Explorando a Lingua Galega: Ortografía, Gramática e Legado Literario

OS NEOLOXISMOS

Son palabras ou expresións recentes que se que se incorporan ao noso vocabulario, ainda non foron incorporadas aos dicionarios. Poden ser: - palabras novas -palabras que xa existen e se lle dá un novo significado ( iglú, é un contenedor de vidro). -palabras tomadas doutro idioma ( photocall ).

O TEXTO ARGUMENTATIVO

  Presenta unha opción acerca de un tema, defendé un punto de vista, achega datos, e a súa finalidade é persuadir. Diferenciamos dúas partes, - a tese ou idea que se defendé - os argumentos ou razoamentos que apoian a tese.

A estructura:-

introducción, presenta o tema ou tese que se queré probar. -
desenvolvemento, exposicións dos argumentos para defender a tese. -
conclusión, recapitulación dos argumentos expostos e confirmación da tese.

Carácterísticas lingüísticas:

Predominio de oracións enunciativas. Interrogacións retóricas para atraer a atención da persoa receptora. Presenza de adxectivos valorativos. Verbos de opinión e expresións que sinalan o punto de vista do autor. Emprego da 1ª persoa (voz do autor), 2ª persoa plural (receptores). Frecuentes definicións, comparacións, exemplificacións. Citas e argumentos de autoridade.
Enumeracións acumulativas dos argumentos cunha finalidade intensificadora. Emprego de conectores e enlaces que indican: – Contraste ou oposición: porén, pero, non obstante, senón… – Causa: porque, dado que, por ese motivo… – Consecuencia: polo tanto, en consecuencia, de aí que, deste xeito… – Rectificación: mellor dito, polo contrario… – Orde: en primeiro lugar, en conclusión, en síntese, finalmente…

Tipos de argumentos

Para soster unha tese poden empregarse distintos argumentos. Entre eles: -A ética.
Aléganse principios éticos ou moráis a favor ou en contra. -A utilidade.
Sinálase que algo é útil, práctico, necesario ou eficaz e indícans as consecuencias positivas que ten. -A experencia.
Preséntanse situacións persoais vividas para xustificar un punto de vista. -A calidade.
Valórase a excelencia de algo, o exquisito e exclusivo fronte á abundancia. -A autoridade.
Apóiase en testemuños de persoas ou institucións expertas na materia e que teñen prestixio na sociedade.

 USO DO B ·
Terminan en : - aba,-abas,- aba,-abamos,-abades,-aban. ·Comezan polas sílabas bu-, bur- e bus-  menos"vurullo” ·Os verbos rematados en –buir e –bir, menos os verbos servir, vivir, vir. · Antes de r ou de l escríbese sempre b, menos no caso de acivro, acevo e xadon

USO DO V   os adxectivos rematados en: -avo/-ava -ave -evo/-eva -eve -ivo/-iva -ova/-ovo ·As palabras que empezan por ad ·As palabras que derivan de outras que se escriben con V

USO DA H  as palabras que comenzan polos prefixos Halo- (halófito, halófilo) Hecto-Helio- (heliocentrismo) Hema-/Hemo- Hemero- (hemeroteca)Hemi-Hepat-Hepta- Hetero- Hex- Hidro- Hipno- Hiper- Hip-, hipo- Histo- Homo- 

Respéctase a ortografía latina en palabras como:Hasta, Hedra, Helena, Helmo ,Henrique, Hindú, Hadrián. Algunhas palabras con h intercalado:Adherir, exhibir, exhortar, inhibir, prohibir, cohibir, rehabilitar, coherencia, cohesión, adhesivo, exhausto, vehículo, filharmónica, inherente.

VARIEDADES LINGÜISTICAS:

Variedades xeográficas:  -

Bloque occidental:

gheada, seseo, plural -ns), (ti), terminación subs -án -

Bloque central

Con ou sen gheada, seseo ao fina, plural -s, (ti,tu) subs -ao/-á -

Bloque oriental:

sen gheada, sen seseo, plural -is, (tu), subs -ao/-á

Variedades sociais:  -

Nivel culto:

propio das personas que teñen un alto nivel cultural. (correción sintáctica, riqueza e precisión léxica, pronuncia coidada) -

Nivel medio

Usado pola maioría da poboación e polos medios de comunicación (respecto polas normas lingüísticas) -

Nivel vulgar:

propio de falantes con escasa formación (léxico reducido, presenza de vulgarismos, confusións na pronunica)

Variedades históricas:

  Son formadas polas diferenzas das linguas ao longo da historia. 

