A Expansión Imperialista (Século XIX): O Reparto de África e Asia e as súas Consecuencias Históricas

O Imperialismo no Século XIX

No século XIX, as grandes nacións europeas, Gran Bretaña e Francia especialmente, intentaron dominar o mundo ocupando África e Asia. Desde 1870, o proceso de ocupación foi rápido, comezando unha carreira entre as potencias para controlar a maior cantidade de territorio posible.

Causas do Imperialismo

As razóns que impulsaron esta expansión foron diversas e interconectadas:

• Económicas

  Buscaban novos mercados para a abundante produción industrial e tamén materias primas e fontes de enerxía que Europa xa non tiña. (Ver texto 20)

• Políticas

  As colonias daban prestixio e poder, e permitían controlar as rutas comerciais estratéxicas.

• Ideolóxicas

  En certos círculos considerábase a raza branca como superior, polo que debían exercer a súa misión civilizadora sobre outros pobos.

• Relixiosas

  Expansión do cristianismo a través de misións.

• Exploración

  Chegar a sitios onde o home branco nunca estivera, impulsando o coñecemento xeográfico e a aventura.

Formas de Colonialismo

As potencias europeas estableceron diferentes modelos de control territorial:

• Colonias de Explotación

  A poboación local estaba sometida. Un gobernador europeo controlaba a zona, e empresas privadas explotaban os recursos (minería, agricultura).

• Colonias de Poboamento

  Eran aquelas ás que emigraba moita poboación branca, reproducindo o modelo social e político da metrópole.

• Dominio

  As colonias de poboamento podían ter autonomía e goberno propio. Este modelo só se deu no imperio inglés (Canadá, Australia, etc.).

• Protectorados

  Respectábase o goberno local, pero cun control militar e económico efectivo por parte da metrópole.

O Reparto Territorial

En pouco tempo, África estaba repartida entre as nacións europeas. Na Conferencia de Berlín (1884-1885) puxéronse unhas normas para ocupar o continente, evitando conflitos directos entre as potencias.

En Asia, Rusia ocupou Siberia, e no sur os ingleses e franceses estableceron grandes territorios (como a India e Indochina). Quedaron libres Xapón e China, aínda que esta última tivo graves problemas de inxerencia estranxeira.

Consecuencias do Imperialismo

O impacto do colonialismo nas rexións dominadas foi profundo e duradeiro:

Impacto Económico

• Control económico: Os colonos ocuparon as mellores terras. As grandes empresas instalaron o sistema das plantacións para cultivar aqueles produtos que o mercado occidental demandaba (café, cacao, caucho, etc.), utilizando man de obra indíxena. Tamén controlaron a produción mineira.
• Infraestruturas: Para sacar todas estas riquezas, tiveron que trazar estradas e vías de ferrocarril que comunicaban a costa coa zona produtora.

Impacto Demográfico e Social

• Impuxéronse os modos de vida occidentais. Coa medicina, logrouse reducir a mortalidade, pero a natalidade mantívose alta. Aumentou moito a poboación, pero non había recursos suficientes, e a fame converteuse nun problema crónico.
• Creáronse fronteiras artificiais que dividiron etnias e culturas, e diso derivan moitos dos problemas xeopolíticos actuais.

Casos Especiais de Imperialismo

h4>Xapón

Nos últimos anos do século XIX, a súa política imperialista dirixiuse cara a China e Corea, o que provocou un choque directo con Rusia (Guerra Ruso-Xaponesa de 1904-1905).

h4>Estados Unidos (EE. UU.)

Tras a conquista do Oeste, e unha vez completada esa expansión interna, EE. UU. puxo en práctica un modelo de imperialismo diferente. Consideraron que todo o continente americano era a súa área de influencia (Doutrina Monroe: América para os americanos). Non ocuparon o territorio directamente, só colocaron bases navais e as grandes empresas controlaron as riquezas da zona. Os gobernos estaban controlados desde Washington, e cando aparecía algún problema, os norteamericanos interviñan para controlar a situación.