Faxismoa Italian eta Nazismoa Alemanian

Zer da Faxismoa?

• Muturreko nazionalismoa.
• Estatua goraipatzea.
• Liberalismoa eta demokrazia arbuiatzea.
• Berdintasunean oinarritutako gizartearen aurkako jarrera.
• Buruzagia gurtzea.
• Faxismoa tradizio arrazionalista eta materialistaren aurkakoa da; arrazoiaz mesfidati da (obedientzia itsua).
• Indarkeria zilegiztatzea.

Nolakoa zen Italiako erregimen faxista?

Faxismoaren gorakadaren kausak

Kanpo-zorra. Bake-akordioek izugarrizko etsipena ekarri zuten; aliatuek Italiari Trentinoko lurraldeak agindu zizkioten, baina Trentino bakarrik eman zioten. Kanpo-zor handiak gero eta inflazio handiagoa eragin zuen, eta armada desmobilizatzeak langabeziaren igoera ekarri zuen.

Faxismoaren ezaugarriak

Sei ezaugarri nagusi ditu:

• Ideologia antidemokratikoa.
• Estatuak ekonomian esku hartzen zuen.
• Estatuak gizartea menperatzen zuen.
• Nazionalismo basatia eta espantsionista.
• Antikomunismoa.
• Indarkeriaren eta militarismoaren gurtza: aurkari politikoen eta langileen aurka aritzen ziren talde armatuak sortu ziren. Militarren antzera funtzionatzen zuten: ereserkiak, uniformeak, sinboloak, banderak eta kontzentrazio handiak erabiltzen zituzten.

Mussolini boterean

Faxismoak porrot egin zuen hauteskundeetan. Indarra erabiltzea erabaki zuen boterea bereganatzeko. «Alkandora Beltzen» kontzentrazio jendetsuak Erroman egin ziren; eraikin publikoak okupatu eta gobernuari ultimatum bat aurkeztu zioten. Erromako Martxak helburua lortu zuen: erregeak gobernua osatzeko aukera eman zion Mussoliniri, eta honek botere osoa eskuratu zuen.

Mussolinik eta faxistek estatuaren baliabide guztiak kontrolatu zituzten. Erregimen parlamentarioa desegin zuten, alderdi politikoak eta sindikatuak desegin zituzten, komunikabideak zorrotz kontrolatu eta gizabanakoaren askatasunak bertan behera utzi zituzten. Ekonomiaren kontrol zorrotza ezarri zuten, herrialdea autosufizientea izateko. Kanpo-zor handia zutenez, autarkia bultzatu zen (Gariaren bataila, adibidez).

Nolakoa zen Alemania nazia?

Alemania gerraostean

Lehen Mundu Gerraren osteko bake-itunek umiliazio sentimendua utzi zuten Alemanian. Gerraren ondorengo egoera ekonomiko kaotikoak gizarte-matxinadak eragin zituen. Langabeziak kontrolik gabe egin zuen gora, eta erdi mailako klaseen zati handi bat pobretu zen.

Nazismoaren ezaugarriak

Mugimendu nazionalsozialistak faxismoaren antzeko ezaugarriak zituen: mugimendu ultranazionalista, totalitarioa, antidemokratikoa, antikomunista eta izugarri bortitza zen. Nazismoaren oinarri ideologikoak funtsezko beste alderdi bat ere bazuen: arrazismoa. Arrazismoaren adierazle nagusia juduen aurkako gorroto amorratua (antisemitismoa) izan zen. Nazismoaren arabera, arraza arioa arraza gorena zen eta gainerako arrazekiko gailentzeko eskubidea zuen (pangermanismoa).

Nazismoak boterea eskuratzea

Nazien ideologia Alemaniako Langileen Alderdi Nazionalsozialistaren (NSDAP) inguruan antolatu zen. Hasieran, NSDAPek babes gutxi izan zuen. Municheko Putschean hartu zuen parte (porrot egin zuen estatu-kolpe saiakera batean). Baina 1929ko krisiaren ondorioek gero eta babes handiagoa eman zioten alderdi naziari.

Sistema parlamentarioa desegin eta erregimen totalitarioa ezarri zuen. Oposizioa bortizki deuseztatu zuen. Aurkarien aurkako jazarpen basatia hasi zuen.

Berrarmatzea eta espantsionismoa

Gobernu naziak berrarmatze-politikari ekin zion. Alemaniak fronte komuna osatu zuen Italiarekin, Berlin-Erroma Ardatza sinatuz. Urtebete geroago, Japoniaren eta Alemaniaren arteko Antikomintern Itunaren bidez indartu zen aliantza hori. Hitlerrek lurraldeak anexionatzeko politikari ekin zion. Alemaniak kanpo-politika erasokorrari ekin zion.