Europaren Gorakada (1550-1800): Ekonomiaren Eraldaketa

Europaren Gorakada (1550-1800): Atlantikoko Ekonomien Hazkundea

Garai hartan 5.000 biztanletik gorako populazioa zegoen, eta horiek artisautzan asko aritzen ziren. Gainera, janaria Baltikotik inportatzen zen. Nekazaritza intentsiboa bultzatu zuten faktore nagusiak hauek izan ziren:

• Nekazaritza: Eraldaketa eta Hazkundea

Herbehereak: Nekazaritza Intentsiboaren Aitzindari

Hiriek eta artisautzak harreman zuzena zuten; izan ere, hirigintzak nekazaritza intentsiboa bultzatu zuen. Elikagaien eskaintza bi iturritatik lortzen zen: atzerritik eta bertako nekazaritza intentsibotik. Nekazaritza intentsiboa egiteko bi aukera zeuden: baratzak (zuhain landareak, abereak elikatzeko; lekadunak, lehengaiak) eta abeltzaintza (ongarria, esnea, gurina, haragia). Horretarako, polder izeneko lurrak, itsasoari kendutakoak, sortzen hasi ziren. Era berean, abeltzaintzatik ongarri naturalak ateratzen zituzten. Horretarako, abeltzaintza egonkorra izatea lortu behar zen, ongarria lortzeko. Hori lortzea garrantzitsua zen, baratzeak aberasten baitzituen eta, hortaz, errendimendua handitzen baitzen. Intentsitatea handitzeko edo gutxitzeko, hiru aldagai nagusi hartzen ziren kontuan:

• Merkatuko prezioa
• Merkatuaren distantzia
• Lurraren emankortasuna

Britainia Handia: Nekazaritza Kapitalistaren Garapena

Zerealak eta artilea ziren produktu nagusiak. Era berean, nekazaritza intentsiboa eta kapitalista zen. Lurraren jabe nagusiak nobleak, elizak eta udalak ziren. Bi errentari mota nagusi zeuden:

• Errentari txikiak: lurrak zatitu eta errentari txikien artean banatzen zituzten (ez zen aukera bideragarria izan).
• Errentari handiak: jabego osoa errentari handi baten esku uzten zuten (aukera bideragarria zen).

Errentari handiei Landlord deitzen zitzaien eta bi aldaketa garrantzitsu egin zituzten:

1. Lurrak hartu eta hesiak jartzen hasi ziren. Hesitzeak pribatizazio prozesua suposatzen du. Prozesu horri enclosure deitzen zaio.
2. Errotazio-sistema berri bat ezarri zuten: lau urteko Norfolk sistema, hiru urteko errotazio-sisteman oinarritzen zena, baina lugorririk gabe.

Horrek guztiak lursailen pribatizazioa areagotzea lortu zuen desamortizazio prozesuaren bidez. Elizaren lurrak eta herri ondasunak lurren merkatu askean sartu ziren. Beste ondorio garrantzitsu bat, lurren intentsitatea handitzea zen. Harremanak kapitalistak ziren, soldatapeko eskulana erabiltzen baitzen, lanak ezin zituztelako haiek bakarrik egin; hau da, langileak behar zituzten.

• Manufakturak: Ehungintza eta Siderurgia

Manufakturaren sektore nagusiak ehungintza eta siderurgia izan ziren.

Ehungintza: Garapenaren Gakoak eta Eraldaketak

Hiru baldintza nagusi bete zirenean hasi zen ehungintza garatzen:

• Errenta elastikotasuna: ehungintza oso elastikoa zen, hau da, errentaren edozein aldaketak zuzenean eragiten zion.
• Merkatu berriak: XV. mendetik aurrera sortu ziren, bereziki Amerikako kolonietan.
• Barne merkatuaren hazkundea: populazioaren gorakadak barne merkatuaren handitzea ekarri zuen.

Ehungintzaren kokapen eta ezaugarri nagusiak hauek izan ziren:

Italia: Luxuzko Produktuak eta Gremioen Kontrola

Alde batetik, Italiak luxuzko produktuak egiten zituen gremioen bidez. Gremio horiek produktuaren ekoizpena, kalitatea eta salmenta prezioa kontrolatzen zituzten (askotan kaleetan banatuta zeuden tailerretan).

