Euskarazko Hiztegia eta Gramatika: Sinonimoak, Esamoldeak, Laburdurak, Aditzak

Sinonimoak

• otu → bururatu, burura etorri
• kausitu → topatu, aurkitu
• utzi → laga
• eseki, zintzilikatu → eskegi
• ahaztu, ahantzi → atzendu
• behiala → antzina, aspaldi, behinola
• zaila → gaitza, nekeza

• taxuzkoa → ganorazkoa
• parada → aukera, egokiera
• jomuga → helburua, xedea
• aitzinean → aurrean
• inoiz → egundo, sekula, nehoiz
• arras → guztiz, oso, txit
• eri → gaixo, ondoezik
• indarge → indargabe, ahul, makal
• zokoratu, baztertu, alboratu → alde batera utzi
• oinaztarri, tximista, oinaztura (tximista); zintzarri (abelgorrien lepoko kanpaia)
• onura, etekin, mozkin, atarramentu → irabazia
• isilean, ebaska, gordeka, ezkutuan → ezkutuka
• oratu, heldu, eutsi → hartu
• menderatu, menperatu, azpiratu → garaitu, nagusitu
• latz, garratz (zakarra); orratz (josteko tresna)
• garatu, hazi, aurreratu → landu, hobetu
• nazkagarri, higuingarri → gorrotagarria

Esamoldeak

• Zuri guztiak ez dira irin. → Gauzak beti ez dira diruditena.
• Bost zentimoko pupua eta hamar zentimoko trapua. → Ezbehar txiki bat dela eta, kexaka eta kexaka aritzea.
• Jokoa ez da errenta. → Ez dago jokotik bizimodua ateratzerik.
• Etxeko sua etxeko hautsez estali behar da. → Etxeko arazoak etxean konpondu behar dira.
• Urruneko eltzea urrez, gerturatu orduko lurrez. → Auzokoarenak hobea ematen du, baina ez da horrela izaten.
• Ez da giro oraintxe bertan gure ikasgelan! → Ikasgelan haserre gabiltza.
• Ganbara pipiak jota du horrek! → Burutik jota dago.
• Zozoak beleari ipurbeltz! → Zartagin zaharrak pertzari: utikan, beltz hori!
• Auzoko behiak errapea luze! → Bestearenak norberarenak baino hobea dirudi.
• Gogoko tokian aldaparik ez! → Gustuko lana errazago egiten da.
• Haizea nora, zapiak hara! → Komeni zaigunaren arabera jokatzen dugu.
• Zahar hitz, zuhur hitz! → Adineko pertsonen hitzek asko irakasten dute.
• Ez da beharra bezalako akuilurik! → Beharrak gauza asko egitera bultzatzen gaitu.
• Ikasi du zaharrak, irakatsita beharrak! → Zaharrak dakiena bizitzak irakatsi dio.

Laburdurak

• jauna → jn.
• andrea → and.
• eskuina → esk.
• ezkerra → ezk.
• kalea → k.
• telefonoa → tel.
• Kristo aurreko → K.a.
• adibidez → adib.
• orrialdea → or.
• astelehena → al.
• abuztua → abu.
• urria → urr.
• osteguna → og.
• larunbata → lr.
• apirila → api.

Aditz Taulak (Subjuntiboa)

NOR

nadin      nendin
dadin      zedin 
gaitezen   gintezen
zaitezen   zintezen 
zaitezten  zintezten 
daitezen   zitezen 

NOR-NORI

naki...dan      nenki...dan
daki...on       zeki...on
gakizki...gun   genkizki...gun
zakizki...zun   zenkizki...zun
zakizki...zue   zenkizki...zue te n
dakizki...en    zekizki...en

NOR-NORK

naza...dan      nintza...dan 
deza...n       * ...n 
gaitza...gun    gintza...gun
zaitza...zun    zintza...zun
zaitza te...zuen zintza te...zuen 
ditza...ten     * ...ten 

NOR-NORI-NORK

           da  dan      nieza           dan
           io  n        zieza           ion
dieza(zki) gu  gun      genieza(zki)    gun
           zu  zun      zenieza         zun
           zue zuen     zenieza         zue te n
           ie  ten      zieza           ie  te n