Euskal maitasun olerkiak

Joan Perez Lazarraga

:euskara idatziaren inguruan ditegun ideiak birplanteatzera eraman gaitzake,ondorioak:hizkera eta literatura balioez,idatziaren eta ahozkoaren erlazioa,euskal dialektoen bilakaera historiakoaz.Obr ezg:-tamaina:lazarra eskuizkribua oso garrantzitsua eta garai artan idatzitako literaturaren erdiraino iristen da bakarrik,102 orriz osatuta. -gaia:amodioa eta maiteminduen arteko gorabeherak.Poesiak bi herena betetzen du eta eta beste gustia artzain eleberria da hau da abentura prosa-lana.Oso ospetsua garaia artan.-forma:prosa eta posia.Estilo tradizionaleko lirika darabil.Etxeparek erabilitakoa baino dotoreagoa da.Gaztelaniazko atalak ere baditu.Prosa hitz lauez idatzitakoa da lan originala XVII mendeko obra aszetikoak izan zirela uste izan da orain arte.-Euskalkia:laza,arabako ipar-ekialdeko euskalkian idazten du,baina bizkaiera,nafarroko eta gipuzkoaren aztarnak ere ditu,eta euskara arkaikoaren azternak ere baditu.

Bernat etxepare

:nafarroa beherako Garazin sortua,donibane garazitik gertuko Eiheralarren erretore izan zen eta espetxean egon zen.Obra:linguae Vasconum Primitiae “euskaldunen hizkuntzaren hasikinak” 1545 Bordelen argitaratu zen.Lau zati sarreraz gain;-erlijio gaiak,amodio gaiak,bere buruari jarriak,eta euskararen goresmenezko 2kanta:Kontrapas eta sautrela.Kriti:herri olerkilaria da.Herritarrentzat idazten zuen,irakurtzen ez zekiten gendeak ere kanta zezan egin zituen olerkiak,eta neurri ezaguna dute.Maitasun gaiak erabiltzen ditu. Europan erdi aroan zabaldu zen lirikaren oso urriti dago bere lirika profanoa. Maitasun harremanak naturaltasunez azlatzen ditu.Urte batzuetan gutxietxia izan zen arrazoiak:amodio gaiak erabiltzeko erraztasun eta freskotasuna eta hori onartezina zen trentoko kontzilioaren ondoan.-erabiltzen zituen neurri eta errimak akatsak zituzten,errenazimenduak eskatzen zuenarako.Etxe garai artako euska eta poetikaren lekukotasuna ematen jakin zun:14 silabako lau bertsoz osatuaz ahapaldiak,4/4//4/3.-hizkuntzari zahar-kutsua dario. Garaziko naturak emandako hizkuntz darabil.-gaietan erdi aroko munduarekin lotzen da.-XII eta XIII mendetan Frantziako mediterraneoan literatura probentzialaren lirika moduekin lotzen da gaiak erakusten dutenez:damarekiko maitasuna,maitatua ez den poetaren atsekabea,urruti dagoen maitearen oroimina.

Joanes Leizarraga

:lapurdiko Beraskoitzen sortua eta Nafarroa beherako Bastidan hila.Apaiz katolikoa izan zen,gero protestantismora joan zen.Erregi eta Paueko Sinodoaren esanetara jarri zen,herritarrak erreformaren arabera hezitzeko asmotan.Obra:jesus Krist Gure Jaunaren Testamentu Berria.-kalendera,elizako jaien egutegia.-kristau ikasbide edo doktrina.Denak 1571an argitaratuak ziren Arroxela herrian.Kritika:-

Itzultzailearen meritua:

Prosan eredurik ez izateak bere itzulpena handia izatea egiten du.-

Zahar kutsua

:du leiza eukarak.-
iparraldeko esukaldunentzat idatzia,nafar beherako eta lapurdiko euskañkiak darabil.-
menpeko proposizoak erabil beharra hizkuntza erromanikoen antzeko prosara eraman zuen.Latinaren egitura sintaktikoak diro lekuko.-hizkuntza jasoaren alde eta itzulpenari zor zaion seriotasunagatik,latinezko hitz asko erabiltzen ditu,bide kultista da.

Euskal lite idatz ezag:

-ofizialtasunik eta batasunik gabeko hizkuntza txiki batean sortua:hizkuntzak ofizialtasunik ez edukitzeak eragiten du bizi-irauteko zailtasuna.-1875arte ez dira dozena batetik pasatzen lite-lantza har daitezkeenak:batzuk bakarrik dira lite parametroetan sar daitezkeenak.-latinaren ondokoak diren erromantzeez baliatzen diren estatuen ondoan sortua da.-asmo nagusia erlijioaren irakaskuntza izan du:kristau sinismena erandu iritsi zen EH eta batez ere erreforma ondoren fedea zabaldu beharrak hartu zuen lehentasuna.-olerkiak prosak baino pisu handiagoa izan du.Prosak irakurlea eskatzen du,jnde alfabetatua.Baina horiek kantatzea ez du horrelakorik eskatzen.-Berandukoa da,inguruko hizkuntza kultuekin alderatuz,egia da euskal lite idatzi lehen lekukoak XVI mendekoak direla:etxepare,lazarraga eta leizarraga.