Euskal Literatura eta Euskara Batua: Aresti eta Mirande

"Untergang" (1959) - Gabriel Aresti

• Maldan behera, 1959. Poema iluna.
• Izenburu alemana: "jaitsiera" (alemanez).
• Lehen ahapaldia laburragoa.
• Neurri zehatza, tradizionala: 10-8-10-8.
• Errima bikoitietan: "-ia".
• Lehen pertsonan idatzia.
• Protagonista: narratzailea.
• Bidaia bat kontatzen du. Irakurlearentzat erakargarriagoa.

"Nire Aitaren Etxea" (1964) - Gabriel Aresti

• Olerki esanguratsuena. Mezu bat dauka.
• Ez dago ahapaldia. Neurri zehatzik ez.
• Gaia: Euskal Herria eta askatasun falta.
• Progresioa, behetik gora: injustiziak, gauza materialak galdu, bizia galdu.
• Bi lerro hasieran: tesia, abiapuntua.
• "Egia bat esateagatik": zer dagoen prest egiteko.
• Bertso librea. Ahapaldi gabekoa.
• Degresio bat, goitik behera: garrantzi handiena hasieran eta garrantzi gutxiko elementuak amaieran.
• Garbizale ez: "eskribitzen", "kantatzen".

"Zorrotzako Portuan Aldarrika" - Gabriel Aresti

• Hitz ez-garbizaleak: "barkua", "atrakatu", "troko".
• "Aldarrika": zerbait eskatzea.
• "Gilen": euskal esaera batetik dator.
• "Tira eta tira": erritmoa sortzen da.
• "Gilen": elipsi bat dago, ez du esaten Gilen hil dela.
• Esaldia ospetsuena (azken biak).
• Neurri zehatzik ez. Erritmoa bai.
• Errimarik ez. Hirian kokatzen da (Zorrotzan).
• Portuaren erretratu soziala: portuan zer egiten den kontatzen du.
• Oso adierazgarria aro sozialean.

"Apur Dezagun Katea" - Gabriel Aresti

• Gaia: eskubideen aldarrikapena.
• Hamar ahapaldi: sarrera bat eta beste bederatzi.
• Neurri zehatza: zortzikoa (8A/8/8A/8A).
• Lehen ahapaldia: 8/8/5/5 (berezia). Egitura tradizionala.
• Kopla zaharren ezaugarria: bi lerro natura erreferentzia eta bi lerro mezua.
• Errima aberatsa.
• Sinboloen erabilera: kritika soziala egiteko.

"Oianone" (1976) - Jon Mirande

• (Gelan sartu)
• "Oianone": neska baten izena.
• Hamabi ahapaldi, bost lerro. Lapurteraz idatzia.
• Errima du. Bi pertsonai: gizona eta emakumea.
• Ondo irudikatzen du sexu harremana.
• Neurria: 8A/8A/8B/8B/8A.
• Lehenetik zortzigarrenera: gizona mintzo da.
• Bederatzigarrenetik hamabigarrenera: emakumea mintzo da. Bederatzigarren eta hamargarrenetan erlijioari kritika.

"Haur Besoetakoa" (1970) - Gabriel Aresti

• 1970. Lapurteraz idatzia.

Arantzazuko Biltzarra (1968)

1968an euskara batua ofizialki jaio zen. Erdialdeko euskalkiak (gipuzkera eta lapurtera) batasunaren oinarritzat hartu ziren.

Euskara Modernizatzeko eta Normalizatzeko Bidean

Aldizkari, apaiztegi eta Euskaltzaindiaren lanarekin batera, ikastolen eta alfabetatze taldeek lan egin zuten euskaraz irakurri eta idatzi ahal izateko.

Kultura eta Gizarte Testuingurua

Zentsura ia erabatekoa izan zen. Apaiztegiak (lan handia euskal kulturaren sustapenean) husten hasi ziren: apaizgaiak laikotu eta gizarte eta politika arloak jorratzen hasi ziren. Aldizkarien eta argitaletxeen sorrera eta eraberritzea. Euskal arte berriak nazioartean ezagun izateko bidea hartu zuen. Euskal kantagintza berria, Ez Dok Amairu taldea. Ikastolen hedapena eta alfabetatze ekimenak. Komunikabideen erabilerak indar handia hartu zuen.

Euskaltzaindiaren Lana Euskara Batuan

• 1956an ekin zioten euskararen arazoari.
• 1964ko Baionako Biltzar Nagusia.
• 1968an Arantzazuko Biltzarrean oinarriak finkatu zituzten.

Gizartea Literaturaren Akuilu

Kezka literarioa: literatura ez zen laguntza autonomoa.

Zerk eragin zion literaturari?

• Gerraosteko "takakunba" giroan hainbat eragile sortu ziren.
• Eliza katolikoa eraberritu zen, eztabaidaren ondoren, apaizgai asko eta apaizak ere eliza bidea utzi eta laikotu egin ziren.
• Elizaren bidetik aldendutako asko politika eta kulturan murgildu ziren.

Eredu Literarioen Aldaketa

• Eredu literario tradizionalistak goia jo eta behera egin zuen (euskara garbia).
• Gazteak gizarte berri batean sortutakoak dira (euskara batuaren aldekoak, asko euskaldun berriak).