Europako Gizarte Politikak: Garapena, Erronkak eta Balioak

Gaiaren Delimitazioa

Idazlan hau Europan kudeatzen diren gizarte politiken ingurukoa izango da. Lehendabizi, Europar gizarte politiken historia, sorrera eta garapena azalduko ditut, eta jarraian, horiek osatzen dituzten erakundeak. Ondoren, Europan dagoen eredu soziala zertan datzan azalduko dut, eta hori eginda, lanaren, babes sozialaren, sortzen diren desberdintasunen murrizketaren eta bizi-baldintzen hobekuntzaren inguruan hitz egingo dut idazlana amaitzeko.

Gaiaren Garrantzia

Garrantzitsua da Europan daukagun gizarte politiken historia nondik datorren jakitea, horien kudeaketa nolakoa den ezagutzeko eta betetzen dituzten funtzioak ulertzeko. Europar gizarte politikak, beharrizanei zein ematen diren desberdintasunei aurre egiteko tresna diren heinean, egoera horiek ulertzen eta hobetzearen garrantzia ulertzen saiatzen dira.

Kontzeptu Nagusiak

Problematika

Europar gizarte politikak, nolabait, gizartearen ongizatea bermatu nahi duten arren, gizartearen zenbait arlotan gabeziak aurkezten dira. Problematika honen aurrean, gizarte politikak lan-arloan, beharrizan-egoeretan eta desberdintasunen murrizketan duen kezka plazaratzen da, horietan arreta jarri nahi duelako.

Hipotesiak

• Europar Batasunean, nahiz eta gizarte politikek ongizatea bermatu, zenbait arlotan gabeziak daude.
• Europar politikek gabezia horiei aurre egiteko nahia daukate, eta horien alde borroka eginez hobekuntzak eskaintzen dituzte.

Eskema

Garapena

Europar gizarte politika Europar Batasunaren mailan osatzen eta kudeatzen den gizarte politika da, beti ere Estatuen erabaki eta politikekin lotura mantenduz. Baina, Europar eta nazio mailako politikak antzekoak badira ere, ez dira berdinak.

Europar Gizarte Politikaren Sorkuntza eta Garapena

Europako gizarte-politika denboran zehar garatu da, 1957an hasi baitzen Erromako Itunarekin, zeinak integrazio ekonomikorako oinarriak ezarri baitzituen. Hasieran alderdi ekonomikoetan zentratu bazen ere, jada aitortzen zen gizarte-kohesioaren garrantzia. 1960ko eta 1970eko hamarkadetan, Egitura Funtsak sortu ziren, hala nola Europako Gizarte Funtsa, enplegu-aukerak eta lan-mugikortasuna hobetzeko. 1986ko Europako Akta Bakarra aurrerapen bat izan zen integrazio politiko eta ekonomiko handiago baterantz, kohesio-politika sartuz eskualdeen arteko desberdintasunak murrizteko. 1992ko Maastrichteko Itunak gizarte-politikaren funtsezko alderdiak formalizatu zituen, europar herritartasuna ezarri eta EBk hezkuntzaren, osasunaren eta kontsumitzailearen babesaren arloetan dituen eskumenak zabaltzean. Gainera, eremu horretan neurri gehigarriak hartzeko aukera eman zien estatu kideei. 2000. urtean abiarazitako Lisboako Estrategiaren helburua izan zen EB munduko ekonomiarik lehiakorrena eta dinamikoena izatea 2010. urterako, enpleguan eta gizarte-kohesioan oinarrituta. Lan-merkatuen erreforman, giza kapitalean inbertitzean eta gizarte-babeseko sistemen modernizazioan oinarritu zen.

Europar Eredu Soziala

Europar Eredu Soziala esaera Gizarte Politikaren Liburu Zuriak (1994) eta Komisioaren Ekintza Egitarauak (1995) erabiltzen dute, nahiz eta ideia hori urrutitik etorri. Ekonomiaren eta sozialaren arteko elkarrekiko mendekotasunean oinarritzen da. Urtetik urtera autonomizatzen joan den osagai sozialak izaera propioa dauka eta lehiakortasun-faktore bat bezala ikusia da. Liburu Zuriaren arabera, “partekatutako zenbait balorek Europar eredu soziala osatzen dute. Horien artean daude demokrazia eta eskubide indibidualak, elkartasuna... Europar gizarte politikak Batasun osoaren eta biztanle guztien interesak babestu behar ditu, lana izan ala ez“. Beraz, Europar eredu soziala arau horietan oinarritzen da.

