Euskal Autonomia Erkidegoko Paisaia Natural eta Antropikoen Analisia

Biotikoa Goi-Ordokian eta Mendilerroetan

Paisaia naturala baso-eremuetan; antropikoa nekazaritza-eremuetan, landa-guneetan, errepideetan, partzela-pistetan eta baso-landaketetan.

Meseta formako mendiko erliebea. Arabako Mendialdea edo Hego-ekialdeko haran eta mendilerroen unitatea. Erliebean ez da deformazio tektonikorik ikusten, ez tolesturarik ez failarik. Atzealdean, Urbasa-Trebiñu-Miranda egitura sinklinalaren labarrak ikusten dira. Argazkia Toloño edo Kantabria mendilerrotik hartuta dago. Modelatze-formei dagokienez, lehenik eta behin, ibai-modelatze bat ikusten da. Laboreen arteko zuhaixka-landaredian erreparatuz, Ega ibaiaren ibilgua susmatzen da, izen bereko harana modelatu duena.

Argazkia ateratzen den hegalean hosto erorkorreko baso bat ikusten da (altueragatik pagadia). Goi-ordokiko baso-masak, lur hareatsuetan, ameztiz osatuak dira eta, lur kareharritsuetan, erkameztiz. Biak baldintza subatlantikoen adierazleak dira (prezipitazio txikiagoa eta kontinentalizazio termiko handiagoa). Laboreak ale, patata, bazka, eta labore industrialetarako zerealak dira. Ez da ur-gorputzik ikusten, baina ibaia dagoela susmatzen da. Mendi-hegalean eta muino basotsuetan funtzioa naturala da. Atzealdean, Izkiko Parke Naturala dago. Gainerakoetan, landa-funtzioa nekazaritza-, abeltzaintza- eta basogintza-jardueren artean banatuta dago, bai eta landa-guneetako bizitegi-jardueraren artean ere. Lurraldean biztanle gutxi daudela ikus daiteke. Biztanleria-dentsitatea oso txikia izan behar du. Hirigune nagusietatik eta komunikazio-azpiegituretatik urrun dagoen espazioa da, eta biztanleria galtzen joan da aurreko mendearen erdialdetik, industrializatzen eta zerbitzuen sektorea handitzen ari ziren eremuen alde, zahartzean, mendetasun-tasan edo gizonen eta emakumeen arteko desorekan isla izanik. Nekazaritza-espezializazio handia, gero eta pertsona gutxiagok kudeatutako ustiategietan zentratua, eta administrazio publikoek eta Europar Batasunak landa-garapeneko plan eta programen esparruan emandako laguntzen eta diru-laguntzen mende; izan ere, eremu horiek landa-eremu behartsu gisa katalogatu dira. Horri esker, adibidez, berriki, irudian ikusten den bezala, nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduerarako pabiloiak eraiki dira eta lehenago, irudiaren hondoan kokatua dagoen Izkiko Parke Naturalaren izendapena lortu da.

Abiotikoa Irtengune Harritsuetan

Giza kontroleko biotikoa larre eta zuhaitz sakabanatuetan, antropikoa artzaintza-eraikinetan.

Irudian, gorako mendiko sakonune luzea ikusten da, Aizkorriko mendilerroaren zati bat. Kantabriar-Mediterranear Uren Banalerro (mugalerro) Mendikatea unitatea. Erliebe altxatua eta deformatua orogenesi alpetarraren garaian (ipar aldera lerratzen den tolestura-faila). Euri- eta elur-uraren eraginez higatua (meteorizazio kimikoa), bertan modelatze karstikoko hainbat forma marrazten dira, hala nola lapiaz edo lenar eta poljea, irudian ikus daitezkeenak.

Bereizten diren zuhaitz sakabanatuak pagoak dira; pagadia da ezaugarri klimatiko atlantikoak dituen espazio horren landare-formazio potentziala (prezipitazio ugari eta konstanteak eta tenperatura leunak baina altitudeak eragindakoak). Artzaintzaren ekintza sekularraren ondorioz, belar-formazioak, abereentzako larreak eratu dira.

Lur gaineko ur-gorputzik ez da ikusten; izan ere, karstifikazio handiko eremua da, eta ura azkar iragazten da pitzaduretatik eta hustubideetatik.