Holanda eta Ingalaterra: Oihalgintza Berria eta Protoindustria

Bestetik, Holandaren eta Ingalaterraren helburua Europan gremioen nagusitasunari aurre egitea zen; horretarako, oihalgintza berria sortu zen. Eskariaren konposizioa aldatu egin zenez eta populazioa azkar hazi zenez, produktu merke eta arinak ekoiztea lortu zuten, Italiako luxuzko produktuen aurrean alternatiba bat eskainiz. Hasierako produkzio-prozeduran nekazariek landak lantzen zituzten, baina sarrera osagarriak lortzeko asmoz, ekoizpen-sistema berri bat sortu zen. Horregatik, Verlager izeneko enpresari alemaniarrak verlag system sistema garatu zuen: lehengaiak eta kapitala modu eraginkorrean antolatu zituen, eta lana banatu egin zuen. Horri esker, merkatua zabaldu egin zen, kostuak murriztu eta ekoizpena handitu baitziren. Horrekin, gremioen gainbehera prozesua bultzatu nahi zuten. Estrategia berri horiek Holandaren eta Ingalaterraren helburua betetzea ekarri zuten, gremioen eragina murriztuz eta Italiaren nagusitasuna gaindituz. Aldaketa horiek protoindustria izeneko garaia ekarri zuten (industria aurreko garaia).

Siderurgia: Berrikuntza Teknologikoak eta Garapena

Gizartearen baldintza orokorren menpe zegoen, eta ez ekonomiaren menpe, ez baitzen hain garrantzitsua garai haietan. Aldaketa tekniko bati esker, siderurgia garatzea lortu zen: burdinolaren bidez teknologia berria sortu zen, eta horrek lehenengo labe garaiak agertzea ekarri zuen. Labe garaien garapenean bi herrialde nabarmendu ziren: Suedia eta Ingalaterra.

• Batetik, Suedian, mineral eta egur-ikatz ugaritasunari esker, XVI. mendearen bukaeran hasi zen labe garaien erabilera.
• Bestetik, Ingalaterrak, Suediaren egoerari aurre egiteko eta egur-ikatz eskasia zela eta, beste teknologia berri bat garatu zuen: egur-ikatzaren ordez harrikatza erabiltzen hasi zen, mineralekin batera.

Ondorioz, produkzio-ahalmena nabarmen igo zen; adibidez, lehenengo labe garaian 4 burdinola erabili zituzten. Horrekin batera, produkzio-kostuak jaistea lortu zen, teknologia berriari eta kontzentrazio-prozesuari esker; hau da, meategietatik gertu kokatzen ziren instalazioak. Horrek guztiak merkataritza-kapitalismoaren garapena bultzatu zuen.

• Merkataritza: Hedapena eta Kapitalismoaren Oinarriak

Ezaugarri Orokorrak eta Berrikuntza Nautikoak

Nabigazioan teknologia berriak agertu ziren: kartografia hobetu zen, iparorratzak eta lema garatu ziren. Horren ondorioz, inbertsio handiak egin ziren, baina inbertsioen etekinak nabarmen handitu ziren distantzia luzeko merkataritzan. Horrek metal preziatuak eta plantazioen ekonomia (kafea, kotoia, azukrea) lortzea ekarri zuen. Hori guztia Holandan eta Ingalaterran gertatu zen, kokapen estrategikoagatik, itsas baliabideengatik eta teknologia eta artilleriaren garapenagatik.

Merkantilismoa: Estatuaren Kontrola eta Aberastasuna

Helburua kanpo-merkataritza kontrolatzea zen (esportazioak areagotuz eta inportazioak murriztuz), eta metal preziatuen erreserbak handitzea, nazioaren aberastasuna lortzeko. Hori lortzeko, hainbat tresna erabili zituzten:

• Koloniak: lehengaiak eskuratu eta produktu bukatuak saldu.
• Monopolioak: merkataritza-konpainia pribilegiatuak sortu.
• Gerra: toki estrategikoak eta merkataritza-bideak kontrolatu.

Merkataritza Kapitalismoaren Oinarriak eta Finantza Tresnak

Merkataritza Antolakuntza: Elkarte Anonimoen Gorakada

XVI. mendean sortu ziren. Holandan, adibidez:

• 1602: Ekialdeko Indietako Konpainia (espezieen merkataritza kontrolatzeko)
• 1608: Amsterdameko Burtsa
• 1609: Amsterdameko Bankua

Elkarte anonimoak sortzearen arrazoi nagusiak hauek izan ziren:

• Kapital iraunkorraren beharra.
• Arriskuak banatzea.
• "Irabaziak" eta "kapitala" bereiztea.

Finantza Tresnak eta Banku Sistemaren Garapena

Bi finantza-tresna nagusi garatu ziren:

• Kanbio-letra: epe laburreko kredituak ahalbidetzen zituen.
• Banku-sistema: Hasieran ez ziren kredituak ematen, eragiketa arruntak egiten ziren (transferentziak, deskontuak, etab.). Geroago, zor publikoa finantzatu zen, eta 1694an Ingalaterrako Bankua sortu zen Elkarte Anonimo moduan.