Euskal Literaturaren Historia

Euskal literaturaren historia bat

Euskal literatura idatzia berandu sortu da, konkretuki XVI.mendean. Horrek esan nahi du, denbora luzean ahozko izkuntza bat izan dela. Euskara ahozko hizkuntza izatetik idatzira pasatzeko arrazoi bat inpreta sorrera izan zen. Euskal literatura idatzia elizarekin lotuta egon da. Euskal literatura idatziak ez du etenik izan eta oztopo ugari eduki(franko, diktadura...)

Errenazimendua

Errenazimendua ere euskal litaraturak elizaren menpe jarraitu zuen. Baina idazle batzuk hasi ziren artzainen historiak kontatzen… Garai honetan idatzi eta inprimatu zen lehen euskal liburua(XVI.mendean). Izenburua Linguae Vasconum Primitiae da eta Bernart Etxeparek idatzi zuen. Helburua erlijiosoa zuen baina aldi berean liburu honetan demostratu nahi da idazteko moduko hizkuntza bat dela, ez ahozkoa bakarrik.

Ilustrazioa

Idazleak hezkuntzaz eta hizkuntzaz kezkatzen hasiko dira. Manuel Larramendi XVIII.mendeko euskal literaturan bultzatzaile handiena izan zen. Hala ere, ia ez zuen euskaraz idatzi. XVIII.mendeko argitalpen gehienak erlijiosoak ziren. Hala ere, izan ziren, salbuespen batzuk. Joanes Etxeberri Sarakoa(Medikua)

Erromantizismoa

Garai honetan Napoleonek bere boterea galtzen zuenean herrialde bakoitzak bere nortasuna babestu zuen. Ideologi nazionalista sortu eta bultzatu zen.

Errealismoa eta Kostunbrismoa

Txomin Agirre: Garoa eta kresala nobelak idatzi zituen. Garai hontako idazle nagusia izan zen. Garoa baserrimunduan zentratuta zegien eta kresala berriz arrantzaleen munduan. Lehen euskal eleberriak kontsideratzen dira.

Pizkundea

Espainiako gerra zibilaren aurretik euskal idazleen mugimendu garrantzitsu bat sortu zen. Baina gerral dena pikutara bidali zuen. Talde ortako partaudeak ziren:Aitzol, Lizardi, Lauaxeta eta Orixe.

Iraultza literarioak

Garai honetan kontuan hartuta Euskal herria Francoren diktadurapean zegoela sortu zen literatura mota soziala izan zen. Herriak sentittzen zuen itolarri horretatik atera egin nahi zuen. Narratzailearen paperak indarra galdetzen du eta elkarrizketa gehiago errazago eta ulergarriago. Idazleak eta intelektualak fedea zalantzan jartzen hasi ziren eta urte hauetan euskara batua martxan jarri zen.