Euskarazko Konparazio Perpausak: Berdintasuna eta Desberdintasuna

Berdintasuna: Konparazio Formak

Kopuru berdinak direla adierazteko forma bat baino gehiago daude.

1. Maila: -(e)n bezain

Adjektibo edo adberbio gisa erabil daiteke.

Non aurkitzen ditugu? Adjektibo sintagma baten barruan edo izen predikatu izan daitekeenez, bi leku horietan konparazio perpaus gisa.

• Adibidez: "EHn Frantzian bezain garestiak dira etxeak." (Adjektiboa)
• Adibidez: "Atzo bezain ongi..." (Adberbioa)

a) Funtsezko egitura

A1. Maila: konparazioa adjektibo eta adberbioekin gertatzen denean:

• "Zu (zaren) bezain berritsua da."
• "Zuk bezain ongi kantatzen du."

A2. Konparazio egitura Determinazio Sintagma (DS) baten barnean dagoenean: DS + aditz + -(e)n + bezain + izen/adjektibo.

2. Zenbatasuna: -(e)n bezainbat, adina, beste

Izen Sintagma (IS) edo Determinazio Sintagma (DS) bati dagokien zerbait.

a) Mendeko perpausen ezaugarriak

Berdintasuna adierazteko: adina, beste, bezainbat... Denek eginkizun bera dute.

• IS bat beste batekin konparatzean: Funtsezko egitura. "Astoak adina arrantza egin zituen." ISetan askotan izena ezkutuan egon daiteke ("Atzo beste jan ditu").
• Konparazioa adberbio sintagmaren (AdbS) osagai denean: Itxura bera, baina DS baten ordez AdbS. (Egitura). Aditz batzuek ez dute DS objektua onartzen, kantitate adizlagun bat baizik. Adibidez: balio, pisatu, iraun. (Adibidez: "Irakasleak dakien adina daki").

b) Konparazio eredua zenbatzailea izan daiteke

Zenbatzaileen artean mailak konpara daitezke. Adibidez: "Gizon horrek adina zor", "Elefante adina jirafa". Bi kopuru konparatzen dira, kopuru bat eredutzat hartu eta bestearekin konparatzen da.

c) Zenbatasunezko konparazioa duen Sintagma Mugagabea

Konparazio sintagma txertatua dagoen DS mugagabean.

d) Adinako, bezainbateko...

-ko atzizkiarekin.

3. Modua: -(e)n bezala/legez

Bi modu konparatzen dira, beti berdintasuna adieraziz. Bezala duten perpausek adberbio sintagma osatzen dute. Nola? galderari erantzuten diote. Ezezkoan ere eman daiteke.

a) -(e)n bezala-ren balioak

• Mintzagai gisa, justifikazio modura.
• Neurrian, heinean.
• Bezain laster.
• Kausal balioa.
• Aposizioetan.
• A bezala B ere.
• Bezala balizko baiezpenetan.

b) Bezalako

• Bezalako predikatu osagarrian: "Hura bezalakoa banintz."
• "Ez bezalako" ere badugu.
• Noiz bezala eta noiz bezalakoa?

Desberdintasuna: Konparazio Formak

Bi modu: baiezkoa ukatuz, edo baino... -ago egitura erabiliz. Bi adjektibo edo bi adberbio alderatzerakoan koska badago. Koska beti positiboa da. Gutxiago eta gehiago: zenbatasunaz ari garenean erabilgarri. Gutxitasunaren eta askotasunaren maila erakusten dute. Desberdintasuna euskaraz mailarena -ago atzizkiaren bidez eta zenbatasuna gutxiago edo gehiago hitzen bidez adierazten da.

1. -AGO atzizkia

Adjektibo/Adberbio + -ago.

• Atzizkia hartzen ez dutenak: ondo → hobeto.
• Forma neutroan erro bat eta -ago-rekin beste bat. Adibidez: asko → gehiago.

2. BAINO

Konparazioaren oinarria zein den esaten digu. -(e)n darama.

• Adibidez: "Testu zaharretan ezein."
• Iparraldean -tik gora, -z gora.

3. BAINO... -AGO konparazio perpausen taxua

1. Konparazio perpausa predikatu osagarri baten barruan

Zenbatasunezkoa nahiz mailakoa, osagarri predikatu baten txertatua egon daiteke. (Egitura). "Inoiz baino beranduago etorri zara gaur." Adjektibo Sintagma (AdjS) maiz mugatzailea da. Adberbio Sintagma (AdbS) inoiz ez. Gehiago/gutxiago ager daitezke. Zenbatasunezko konparazioa ere izan daiteke. "Lagunak etsaiak baino gehiago."

2. Konparazio perpausa Determinazio Sintagma (DS) baten barruan

(Egitura). Konparazio perpausetan egitura paraleloa. Hauetan ez. "Zu zaren baino gizon umilagoak ez ditut ezagutu." Konponbidea: determinatzaileari beste taxu bat emanez.

4. GEHIAGO / GUTXIAGO

Adjektibo badira, zenbatasunezkoan taxu berbera (egitura): (DS + konparazio sintagma (aditz + -(e)n) + baino + izen + gehiago). "Espero zuten baino jende gutxiago."

Kantitatezko adberbio gisa interpretatzean: (egitura berdin, baina AdbS). "Inoiz baino gehiago etorri dira aurten."

5. LEHEN eta LEHENAGO

Denbora perpausak dira alde batetik, denbora adberbio maila konparatzen da.

6. Desberdintasunaren zenbatekoa

A B baino zenbat X-ago den jakin daiteke. Adibidez: "Bi metro luzeagoa..." Konparazioaren koska kalkulatu.

• Aditzondo aproposak: askoz, are... "Soineko hau askoz dotoreagoa."
• Numeral + neurri izena dutenak: "Etxe hori berrogei urte zaharragoa."
• Geroago eta lehenago-rekin berdin joka dezakegu. ("Bi urte beranduago...").
• Zenbatasuna bada eta kopuruari badagokio, gehiago eta gutxiago. (Adibidez).

7. BAINOz osatutako beste itzuli batzuk

• Nor baino nor, zein baino zein -agoa.
• Bainoago baino areago.

8. Konparatzen ditugunak kopuruak izan daitezke

A-ren kopurua B-ren kopurua ez den beste batekin alderatu daiteke. "Mikelek 1000 € zeramatzan." Bi modutara ikusi daiteke: ("Mikelek mila euro X diren gehiago") edo normal.

-tik gora esamoldea erabili daiteke. (Adibidez).

Debekuak ditu esamoldeak: kasu markak errespetatu. (Adibidez).

Arazoa konpontzeko: hurrenkera aldatu.

9. Mendeko perpausetan agerian eman daitezkeen osagaiak

• Aditza duen perpausa izan daiteke: aditz bi, bat, edo zero agerian.
• Perpaus kopula: "Den baino latzago ezin da izan."
• Aditz laguntzailerik gabe. (Adibidez). Eta gero aditz kopulatiboarena ("izan zen bezain").
• Nahi, uste, ahal... laguntzailerik gabe.

10. Ordena

Ohiko hitz hurrenkera. Mendeko perpausa ezkerrean eta ondokoa eskuinean.