Variedades situacionais:  -

Rexistro formal:

propio de situacións nas que hai que coidar a forma de mensaxe. Coincide coa corrección do nivel culto. -

Rexistro informal:

propio das situacións de familiaridade e confianza. Lingua espontánea e relaxada. Léxico restrinxido, abundancia de frases feitas. Alta expresividade uso de interogacións e exclamacións. Non sempre se axusta á norma pero non presenta incorrecións.

CURROS ENRIQUEZ:

Vida

Nace en celanova en 1851, tiña unha relación complicada co seu pai, trasladouse a Madrid con 15 anos a estudar o bachillerato e estudiou dereito, carreira que non vai rematar. Foi corresponsal de guerra na guerra carlista, ferido nun accidente. Volveu a Galicia como funcionario de facenda. O bispo de Ourense califiaco de herético. Sentenza de cárcere e absolución. Emigra á Hábana en 1884: xornalista e bases para a RAG. Morre en 1908 e os seus restos foron levados a Galiza.

Obra

O seu primeiro poema en lingua galega, Cántiga. En 1871 dáse a coñecer como poeta ao gañar en Ourense un premio literario coas composicións: “ A Virxe do Cristal”, “O gueiteiro” e “Unha voda en Einibó”. A obra literaria de Manuel Curros Enríquez consta de dous libros: Aires da miña terra e O divino sainete. Tamén é autor de numerosos artigos xornalistícos. 

Aires da miña terra:·

Poesía social ou cívica

A poesía debía estar comprometido co pobo e denunciar os problemas da sociedade. Boa parte dos seus poemas reflicten as súas ideas progresistas en defensa da democracia, do progreso e das liberdades, contra a pena de morte, o imperialismo… As súas críticas diríxense contra a igrexa por fomentar o fanatismo e a superstición, que provocan a ignorancia e o atraso. Tamén ataca os fidalgos e os caciques contraque son os beneficiarios dos foros e impostos que escravizaban os labregos, provocando a súa pobreza e obrigándoos á emigración. ·

Poesía costumista

Esta temática ten unha escasa presenza na súa obra e, en ocasións, combínase coa temática social. Son costumistas os tres poemas premiados en Ourense en 1877: – «A Virxe do Cristal» é un poema narrativo sobre a lenda da Virxe de Vilanova dos Infantes, que  lle contaba súa nai cando era neno. – «Unha voda en Einibó» describe unha voda popular en tres romances: o noivado, a cerimonia e o banquete. – «O gueiteiro» homenaxe a un personaxe real: Manuel Castro, o gaiteiro de Penalta. 

Poesía intimista:

Son poucos os poemas en que Curros expresa a súa propia situación anímica. Neles trata acontecementos familiares, como a felicidade polo nacemento do seu primeiro filló, ou a dor pola morte da súa nai e a do seu segundo filló, e noutros ofrece unha visión pesimista da existencia.

O divino sainete:

longo poema narrativo de temática satírica e social composto por 512 versos. Tomando como modelo a Divina comedia de Dante, relata unha imaxinaria peregrinación a Roma para gañar o xubileo.  -Realiza a viaxe acompañado de Francisco Añón nun tren de sete vagóns, que simbolizan os sete pecados capitais (gula, envexa, preguiza, luxuria, ira, soberbia, avaricia).  -En cada vagón viaxan diferentes persoas representativas da Galicia da época, entre elas o xuíz Mella e o bispo Cesáreo, Emilia Pardo Bazán etc. Cando chegan a Roma, visitan o Vaticano e son recibidos polo papa León XIII, a quen lle piden que renuncie ás riquezas e leve unha vida humilde; o papa prométeo mais os dous poetas poñen en dúbida a súa palabra.

Desde un punto de vista semántico, os pronomes persoais sinalan as tres persoas gramaticais que participan no discurso: eu/nós (falante/s), ti/vós (oínte/s), el(es)/ela(s).
Desde o punto de vista morfolóxico, son formas variables, pois teñen flexión de xénero, número e persoa.
Desde o punto de vista sintáctico, substitúen substantivos ou frases nomináis e desempeñan as mesmas funcións ca un substantivo. Poden ser tónicos (funcionan como suxeito, atributo ou complementos con preposición) e átonos (os pronomes van detrás do verbo. Vai antes do verbo cando unha frase é negativa. Con enunciados enfáticos. Cos pronomes relativos, interrogativos e exclamativos.  E con alguns verbos, adverbios e conxuncións)