Faxismoa eta Nazismoa: Mussolini eta Hitlerren Ibilbideak

Benito Mussolini: Faxismoaren Ibilbidea

• 1914: Mussolini Alderdi Sozialistatik kanporatua izan zen.
• 1919: Fasci Italiani di Combattimento / Alkandora Beltzak sortu zituen (talde antiliberal, antisozialista eta ultranazionalista).
• 1921: Alderdi Nazional Faxista sortu zuen.
• 1922: Urriak 27, Erromarako Martxa. Erregeak Mussoliniri gobernu faxista eratzen utzi zion.

Faxismoaren Finkapena (1922-1925)

• 1923: Hauteskunde lege berria. Botuen %25arekin parlamentuko 2/3 lortu zituen.
• 1924: Faxistek %65a lortu zuten. Matteotiren hilketa gertatu zen.
• 1925: Legezko alderdi bakarra: FAXISTA.

Estatu Faxista (1925-1945)

Politikoki

• Totalitarioa.
• Alderdi bakarra.
• Parlamentua eta Monarkia mantendu ziren, baina erabaki guztiak Faxismoaren Kontseilu Handiak hartu zituen.

Ekonomikoki

• Interbentzionismo ekonomikoa eta enpresa askatasuna.
• Autarkia (ezer ez inportatzea).
• 1933: IRI sortu zen (Enpresa publikoak sektore industrial nagusietan).
• Azpiegitura handi berriak.

Sozialki

• Korporatibismoa (estatuak arbitro papera, beti enpresek irabazi).
• Sindikatu liberalak eta greba eskubidea debekatu ziren.
• Gizarte Segurantzaren sorrera.

Kanpo Politika

• Inperialismoa: Lurralde batzuk okupatzen hasi zen eta "Altzairuzko Ituna" sinatu zuen.

Adolf Hitler: Nazismoaren Gorakada

Ezkerra (sozialistak/komunistak) eta Eskuin muturra (gerrakoak, gazteak, dena galdu zutenak, naziak) desadostasunean zeuden. Denak desengainatuta.

• 1919: Hitler Langileen Alderdi Nazionalistan afiliatu zen.
• 1923: Alderdiko buru bihurtu zen. Estatu kolpe saiakera baten ondorioz, kartzela zigorra jaso zuen, eta han idatzi zuen MEIN KAMPF liburua. Nazionalsozialismoaren oinarriak hauek ziren:
  • Muturreko nazionalismoa
  • Arrazakeria: arioen nagusitasuna
  • Inperialismoa, bizi-espazioaren teoria
  • Antiliberalismoa, antisozialismoa eta antikomunismoa
  • Estatu zentralizatu autoritarioa, lider karismatiko batek gidatua.
• 1920ko hamarkadan: SS eta SA talde paramilitarrak sortu zituen, aurkariak eta desidentifikatuak hiltzeko.
• 1929: Krisi ekonomiko eta demokratikoa.
• 1930: Hauteskundeak. Naziek emaitza onak lortu zituzten, baina ez nahikoak.
• 1932: Hitlerrek presidentetzarako hautagaitza aurkeztu zuen, baina galdu egin zuen.
• 1933: Hauteskundeak irabazi eta Hitler kantzelari izendatu zuten (parlamentuko burua).
• 1933-1934: Boterea finkatzeko neurriak: zentralizazioa inposatu zuen, sindikatuak eta alderdiak debekatu zituen, eta SA taldea ezabatu zuen ("Labana Luzeen Gaua").
• 1934: Hindenburg presidentea hil zen, eta Hitlerrek botere guztia bereganatu zuen.

Erregimen Nazia (1935-1945)

Politikoki

• Totalitarioa, alderdi bakarra, poliziala (SS eta Gestapo).
• Propaganda erabili zuen (filmak, etab.) bere irudia goraipatzeko.
• 1933tik: Kontzentrazio esparruak.

Sozialki

• Lan Frontea (korporatibismoa).
• Antisemitismoa.

Ekonomikoki

• Kapitalista handien aldekoa.
• Autarkia.
• Armagintza eta azpiegiturak.

Kanpo Politika

• Inperialismoa: Bizi-espazioaren teoria.
• Versaillesko Bakea hautsi eta Hirugarren Reicha ezarri zuen.