Europar Batasuneko Gizarte Politiken Egoera

Garapen Desberdina

• a) Lehentasun politiko eta ekonomikoa: EBk batasun politiko eta ekonomiko sendo bat ezartzera bideratu ditu bere ahaleginak, garapen soziala bigarren mailan utziz. Adibidez, merkatu bakarra eta moneta-batasuna (euroa) funtsezko lorpen ekonomikoak dira, eta gizarte-politikek, berriz, ez dute arreta eta finantzaketa bera jaso.
• b) EBren hedapena: 6 herrialde kide izatetik 27 izatera pasatzeak garapen-maila oso desberdinak dituzten herrialdeak integratzea ekarri du. Adibidez, Alemaniak eta Frantziak ekonomia sendoak eta ongizate-sistema garatuak dituzte, eta Bulgariak eta Errumaniak erronka ekonomiko eta sozial handiagoak dituzte. Desberdintasun horrek zaildu egiten du gizarte-politika bateratuak sortzea.

Baliabide Mugatuak

• a) Aberastasunaren % 1: EBk estatu kideen BPGren % 1 baino ez du erabiltzen, eta horrek mugatu egiten du gizarte-proiektu handiak finantzatzeko gaitasuna. Adibidez, 2008ko krisiaren ondoren, baliabiderik ezak Europa mailan erantzun sozial egokia ematea eragotzi zuen, eta horren ordez, ekonomia ahulenak zituzten herrialdeei gehien eragin zieten austeritate-politikak ezarri ziren, hala nola Grezia eta Espainia.

Herrialdeen Arteko Dibergentzia

• a) Baldintzen desberdintasuna: Suediaren eta Errumaniaren baldintza ekonomiko eta sozialen arteko aldea izugarria da. Suediak ongi garatutako ongizate-sistema du, gizarte-zerbitzu zabalekin; Errumaniak, berriz, pobrezia-maila handiekin eta gutxiago garatutako ongizate-sistemarekin egiten du borroka. Desberdintasun horren ondorioz, ia ezinezkoa da estatu kide guztietan eraginkorrak diren gizarte-politika komunak garatzea.

Europar Nortasun Eza

Estatu Batuetan ez bezala, non estatuen arteko elkartasuna errazten duen nazio-nortasun zentzu sendoa dagoen, EBn europar nortasun komunik ez izateak herrialdeen arteko lankidetza eta elkarrekiko laguntza zailtzen du. Adibidez, 2015eko errefuxiatuen krisian, Europako nortasun komunik ezak eta herrialde batzuek errefuxiatuak onartzeko duten erresistentziak barne-elkartasunik eza erakutsi zuten.

Inbertsio Soziala

• a) Lehiakortasuna vs. gizarte-kohesioa: EB lehiakortasun ekonomikoa gizarte-kohesioarekin orekatzen saiatu da, baina azken hori askotan ekonomia hobetzeko bitarteko gisa ikusten da, ez berezko helburu gisa. Adibidez, Bilboko Guggenheim Museoa tokiko ekonomia biziberritu duen inbertsio kulturala da, turismoa erakarriz eta enpleguak sortuz, baina hasieran bere balio kulturalagatik baino eragin ekonomikoagatik justifikatu zen.

Sendatzeko Politikak vs. Prebentziokoak

• a) Esku-hartze erreaktiboa: Europako herrialde gehienek gizarte-arazoetan esku hartzeko joera dute, arazo horiek larriagotu ondoren, hasieratik prebenitu beharrean. Adibide bat 2008ko finantza-krisiari emandako erantzuna da; herrialde askok austeritate-neurriak ezarri zituzten zorrari aurre egiteko, biztanleria kalteberak babesteko prebentzio-programetan inbertitu beharrean.
• b) Prebentzio-ikuspegia Europako iparraldeko herrialdeetan: Suediak eta Norvegiak, aldiz, nabarmen inbertitzen dute prebentzioan, hezkuntzan eta gizarte-zerbitzuetan bezala, gizarte-arazoak larriagotu ez daitezen. Herrialde horiek familiei eta haurrei laguntzeko politika sendoak dituzte, eta txiki-txikitatik pobrezia eta gizarte-bazterketa prebenitzen laguntzen dute.

Europako Eredu Sozialaren Balioak

1. Lan-baldintzak

Europar enpresa guztiei irekita dagoen merkatu amankomun bat sortzeak erregulazio amankomun bat eskatzen du, trukaketak itxurakeriaz ez oztopatzeko eta lehiakortasuna bultzatzeko. Lanari buruzko Europaren kezkak argitzeko Liburu Zuriak dio “enplegua gerorako sortu behar dela. Gure haurrek itxaropena eta motibazioa aurkitu behar dute jarduera ekonomiko eta sozialean parte hartzeko”. Helburu hori betetzeko, Liburu Zuriak hainbat gai sozialen inguruan ekingo du:

• Heziketa Profesionala eta Iraunkorra, eta Langileen Kalitatea

  • Alde: Merkatu bateratua sortzeko, lan-erregulazio komuna behar da. Lanbide-heziketaren eta etengabeko prestakuntzaren beharra nabarmentzen da, lan-indar kalifikatu eta arrazoitua izateko. EBk giza baliabideen kalitatea hobetzeko neurriak ezarri ditu.
  • Kontra: Prestakuntzaren kalitatea aldatu egiten da estatu kideen artean, eta horrek eragina du enplegagarritasunean eta lan-merkatuaren beharretara egokitzean.

