Euskadiko Industria: Egoera, Historia eta Erronkak

Industriaren Definizioa eta Garrantzia Euskadin

Industria ekintza lehengaiak energiaren bidez eraldatzen dituen jarduera da. Industriak eta eraikuntzak, 2005ean, 242.000 langile zituzten Euskadin. Sektore garrantzitsuenak siderurgia eta metalurgia izan dira historikoki.

Industria Baldintzatzen duten Faktoreak

Lehengaiak

Euskal Herriak lehengai organikoak, mineralak eta harria ditu. Lehengai mineralak XIX. mendean ia gehienak agortu ziren. Metalikoak zokalo hertziarretik ateratzen ziren. Lehengaien produkzioa defizitarioa da, eta horrek kooperatiben sorrera bultzatu zuen neurri batean. Metalgintza oso garrantzitsua izan zen, baina 1990etik aurrera meategi ia guztiak itxita daude.

Energia Iturriak eta Politikak

Bi energia iturri mota daude:

• Ez-berriztagarriak
• Berriztagarriak

Euskadi energia berriztagarrien plana garatzen ari da. Ikatz eskasia dago. Petrolioaren kontsumoa handia da (%58 inguru), eta 1973tik aurrera prezioak nabarmen egin zuen gora. Gas naturala La Gaviotako plataformatik (Bizkaiko Golkoa) edo Aljeria eta Libiatik inportatzen da. Energia nuklearra garatzeko saiakera egon zen (Lemoiz), baina ez zen gauzatu (1982an proiektua bertan behera geratu zen). Energia berriztagarriak 1973tik aurrera bultzatu dira.

Hainbat politika energetiko garatu dira:

• 1978: PEN (Plan Energetiko Nazionala)
• 1983: Ikatzaren eta gasaren erabilera sustatzeko plana
• 1986: PER (Energia Berriztagarrien Plana)

Industriaren Garapen Historikoa

Hazkundea eta Kokapena (1975eko Krisira arte)

1975eko krisira arte, industrializazioaren aurrerapenak lehenago eman ziren Euskadin beste leku batzuetan baino. Faktoreak hauek izan ziren:

• Bizkaian: material onak (burdina), eskulan kualifikatua, kostaldearen eta mugaren gertutasuna.
• Gipuzkoan: dibertsifikazio handia.
• Arabara: metalurgia beranduago baina indartsu hedatu zen.

Enpresak azkar hedatu ziren Bilbo Handian, Ezkerraldean, eta Oria, Urola eta Deba ibarretan.

Krisia eta Birmoldaketa Industriala

Krisian (1975etik aurrera), energiaren prezioaren igoerak eta beste faktore batzuek Euskadiren aurrerapena moteldu zuten. Gainera, krisiaren epizentroa Bizkaian eta Gipuzkoan izan zen, industria tradizionalaren menpekotasunagatik. Birmoldaketa industriala beharrezkoa izan zen:

• Estatuaren laguntzak eta Eusko Jaurlaritzaren programa bereziak 1982ra arte.
• Gero, ZUR (Premiazko Industria Birmoldaketarako Eremua) eta ZID (Gainbeheran Zegoen Industria Eremua) planak enpresen garapenerako.

Birmoldaketaren ondoren, Araba industrializatuen geratu zen, Gipuzkoako industria sakabanatuago zegoen, eta Bizkaikoa Txorierrira, Mungiara eta Zamudiora (Parke Teknologikoa) hedatu zen.

Egungo Industria Egoera

Enpresa Egitura eta I+G+B

Gaur egun, ETE (Enpresa Txiki eta Ertain) asko daude. I+G+B (Ikerketa + Garapena + Berrikuntza) arloko inbertsioak BPGd-aren %2,05 dira (datu aldakorra). Eskulan ona dago, baina ingurumen arazoak eta sektore tradizionalekiko menpekotasuna ere badaude. Enpresa gehienek 50 langile baino gutxiago dituzte. 500 langile baino gehiago dituztenak soilik %0,8 dira, baina langileen %12 enplegatzen dute.

Enpresa txikiak nagusi dira sektore hauetan: papergintza, makineria, arte grafikoak eta elikadura. Enpresa handienak garraio materiala, kimika eta metalurgia sektoreetan daude. Klusterrak, MCC (Mondragon Korporazio Kooperatiboa) eta SAL (Sozietate Anonimo Laboralak) garrantzitsuak dira egitura industrialean.

Sektore Nagusiak

Metalurgia eta Siderurgia

Eraldaketa metalurgikoak lanpostuen %35,9 hartzen du. Arabak industria osotik soilik %18 hartzen du, baina Gasteiz hiri garrantzitsua da sektorean. Siderurgian, Bizkaian, kooperatiba garrantzitsuak daude.

Ontzigintza

Ontziola garrantzitsuena Sestaon dago (La Naval, nahiz eta bere egoera konplexua izan den azken urteetan).

Automobilgintza

Sektore dinamikoenek espezializazio eta produktibitate altua dute. Automobilgintzan (adib. Irizar, Mercedes-Benz Vitoria) krisiak egon arren, esportazioek garrantzi handia dute.

Kimika

Kimikak Espainiako sektorearen %8,7 ordezkatzen du. Euskadin, produkzio industrialaren %7,1 eta eskulanaren %8,5 hartzen du.

Elikadura

Elikaduraren sektorean enpresa txikiak dira nagusi.

Eraikuntza

Eraikuntzak gorabeherak izan ditu, baina hobekuntza erakutsi du azkenaldian.

Teknologia Aurreratuak

Teknologia aurreratuak Euskadira atzerapen pixka batekin iritsi dira, eta inbertsioak beste herrialde batzuetakoak baino txikiagoak izan dira historikoki, nahiz eta azken urteetan ahalegin handia egin den.

Ingurumen Arazoak eta Etorkizuneko Erronkak

EAEk erronkak ditu produkzioan, egituran, espazioaren erabileran eta ingurumenean. Estrategia gisa, honako kontzeptu hauek bultzatzen dira:

• Hiru "I"-ak: Inbertsioa, Berrikuntza, Internazionalizazioa.
• Hiru "K"-ak: Ezagutza, Kalitatea, Kooperazioa.

Modernizaziorako, kooperaziorako eta internazionalizaziorako laguntzak daude, I+G+B eta berrikuntza sustatuz. Lurralde desorekak ere badaude, lurzoru industrialaren prezioaren aldaketekin, paisaiaren narriadurarekin (adibidez, Nerbioi ibarreko eremu zaharretan) eta kutsadurarekin lotutako arazoekin.