Hori ezin dute horrela egin, honela baizik

Errenazimentua edo Pizkundea= Europako mugimendu kulturala XV-XVI mendeak,gertakari eta aldaketa garrantzizkoek markatu zutena, eta literaturan, gramatika eta erretorikan, arkitekturan, pinturan, musika,eskultura,fisikan,astronomian,teknologian..Ikaragarrizko aurrerakuntza eragin zuena.Hiru egile nabarmendu ziren Errenazimenduan:Bernart Etxepare,Joan Perez Lazarraga eta Joanes Leizarraga.

Linguae Vasconum Primitiae(Bernart Etxepare1480-1560 XVI mendean) jaio zen: XV.Nafarroa Behereko Garaziko):euskeraz inprimatuko lehen liburuaren izan zen,1545ean Bordelen argitararu zen.Erlijiozko olerkien eta olerki profanoen bilduma da;azken horien artean,maitasun poemak, poema autobiografikoak eta euskararen aldekoak aurkitu daitezke.

Erromantzeak(eredu epikoa) XV-XVI=erromantze epiloak dira erromantze-generorik zaharrena.Liskarrak kontatzen dituzte.Godu-kantak ere esaten zaie gatazkak azaltzen dituzten erromantze horiei.

Jesus Krist Gure Januaren Testamentu Berria=Joanes Leizarraga XVI 1571:Euskera prosan erabili zuen aurreneko idazlea izan zen, eta eredurik gabe egin behar izan zuen lana.Jaio1506an,hil 1601ean.

Joan Perez Lazarragaren eskuizkribua=XVI 1548-1605:Artzain-eleberri batek eta zenbait olerkik osatzen dute dokumentua.(Eskuizkribua 1567-1602)

Refranes y sentencias= XVI 1596=euskal atsotitzen lehen bilduma argitaratua da.1596an atera zen, biltzailearen izenik gabe,Iruñean,Pedro Porralisen etxean.Euskaraz emanak eta gaztelaniara itzuliak.

Erromantzeak(eredu epiko-lirikoa) XVII=hemen pertsonaien sentimenduak ere tartekatzen dira, entzuleak hunkitzeko asmoz.Kontakizun asmatuak edo benetako gertakarietan oinarritutako asmakizunak dira.Borrokak zein istorio ilunak.

Gero(Pedro Agerre,Axular) XVII 1643= euskal idazleak idatzitako lan nagusia da, bai euskal literatura osoko maisulan handienetarikoa.

Joanes Leizarraga 1506-1601,Jesus Krist Gure Jaunaren ,Testamentu Berria (1571)

Esteban Garibai 1533-1599,Refranes y sentencias 1596

Pedro Agerre Axular 1556-1644,Gero(1643)

Erromantzeak, Eredu epiko-lirikoa, XVII.Mendea

OBSERVAR

ala ¿? Edo, sin preguntas,afirmativas

(baino),baizik =siempre al final    

ezpada(si no)

-kor=el que hace a la palabra (eraginkor=influir)

-tsu=cualidad

-dun=tener   gabe=sin basati=salvaje   

edo=una cosa  edota=final de la frase DIRA ,son dos cosas

baina=pero   baino=si no

BAI-NAGO  BAIT-ZARA BAIKARA(GARA)

bait+zara=baitzara   bait+naiz=bainaiz arazi=altzaraziz

nik/neuk=el neuk solo se puede poner 1 vez y en el que hace la acción

Neurekin=neurekin etorriko zara?

Geuregana=Geuregana hurbiltzen ari zirela,izutu egin ginen

Zeuretzat=zeuretzat gorde ezazu zorroa

Eurengandik=eurengandik askoz gehiago espero nuen

neu ibili dut parkean eta zu ez  geu joango gara hondartzara egun osoa,zu es

zeu joango zara mendira,gu ez     eurak gauza guztiaz orduratuko dira,eta gu ez

SINONIMOK ETA ANTONIMOAK

hil/zendu=morir                                            burugabe#zentzudun

ausarta/adoretsu=valiente                           bizi#zendu

sentikorra/bihozbera=sentimental               bihotz-gogor#bihozbera

zuhurrago/zentzudunago=más sentido       izukor(asustadizo)#adoretsu(valiente)

artega/urduri                                                eskuzabal#zeken

zakar/baldar                                                 sendo#indarge

lotsati/herabe                                              maitagarri#gorrotagarri

IZENONDOAK

lotsabera,lehiakor,diruzale,barazkizale,eraginkor