko ahalegina  egin zuten Agustinen teoriaren aurrean. Arrazoiaren zeregina fedeaz onartutakoa  argitzea da.

C) Tomas   Akinokoa (1225-1274): Bereizketa eta harmonia

Tomas   Akinokoak    errealitatea (egiak) ezagutzeko  bi bide bereizi zituen: fedearena (teologia) eta arrazoimenarena (filosofia).  

- Filosofiak  arrazoimena erabiltzen du soilik. Arrazoimenaren bidez aurkitutako  egiak egia naturalak edo arrazoimenezko egiak dira.

- Aldiz,  teologiak, Jainkoaren errebelazioa du  abiapuritu. Teologiaren egiak fedezko  egiak dira.

Autonomoak    izateaz gain, bi bide horiek autosufizienteak dira, hau da,  bakoitzak bere kasa egia lortzeko gai da. Teologiak egia lor dezake errebelazioa  aztertuta. Filosofiak ere egia lor dezake, arrazoimenak, ondo erabiliz gero.

Beraz, arrazoimenak   eta fedeak, bakoitzak bere aldetik,  egia lor dezakete.

Dena den, badira bide batetik zein bestetik  ezagut daitekeen egiak: fede-atariko egiak. Egia horiek errebelatu egin zaizkio  gizakiari, eta, beraz, sinetsi egiten dira, baina giza arrazoimenak ere badu horiek   ezagutzeko gaitasuna.

Edonola  ere, elkarri laguntzen  dioten arren, fedearen eta   arrazoimenaren artean gatazkarik bada, fedeak (teologiak) du lehentasuna.  Arrazoimenak fedearen kontrakoa dioenean, fedearen egiak dira onartu beharrekoak. Hau da, egia errebelatua beti dago giza arrazoimenaren gainetik

Beraz, laburbilduz, arrazoimenak  lagundu egiten dio fedeari antolakuntza   logikorako prozedurak, eztabaida dialektikorako tresnak eta dogma argitzen duten datu zientifikoak

eskainiz. Aldiz, fedeak egia irizpide sendo bat eskaintzen dio filosofiari.

D) Ockham   (1280-1349) Fedea  eta arrazoiaren arteko bereizketa

- Aurreko fedearen  eta arrazoiaren pentsaerak suntsitu egin zituen.

- Akinoko   Tomasentzat arrazoia eta fedea 2 ezagutza-iturri desberdin dira, baina eremu komun  bat badutela esaten du.

- Ockhamek    ez du hori onartzen. Bere  ustez, 2 ezagutza-iturri desberdin dira eta bien edukiak ere desberdinak dira.

- Jainkoaren  existentzia ezin da Ockhamen   ustez arrazoiaren bidez frogatu Erdi Aroan uste zuten bezala.