Paisaia horrek landa izaera duen kultur funtzioa izan du mendeetan zehar, abeltzaintza jarduera estentsiboa. Altitudea dela eta, jarduera aldi baterakoa da, udaberritik udazkenera, eta belar azalera da baliabide nagusia, larre naturala. Bizitzarako eta abereak biltzeko okupatutako espazioei saroiak deitzen zaie. Zuhaitzek eta zuhaixkek aziendaren adarkadura erakusten dute.

Natura- eta kultura-ondare handiko paisaia da, eta, horregatik, Parke Naturala kategoriarekin babestuta dago. Bere balio aipagarriak, beste askoren artean, honako hauek dira: exo- eta endokarstiko formen aniztasuna, mendiaren jabetza eta kudeaketa mankomunatua hainbat herriren artean (Gipuzkoako eta Arabako Partzuergo Orokorra) Erdi Arotik, kudeaketa horren eta artzaintzaren kulturaren emaitza ekosistemiko eta eszenikoa. Paisaia hori, batez ere, abeltzaintza estentsiboari lotuta dago, eta latxa izeneko arraza autoktonoko ardi-artaldeak dira, esleitu zaizkien larre menditarretan bazkatzen dutenak.

Biotiko Naturala Basoan eta Kontrol Antropikokoa Belardietan

Baso-landaketetan eta larreetan, eta antropikoa baserrietan eta baso-pistetan.

Malda handiko mendi baten hegala ikusten da, eta, atzealdean, malda etzanagoko haran bat. Erdiko Ibaibideetako Mendi eta Haranen unitatea. Harriek, hautematen ez diren arren, detritikoak izan behar dute (hareharriak eta limolitak). Malda handia egiturak bultzatzen du, erliebe monoklinal baten aurrealdea baita. Higaduraren dinamika mendi-hegaleko prozesuekin (labainketak) eta ibai-prozesuekin (ibai-burualdea) lotuta dago.

Tontor-eremuan zuhaixka- eta belar-formazioa eta pago-basoa bereizten dira. Hori da ezaugarri klimatiko atlantikoak dituen eremu horren landare-formazio potentziala. Gainerako hegalean pinu insignis baso-landaketak daude. Ez da ur-gorputzik ikusten, baina bai haien higatze lana.

Landa-paisaia horretan bi nekazaritza-funtzio bereizten dira: abeltzaintza belardietan eta larreetan, eta zurgintza baso-landaketetan.

Euskal Autonomia Erkidegoko isurialde kantauriarreko landa-eremuaren zati handi bateko paisaia bereizgarria da: larre-zelaiak, baso-ustiapenera bideratutako malda handiko hegalak eta abeltzaintza-bokazioko haranak, belardi eta landaketen mosaiko batean sakabanatutako baserriekin. Zuraren ekoizpena herrialdearen historia ekonomikoaren parte da.

Biotiko Naturala Sastraketan eta Kontrol Antropikokoa Baso-Landaketetan

Hidrikoa ur-laminan eta abiotikoa itsasertzean eta labarretan.

Irudian kostaldeko erliebe luzanga ikus daiteke, itsas beso baten sarrerak moztua. Kostaldeko Katea unitatea. Irudiak erliebe horren egitura erakusten du. Egitura monoklinala da, itsasorantz okertuta dagoena, eta bertan labar malkartsuen lerro bat marrazten da. Aurrealdean, arroka-geruzak txandakatuta daude. Itsasoaren eragina higadura-eragile nagusia da, eta, beraz, itsasertzeko modelatua, nahiz eta mendi-hegaleko prozesua ere ikusten den, jausi harritsua, ertzeraino iristen dena.

Irudian zuhaixka-landarediaren orbanak ikusten dira (iratze-txilardi-otadia), zuhaitz batzuk eta baso-landaketaren hedadura handia. Landaretza potentzial gisa ametza eta haritza. Paisaia horretan, funtzio naturala dago itsasoan, itsaslabarraren aurrealdean eta erabilerarik gabeko malkar eta mendi-mazeletan, basogintza landaketa-eremuetan, eta itsasontzien presentziarekin eta itsasargia duen kaiarekin ere sumatzen da zerbitzu-funtzioa (Pasaiako portua).

Lehenik eta behin, Kantauri itsasoaren besoa ikusten da, barnealderantz sartzen dena eta harana urez betetzen duena, eta, beraz, itsasadarra da.

