Euskara: Akatsak, Analisia eta Hiztegia

Ohiko Akatsak eta Zuzenketa

• Lanean ari dira (ez hari).
• Handia baita haren jakituria (ez bait da, ez jakiturria).
• Hobea behar du izan (ez hobeagoa).
• Seirak ziren (ez seiak).
• Bertan sartuz gero (ez sartuko ezkero).
• Beti egoten da leku berean (ez berdinean).
• 2 kilometrora dagoen putzua (ez 2kilometrotara).
• Laranja poltsa bat erosi dugu (ez poltza bat, ez poltsa laranja).
• Leku arraro honetan (ez hontan).
• Leku guztietan gertatzen den egoera (ez gustietan ematen).
• Hoteleraino joaten nintzen.
• Bizkaiko kostan agertu zen balea hori, eta ez Donostian (ez Bizkaiako, ez bale, ez Donostin).
• Eman horien kolorea (ez hoien).
• Sagardo botila bat (ez botila sagardo).
• Bat-batean jendea agertu zen (ez bapatean gendea).
• Hiru pertsonaren datuak behar ditu (ez pertsonen).
• Gelako ordezkari izendatu dute (ez ordezkaria).
• Bosgarren pisuan (ez bostgarren).
• Bi urteko epea (ez bi urtetako).
• Nafarroako testu zaharrak dira, hogeita hamahiru (ez Nafarroko textu zarrak, ez hogeuta hamairu).

Testu Analisiaren Gida

Testu bat aztertzeko gida bat da hau, bereziki narrazioak ulertzeko eta interpretatzeko baliagarria.

1. Sarrera eta Kokapena

• Testu mota: Nork idatzi duen, zein liburutan, nolakoa den testua/gaia.
• Gai nagusia: Lau hitzetan laburbilduz.

2. Barne Egitura

• Zatiak: Narrazio bat dela esan: hasiera, arazoa, korapiloa, ondorioa, amaiera.

3. Kanpo Egitura: Narrazioaren Elementuak

• Narratzailea: Zein den, zer dakien, nola kontatzen duen (adibidez, orojakilea).
• Pertsonaiak:
  • Protagonista: Nolakoa den, bere buruz esan daitezkeen guztiak.
  • 2. mailako pertsonaiak: Antagonista, zein sortu den, eta hor dauden pertsonaiak.
• Tokia: Zein den tokia, ahal duzun guztia (protagonistarentzat zer den).
• Denbora: Zenbat denbora pasatzen den (kondentsatua, hedakorra).
• Erritmoa.
• Elkarrizketak: Esandauden ala ez, nola daude idatzita.
• Deskribapenak: Esandauden ala ez, zer deskribatzen den testuan.

4. Baliabide Estilistikoak

• Baliabide Fonikoak:
  • Aliterazioa: Hitz edo soinuen errepikapena.
  • Onomatopeia: Naturako hotsen imitazioa.
• Baliabide Semantikoak:
  • Hiperbolea: Ideia baten gehiegikeria.
  • Metafora: Bi osagairen arteko antzekotasuna.
  • Sinestesia: Bi zentzumenen nahasketa.
  • Pertsonifikazioa: Bizigabeei giza nolakotasunak eranstea.
  • Konparazioa: Bi elementu konparatzen ditu.
• Baliabide Gramatikalak:
  • Anafora: Bertso-lerroen hasieran hitz bat errepikatzea.
  • Errepika: Poeman zehar hitz bat errepikatzea.
  • Elipsia: Mezuaren osagai batzuk ezabatzea, mezua ulergarri eginez.
  • Paralelismoa: Hitz ezberdinekin, sintaxi-egitura berdina.

5. Bestelako Oharrak

• Gehitzeko gauzak: Titulua, kanta baten erreferentzia, askatasuna.
• Sinesgarritasuna: Sinesgarria izan dadin narrazioa (adibidez, 44 tiro bihotzean bizirik ez da sinesgarria).

Hiztegia eta Esamoldeak

Hitz eta esamolde batzuen esanahiak edo baliokideak:

• Mehar / Zehar = zail / barrena
• Finari / Soldata = saiatuari diru-saria
• Ikaraz / Hedatu = beldurra / zabaldu
• Txit / Etxola = guztiz / txabola
• Ezkilak / Larriren = kanpaiak / larrialdi
• Herabe / Hurreratu = lotsati / hurbildu
• Lana / Adinakoa = egitekoa / modukoa
• Entzuteko sasoia = aditzeko garaia
• Sosik / Patrikak = dirurik / poltsikoak
• Belardian / Jarraitu = landa / iraun
• Muturtu / Egin = haserretu / erantzun
• Ehortzi / Zenduaren = lurperatu / hildakoaren
• Gomuta / Uxatzen = oroitzapen / aldentzen
• Egotzi / Lehenengoz = bidali / lehen aldiz
• Ezbeharrak / Garaietan = askotan / garai altuetan (jatorrizko testuaren interpretazioa)
• Antzina / Gupidarik = aspaldi / errukirik
• Morroiak = esklabuak
• Lerden / Hostoak = liraina / orriak
• Iaioa / Egozkorra = trebea / burugogorra
• Geratzen zait = datorkit
• Menderatzen du = daki
• Gogoa daukat (jatorrizko gogak dauzkat zuzenduta)
• Jasan dituzte = izan dituzte
• Ospatu genuen = izan genuen
• Ezagutzera emango digute = esango digute
• Arreta deitzen dit = arreta ematen dit
• Kokatzen da = dago
• Siete de espadas = zazpiko ezpata
• As de oros = bateko urrea
• Rey de copas = errege kopa
• Vendedor de leche = esne-saltzailea
• Cuidador de perros = txakur-zaintzailea
• Perro guardián = txakur zaintzaile
• Ladrón de bicicletas = bizikleta-lapurra
• Sombrero de paja = lastozko txapela
• Programa vía satélite = satelite bidezko saioa
• Joven secuestrador = bahitzaile gaztea
• Secuestrador de jóvenes = gazte-bahitzailea