Evolución da Poesía e Prosa Galega no Século XX: Un Percorrido Pola Literatura

1. Poesía das Irmandades da Fala

Nos primeiros anos do S. XX, hai un forte atraso económico, Galicia intensifica a emigración e nace o movemento obreiro e o nacionalismo. Na literatura, cultívase en exclusiva o xénero da poesía, con liñas básicas como o ruralismo, e a nosa literatura carece de sorpresa e orixinalidade. Irrompen movementos como o Agrarismo e as Irmandades da Fala, os cales alentan o nacionalismo. As Irmandades da Fala (1916) crearon editoriais, publicaron revistas e xornais como A Nosa Terra, promovendo o teatro galego, ademais da renovación estética, formal e temática. Destacou Cabanillas.

A) Cabanillas

Participa no seminario de estudos galegos e é un poeta clásico e moderno cuxas poesías contén elementos tradicionais: literatura clásica grecolatina, romanticismo, folclore popular galego e influencia dos mestres do Rexurdimento. Elementos anovadores: modernismo de Rubén Darío, saudosismo portugués de Teixeira de Pascoais e simbolismo.

• Dúas grandes modalidades:
• Poesía Lírica: costumista - Costumes rurais cunha perspectiva crítica. Exemplos: No desterro, Vento mareiro.
• Poesía Cívica: postulados agraristas e o ideario das Irmandades da Fala. Exemplos: Da Terra asoballada.
• Poesía Intimista: tema amor, natureza e recreación de vivencias. Exemplos: A rosa de cen follas.
• Poesía Narrativa: obra máis importante: Na noite estrelecida, dividida en 3 partes: A espada de Escalibor, O cabaleiro do Santo Grial e O solo do Rei Arthur, de temática céltica e de tradición cristiá. Actualiza/galeguiza a materia de Bretaña para ofrecer unha mensaxe patriótica e cristiá. Inclúe elementos modernistas e grande elaboración formal nun coidado estilo culto. Linguaxe moi rica e simbólica e utiliza verso alejandrino.

4 etapas:

• Pregaleguista: No desterro, Vento mareiro, mestura Rosalía con Curros Enríquez, ademais de métrica modernista, tema nostálxico do desterro.
• Galeguista: segue ideais das Irmandades da Fala e reflexa unha actitude didáctica para achegar o galeguismo ao pobo.
• Mítico-saudosista: parte das ideas políticas de Risco. Exemplos: Noite estrelecida, O Mariscal e Bendito San Amaro.
• Posguerra: Antífona de cantiga, Versos de alleas terras e Tempos idos, da miña zanfona, Samos.

B) Noriega Varela

Autor de unha soa obra, Montañesas, despois chamariase Do ermo. A súa poesía era: ruralismo costumista decimonónico - temática destructivista paisaxística e dura vida dos campesiños nas montañas luguesas, con métrica popular. Influencia modernista e saudosista: poesía máis culta que se centra nas montañas, anticipa liñas vanguardistas, atracción polo humilde e seres desamparados.

C) Outros Autores

• Abente: Do outono
• Taibo: Abrente

2. Vanguardias

Movementos que propoñen unha quebra total coa tradición e as convencións estéticas vixentes. Xorden no seo de sociedades que saen da 1ª GM, marcadas por conflitos políticos e económicos, ademais de profundas transformacións tecnolóxicas e de teorías científicas revolucionarias. Todas as vangardas teñen en común a idea da arte pola arte, antisensimentalismo e estilo innovador. Manuel Antonio rompe coa tradición poética galega con ¡Mais alá!. As vangardas non renunciaron ao espírito nacionalista.

A) Neotrobadorismo

Menos renovadora. Contido: voz feminina, ausencia do amigo... combinando coa forma e elementos vanguardistas. Autores: Bouza Brey: Nao Senlleira. Cunqueiro: Cantiga nova que se chama Riveira.

B) Hilozoísmo

Principal figura: Amado Carballo, caracterízase pola sinxeleza e permanencia da rima e metros tradicionais con trazos máis renovadores e personificación de elementos naturais, predominio de imaxes e linguaxe metafórica. Exemplos: Proel, O galo.

C) Creacionismo

Manuel Antonio: De catro en catro, manifestou ¡Mais alá! e nos seus artigos coa ruptura respecto da literatura galega. Tres etapas: de formación, de ruptura e de retroceso. Exemplos: Viladomar. Do creacionismo tomou: voces estranxeiras, imaxes polipétalas, ausencia de rima e ritmo, presenza constante do mar e trasfondo existencial. De catro en catro é unha obra fundamental de carácter vanguardista, ruptura temática coa poesía galega anterior, difícil lectura. Tipos de interpretación: clásica - primeiro poema e a ilusión e o último e saudade, os poemas son dominantes; outra - significado metafísico.

3. Prosa do 1° Terzo do S. XX

Narrativa: novela curta, ensaio, xornalismo.

Risco

3 momentos de interese:

• Pregaleguismo: etapa de cenáculo ourensán.
• Galeguismo: 1918 - 1936.
• Posgaleguismo: se afasta do galeguismo.

Liñas narrativas:

• Modernistas: Do caso que lle aconteceu ao Dr. Alveiros, mundo de ultratumba como temática.
• Etnografía-patriótica: relatos de etapas galeguistas: O lobo da xente, A Coutada.
• Satírica: O porco de pé, visión crítica e pesimista da sociedade e o materialismo sobre a cultura e o intelecto.

Otero Pedrayo

Obras:

• Histórico-realistas: transformacións da Galicia rural: Pantelas, Home libre, Os caminos da vida.
• Histórico-culturalistas: Idade media galega e no romanticismo galego: A romería de Xelmírez.
• Psicolóxica: Escrito na neboa, Arredor de si. Linguaxe popular e Galicia como tema.

Castelao

Temas: humanismo, protagonismo de clases populares e defensa da lingua. Na narrativa: Un ollo de vidro, Cousas, Retrincos. Características: claridade e viveza, escaseza de descrición en favor da sucesión de feitos e ton emotivo, sinxeleza. Fino humor, crítica social e solidariedade.

Rafael Dieste

Dos arquivos do trasno combina popular, culto e fantástico. Relatos de estruturas pegadas e temática de terror e morte.

Ensaio

Nace e consolídase coas Irmandades, seminario de estudos galegos e o grupo Nós. Cumpren Teoría do nacionalismo galego, Ensaio histórico sobre a cultura galega, Siempre en Galiza. De carácter máis literario: Mitteleuropa de Risco. Otero: Historia de Galicia.

Xornalismo

Aspectos renovadores coa aparición da prensa ilustrada e das revistas gráficas, o impulso da prensa local e comarcal e o nacemento de publicacións de carácter cultural e literario. Exemplos: A Nosa Terra, Revista Nós.