Euskal itsasertzaren zati handi bat itsasora begira dauden itsaslabar erliebeek osatzen dute. Eremu horiek ez dira oso irisgarriak, eta gizakiaren eragina lurraldearen baldintza fisikoek mugatzen dute. Kontserbazio Bereziko Eremu gisa ezagutzen da. Gune gisa izendatzen dira haren itsaslabarrak eta ibai-ibarrak.

Biotiko Antropikoa Belardi, Zuhaixka eta Baso-Landaketetan

Antropikoa etxebizitzetan eta elizan, bai eta azpiegitura-elementuetan ere.

Irudian, Itsasbazter Aurreko Katea zein Erdiko Ibaibideetako Mendi eta Haranak erliebe unitateetan koka daitekeen mendi baten hegal okertua ikusten da, (ikus 1.h.d.), hau da, Mendi eta Haran Atlantikoen eremu geografikoan. Ez da ikusten modelatzearen erliebe forma aktiborik. Irudian belardien eta larre-zelaien azalera handia, fruta-arbolen batzuk eta baso-landaketa bat ikus daitezke. Baldintza klimatiko atlantikoko eremu horri hostozabalen baso mistoa dagokio landaredi potentzial gisa, eta haritza da nagusi eremu horretan, baina nekazaritza- eta abeltzaintza-erabilerak landazabal atlantikoa izeneko paisaia ireki bat eratu du.

Paisaia hori landa-inguruneari dagokio, baina herrigune bat du, ez bakarrik sakabanatutako baserriak, baita bizitegi-eraikinak ere, hiri-lurzoru gisa kalifikatutako lurzorua behar dutenak. Beraz, nekazaritza-, abeltzaintza- eta baso-funtzioaren irudian bizitegi-funtzioa gehitzen da, hainbat altueratako eraikuntzekin.

Irudiak Euskal Autonomia Erkidegoko isurialde atlantikoko landa-ingurunearen zati handi batean errepikatzen den paisaia bat jasotzen du: landa-gune tradizional txikiak, hiriguneetatik eta jarduera ekonomikotik hurbil daudenez, urbanizaziorako lurzoru-baliabide bihurtu direnak. Horrek eta eraikuntzaren ezaugarriek paisaia horien izaera aldatzea ekarri dute, eta lurzoru artifiziala handitzea ere.

Abiotiko Naturala Harkaitzetan, Biotiko Naturala Basoko Orbanetan

Antropikoa belardietan eta baso-landaketetan, antropikoa eraikitzen ari den azpiegituran, baserrian eta bidean.

Irudian, haran estu baten hegal aldapatsuak ikusten dira, eta, atzealdean, kareharrizko mendi bat. Erdiko Ibaibideetako Mendi eta Haranak erliebe-unitatearekin bat egiten du. Malda handiko mendi-hegal horiek osatzen dituzten arrokak buztintsuak dira, eta, beraz, uraren ukipenarekin oso delezkorrak, eta mendi-hegaletako mugimenduak sor ditzaketenak.

Irudian, belardiak eta baso-landarediko orbanak bereiz daitezke, landaketei eta basoei dagozkienak, hosto erorkorrenak lehenik eta behin, iraunkorrenak kareharrizko mendiaren magalean. Baldintza klimatiko atlantikoko eremu horri, hostozabalen baso mistoa dagokio landaredi potentzial gisa, haritza nagusi dena. Baina lurrak lehorragoak eta harritsuagoak direnean (kareharrizko hegaletan), artadia garatzen da.

Ez da ur-gorputzik ikusten.

Paisaia hori abeltzaintzako eta basogintzako landa-inguruneari dagokio, eta komunikazio-azpiegitura batek zeharkatzen du (irudian, oraindik obra-fasean dago), eta, beraz, zerbitzu-funtzio batekin.

Euskal Herriko isurialde atlantikoko lurraldearen zati handia ezaugarritzen duen ingurune fisikoaren baldintzatzaile nagusietako bat jasotzen du irudiak: haran ugariz eta malda handiko hegalak dituzten mendiz osatutako erliebea. Edozein lurralde-proiektu, eta horien artean luzera handiko azpiegitura linealak, baldintzatuta dago horregatik. Horiek eraikitzeko, ingeniaritza-lan handiak egin behar dira bidezubietan, tuneletan…, eta mendi-hegalei eusteko (eta egindako lur-erauzketei eusteko).

