Existentzialismoa, Zahartzaroa eta Feminismoa: Gogoeta Filosofikoak

Existentzialismoa: Askatasuna eta Gizakia

Existentzialismoak norberaren existentzia sortzeari ematen dio garrantzia, askatasuna ardatz hartuta. Gizakia proiektu bat da, finitua, eta bere esentzia askatasunean eta aukeran datza. Antropologia berri bat proposatzen du.

Existentzialismoaren jatorriari dagokionez, hainbat pentsalari bereizi behar dira.

Kierkegaard: Existentziaren Faseak

Søren Kierkegaarden arabera, egiazko existentziak hiru fase ditu:

• Fase estetikoa
• Fase etikoa (autobaieztapena eta betebeharra)
• Fase erlijiosoa (gizabanakoaren eta Jainkoaren arteko harreman berezia, non bere benetako izaera aurkitzen duen)

Heidegger: Existentzia Jatorra eta Ez-jatorra

Martin Heideggerrek bi existentzia mota bereizten ditu:

• Existentzia ez-jatorra (edo anonimoa): Heriotza saihestu nahian bizi da, gauza materialek xurgatuta.
• Existentzia jatorra: Gizakia heriotzarako izakia dela konturatzean, besteekiko eta gauzekiko harremana loratzen da.

Existentzialismoa eta Erlijioa

Pentsalari existentzialista batzuek erlijiotasunean aurkitzen dute errealitatearen zentzua (adibidez, Gabriel Marcel).

Beste batzuek, ordea, ez dute Jainkoarengana jotzen heriotzak sortzen duen antsietateari aurre egiteko (adibidez, Simone de Beauvoir, Albert Camus).

Zahartzaroa Gizarte Kapitalistan

Gizarte kapitalistak zahartzaroa baztertu ohi du, produktiboa ez delakoan edo zaindu beharreko etapa soilik delakoan.

Filosofiaren historian ere zahartzaroaren estereotipo faltsuak eraiki dira, hala nola:

• Adinekoak lanbiderik ez dutenez despersonalizatu egiten direla.
• Zahartzaroak jakinduria ekarri beharrean, bizi-larritasunak areagotzen dituela.
• Adinekoen ustezko baretasuna (hau ere estereotipo bat da).

Hala ere, zahartzaroan ere garrantzitsua da adiskidetasuna, konpromisoa eta maitasuna lantzen jarraitzea.

Beraz, zahartzaroa kontu politikoa ere bada, ez soilik pertsonala.

Feminismoa: Bilakaera Historikoa

Feminismoa pertsonen arteko eskubide berdintasuna aldarrikatzen duen pentsamendu korrontea da, emakumeen diskriminazioa abiapuntutzat hartzen baitu. Hala ere, korrontea ez da homogeneoa izan eta bilakaera nabarmena izan du historian zehar:

• Aitzindari ilustratuak (XVIII. mende amaiera)

  Pentsalari ilustratuen "berdintasun politikoaren" aldarriak gizon zuri, burges eta heterosexualak baino ez zituela aintzat hartzen konturatu ziren emakume pentsalari batzuk.

• Neurritasunaren mugimendua (Temperance Movement, Boston, 1920tik aurrera)

  Emakumeek alkoholaren aurkako mugimendua antolatu zuten. Nahiz eta oinarri kristaua izan, emakume askok lehen aldiz bizitza publikoan parte hartzeko aukera izan zuten.

• Mugimendu sufragista (1850eko hamarkadatik Lehen Mundu Gerrara)

  Sufragistek balio demokratikoen eta eskubide liberalen unibertsalizazioa aldarrikatu zuten, bozka eskubidetik hasita.

• Emakumearen eraikuntza sozialaren kritika (Simone de Beauvoir)

  II. Mundu Gerrak sortutako galera demografikoek estatuetatik amatasuna bultzatzea ekarri zuten. Testuinguru horretan, 1949an, Simone de Beauvoirrek Bigarren Sexua liburua idatzi zuen. Obra horrek berebiziko garrantzia izan zuen, feminismoari ohartarazi baitzion emakumeen zapalkuntza eskubide zibil, politiko edo sozialetatik harago ere kokatzen zela.

• Feminismo erradikala (1960ko hamarkada): Heteropatriarkatua eta pribatuaren politizazioa

  Gizartea heteropatriarkaltzat jo zuten, hau da, gizonen interesak sostengatzen dituen sistema zela salatu zuten; gizonen pribilegioak defendatzeko egitura. Gizarte horretan, emakumea arlo publikoan menderatzen da, baina baita arlo pribatuan ere ("Pribatua politikoa da"). Garai hartan, gorputza eztabaidaren erdigune bihurtu zen, "Nire gorputza nirea da" lelopean.

• Generoaren teoria eta Queer teoria (Judith Butler, 1980-1990 hamarkadak)

  Judith Butlerrek bide horri jarraitu zion, erakundeen androzentrismoa eta sexu/genero kategorien azpian interes politikoak zeudela salatuz. Butlerren arabera, familia tradizionala botere tresna bat da, eta hortik kanpo dauden jokabide ez-normatiboak (queer) patologizatu egiten dira.

• Intersekzionalitatea (Angela Davis et al., 1970-1980 hamarkadak)

  Angela Davis eta beste pentsalari batzuek emakumeen aniztasuna azpimarratu zuten, eta arrazak, klase sozialak, sexualitateak eta abarrek sor ditzaketen menderatze eta jazarpen gurutzatuak aztertu zituzten.