Euskal herriko autonomia estatutua iruzkina

1978ko KONSTITUZIOA

Sistemaren Erreforma osatzeko, ezinbestekoa zen gobernuko sistema berria arautuko zuen Konstituzio bat osatzea eta onartzea. 1978. Urtean osatu zuten eta honako hauek Izan ziren bere oinarrik: 1. Monarkia   2. Erregimen parlamentarioaren ezarpena  3. Estatu deszentralizatua.Konstituzioa Finkatu zenetik, sistema demokratikoaren zutarri nagusiak ere ezarri ziren. Honako hauek izan ziren Konstituzioaren Osaketa inguratu zuten funtsezko Alderdiak:

1.Aurreproiektu Bat egitea, UCDko hiru kideren parte hartzearekin eta boto gehien jasotako Gainerako alderdietako lau kiderekin: PSOE; PCE, AP eta PDC. Egitura politiko Frankistak desagerrarazi, eta estatu demokratiko berri bat ezartzea zen Helburua.Testua idaztean, Adostasun bateratua izan zuten, eta denek onartu zuten: bai bi ganberek, bai Herritarrek, 1978ko abenduaren 6ko erreferendumean.
2.Konstituzioaren antolaketari begira, bi Zati bereizten ziren. Batetik, lehen zatia, dogmatikoa (bertan oinarrizko printzipioak definitu, eta horiek Beteko zirela ziurtatzen zen.). Eta bestetik, bigarren zatia, organikoa (bertan, Konstituzioaren hiru Gai nagusiak antolatzen ziren: eskubideak – sufragio unibertsala, banakakoen Eskubideak eta askatasunak onartzea… -, erakundeak eta lurralde antolaketa.
3. Erakundeen esparruan, honako banaketa Hau finkatzen zen: Monarkia, Estatuko buruzagitza lana betetzen zuena; Parlamentu edo Legebiltzarra, legeak egiteko eta gobernuaren jarduerak Kontrolatzeko funtzioa zuena; Gobernua, Parlamentuak aukeratzen zuena, presidente Edo lehendakari batek eta hark hautatutako ministroek osatzen zutena, azken Horiek politika zuzentzen e zutelarik; eta Auzitegi Konstituzionala, Konstituzioa beteko zela kontrolatzen zuena.

Konstituzioaren Gaineko eztabaidak

Aipatu dugun moduan, Konstituzioa osatzeko, testua idazteko erantzukizuna Zeukan batzordeak konstituzioaren aurreproiektu bat gauzatu zuten; UCDko hiru Kidek eta PSOEko, PCEko, APko eta PDCko kide banak osatzen zutelarik.      Eztabaida gehien sortutako kontuetako bat, Naziotasunen arazoa izan zen. Konstituzioak Espainia Autonomia estatua zela aldarrikatzen zuen arren, dagozkion artikuluen Erredakzioa anbiguo samarra  eta  ondo  Zehaztu  gabea  gertatu  Zen EAJrentzat.     EAJ alderdi abertzalearen proposamena Haratago zihoan; izan ere, alderdi horrek ezinbestekotzat jotzen zuen euskal Foruak onartzea eta berriz osatzea, eta, era berean, Hego Euskal Herriarentzat Subiranotasuna onartzea nahi zuen. Hurbiltze Saio ugari egin baziren ere, ez zuten inolako adostasunik lortu, horrenbestez, Bada, EAJ alderdiak abstentzioa Proposatu zuen 1978ko abenduaren 6ko erreferendumean.

4.- 1979ko HAUTESKUNDE OROKORRAK ETA GERNIKAKO ESTATUTUA

ADOLFO SUAREZEN BIGARREN GOBERNUA

Konstituzioa onartu ondoren, beste hauteskunde orokor batzuk Antolatu ziren eta bertan Suarezek herritarren babes handiagoa lortzeko Helburua zeukan, gehiengoarekin gobernatu ahal izateko.        Horrela, 1979ko martxoaren 1ean izan Ziren hauteskundeak eta emaitzetan, UCDk lortu zuen garaipen erlatiboa, PSOE Oposizioko lehen indar politiko gisa egonkortu zelarik.       
Hego Euskal Herrian, EAJk izan zen boto Gehien jaso zuena baina ezker muturreko alderdiek, goranzko joera argia izan Zuten be.         Emaitzen  arabera  Hasi  zen  Espainiaren  Diseinu  politiko  instituzional  Berria  lantzen, La  España de  las  autonomias  deritzotena, alegia. Hori dela eta, Régimen Preautonómico bat egiteko Prozesuari ekin zitzaion, 1977ko  Ekaineko  hauteskundeetan Madrileko  gorteetarako aukeratutako Euskal parlamentariak bilduko  Zituen  negoziazio-mahai  bat  Osatuz: Euskal parlamentarioen  Asanblada. Asanblada honek Régimen Preautonómico delako proiektu bat Aurkeztu zuen  Madrilgo gorteetan, Baina  Madrilek, jada, baldintza Argi  bat  Emana  zuen: Euskal Herriaren Lurralde zatiketa gauzatzea, Nafarroako  Herrialdea prozesu horretatik kanpo geratzea, alegia.       Horrela, hego Euskal Herriaren lurralde Zatiketa gauzatu eta erregimen aurre-autonomiko hori martxan jartzeko Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa biltzen zituen instituzioa sortu zuten, Eusko Kontseilu Nagusia delakoa, PSOEko Ramon Rubial buru duena. Eusko Kontseilu Nagusiak, Autonomi Estatutuaren behin betiko proiektua Euskal Parlamentarien Asanbladak idatzi behar zuela erabaki zuen, horrela ezker Abertzalea prozesu horretatik kanpo utziz. PNV eta EE berriz, bete betean Murgildu ziren autonomia espainiarraren proiektu honetan.Autonomia aurreko prozesu honi Aurre egiteko eta Eusko Kontseilu Nagusian partaiderik ez zuelarik,  mugimendu alternatibo bat bultzatzeari ekin Zion ezker abertzaleak.
Alkateen Mugimendua deituko zaiona garatzeari ekin zion. Bergarako alkateak, Jose Luis Elkorok, hego Euskal Herriko alkateak deitu zituen autonomia estatutuaren Proposamen bat lantzeko, lurraldetasun eta autodeterminazio eskubideak ardatz Hartuta. Alkateen deialdi honetatik sortu zen, hain zuzen ere, Hauteskunde-koalizio berri bat: Herri Batasuna. 1978ko Apirilean Altsasun egindako bileran, erreformaren aurkako eta demokraziaren Aldeko indarrak biltzeko hauteskunde-koalizio gisa sortuko da Altsasuko Mahaia, Hilabete batzuk geroago hartuko duelarik Herri Batasuna izena.