Abiotiko Antropikoa Eraikinetan eta Bide-Sarean eta Aparkalekuetan

Biotiko antropikoa urbanizatutako azalerako landaredian eta hondoko soroetan; hidriko antropikoa aintzira artifizialetan eta ur-biltegian.

Irudian ibai baten ibilgua ikusten da, bere morfologia, landaretza eta lurzoru-erabilerengatik Kantauri isurialdeari dagokion haran batean. Ubide batez eta haren ibaiertzez osatutako ibai-modelatua da, nahiz eta eskuina etxebizitzek okupatu duten. Ibilguan, harkaitz-ohearen zati bat eta bloke- eta ertz-metakin batzuk ikusten dira.

Lehenik eta behin ikusten den landaredia ez da naturala, parkeetan eta lorategietan landatutakoa baizik, ingurunearen kalitatea hobetzeko. Baldintza klimatiko subatlantikoko eremu horrek landaredi potentziala erkameztia du lurzoru lehorrenetan, eta haritza.

Ikusitako ur-lamina ibai baten erdiko ibilguari dagokio, ur gutxiko aldi batean, emariak ez baitu ibai-ohea erabat estaltzen.

Eraikinen eta espazio urbanizatuaren ezaugarriek adierazten dute jarduera ekonomikorako espazio bat dela, parke teknologiko bat, eta, beraz, funtzio produktiboa (industriala) eta IKT zerbitzuena (informazioaren eta komunikazioaren teknologiak) duela.

Teknologia-parkeak ikerketan, garapenean eta berrikuntzan oinarritutako industria-dibertsifikazioaren aldeko apustua izan dira. Kalitate-inguruneetan dauden espazioak dira, eta teknologikoki aurreratuta dauden hainbat sektoretako enpresak hartzen dituzte, hala nola telekomunikazioak, elektronika, aeronautika, energia, medikuntza edo biozientzia. Parke horietan, produktuak lortzeaz gain, teknologia- eta ezagutza-transferentzia bat dago enpresen, teknologia-zentroen eta ikerketa-zentroen artean (Euskadiko Parke Teknologikoen Sarea). Euskadik nazioartean kalitate- eta lehiakortasun-marka baten alde egiten du.

Abiotikoa Ibai-Ohearen Metakinetan, Biotikoa Ibaiertzeko Landaredian

Antropikoa etxebizitzetan.

Irudian ibai baten ibilgua ikusten da, bere morfologia, landaretza eta lurzoru-erabilerengatik Kantauri isurialdeari dagokion haran batean. Ubide batez eta haren ibaiertzez osatutako ibai-modelatua da, nahiz eta eskuina etxebizitzek okupatu duten. Ibilguan, harkaitz-ohearen zati bat eta bloke- eta ertz-metakin batzuk ikusten dira.

Ikusten den landaretza urari lotuta dago. Ezkerraldean ibaiertzeko baso bat dago, askotariko zuhaitz eta zuhaixkekin (zumarrak, lizarrak, haltzak eta sahatsak). Eskuineko ertzeko metakinen gainean ere hazten da eremu horietan berezkoa den belar-landaredia eta zuhaixka-landaredia. Kantauri isurialdeko erdiko ibilgu hauetan klima atlantikoa da, tenperatura leun eta euritsuekin.

Ikusitako ur-lamina ibai baten erdiko ibilguari dagokio, ur gutxiko aldi batean, emariak ez baitu ibai-ohea erabat estaltzen.

Paisaia hori ibai- eta hiri-espazio bati dagokio. Ibaiak eta landaredia duen ibaiertzak funtzio naturala mantentzen dute. Eskuineko ertzean, ikusten diren eraikuntzak etxebizitzak dira, eta, beraz, haien funtzioa bizitegi-erabilera da.

Irudiak gure lurraldeko jarduera antropiko ohikoenetako bat jasotzen du: ibai-espazioa okupatzea etxebizitzak eraikitzeko, jarduera ekonomikoa garatzeko edo hainbat azpiegitura instalatzeko. Kasu batzuetan lautada alubiala okupatu da, baina beste batzuetan, hemen ikusten den bezala, Jabari Publiko Hidraulikoa ere inbaditzen da. Horrek, ibai-sistemaren baldintza naturalak aldatzeaz gain, leku horretan dauden pertsonei eta ondasunei kalteak edo galerak jasateko arriskuan jartzen ditu, ibaiaren emaria handitzen denean eta ur-goraldia eta uholdea gertatzen direnean.