• Lan-baldintzak Hobetzea eta Gizarte-eztabaida

  • Alde: Funtsezkoa da merkatu bakarra eraikitzeko eta tratu-berdintasuna, langileen zirkulazio askea, osasuna eta segurtasuna bermatzeko.
  • Kontra: Ahaleginak ahalegin, herrialde batzuetan lan-baldintzak prekarioak dira oraindik eta erreformek erresistentzia politiko eta soziala dute aurrez aurre.

• Gizonen eta Emakumeen Arteko Aukera-berdintasuna

  • Alde: Aurrerapen nabarmenak lortu dira soldata-berdintasunean eta emakumeek lan-merkatuan duten ordezkaritzan. EBk emakumeen erabateko parte-hartzea sustatzeko programak abiarazi ditu.
  • Kontra: Genero-arrakalak daude soldatetan, lidergo-posizioetan eta ordezkaritza politikoan, eta alde nabarmenak daude Estonia eta Austria bezalako herrialdeetan.

• Langileen Zirkulazio Askea

  • Alde: Europako herritarren adierazpen bat da, eta lan-merkatuaren potentziala aprobetxatzea du helburu. Etorkinak integratzea eta arrazakeriaren aurkako ekintzak sartzen dira.
  • Aurka: Oztopoak daude, hala nola, oztopo linguistikoak, kualifikazio profesionalen onarpenik eza, diskriminazioa eta burokrazia, langile migratzaileen laneratzea zailtzen dutenak.

2. Babes Soziala eta Behartasunaren Aurkako Borroka

Egoera honi aurre egiteko, gizarte-babeseko eta pobreziaren aurkako borrokako erronkei aurre egiteko Europar Batasunaren planteamenduak:

• 1. Estatu Kideen Erantzukizuna

  Herrialde bakoitzak bere gizarte-babeseko sistema antolatu eta finantzatzen du, bere premia eta baliabide espezifikoetara egokituz.

• 2. Erregimen Nazionalen Koordinazioa

  EBk gizarte-segurantzako sistemak koordinatzen ditu estatu kideen artean lekualdatzen diren herritarren eskubideak babesteko, eta onurak transferitzea errazten du, hala nola pentsioak eta osasun-aseguruak.

• 3. Epe Luzerako Erronka Komunei Heltzea

  Herrialdeen arteko lankidetza sustatzen du, partekatutako erronkei aurre egiteko (esaterako, biztanleriaren zahartzeari eta gazteen langabeziari), estrategia eta jardunbide komun hobeen bidez.

• 4. Gizarte-babeseko Sistema Berritzea eta Hobetzea

  Lan-malgutasuna eta gizarte-babesa uztartzen dituzten politikak sustatzen ditu, lana eta familia bateragarri egitea eta laneko genero-berdintasuna barne.

• 5. Pobreziaren Neurketa eta Definizioa

  Pobrezia neurtzeko eta politikak ebaluatzeko adierazleak garatzen ditu, hala nola pobrezia erlatiboaren atalasea eta AROPE adierazlea (At Risk Of Poverty or Social Exclusion).

Ondorioak

Ondorioekin amaitzeko, gogoratu behar da Europar gizarte politika Europar Batasunaren mailan osatzen eta kudeatzen den gizarte politika dela, eta beti ere Estatuen erabaki eta politikekin lotura mantentzen duela. Politika hauek historian zehar garatu egin dira eta gaur egun hainbat arlotan esku hartzen dute dauden egoerak hobetzeko asmoarekin, adibidez, langileen heziketan, haien lan-baldintzetan, generoaren ikuspegian… Ideia honen aurrean, problematika birgogoratzeko beharra dago, ikusten denez politika hauek gizartearen ongizatea bermatu nahi duten arren, gizartearen zenbait arlotan gabeziak aurkezten direlako. Garapenean azaldu dudan bezala, badago politiken aldetik horren alde borrokatzeko nahia gabezia horiek murrizteko. Lehenengo hipotesiak Europar Batasunean, nahiz eta gizarte politikek ongizatea bermatu, zenbait arlotan gabeziak daudela ziurtatzen du, eta bigarrenak, Europar politikek gabezia horiei aurre egiteko nahia daukate eta horien alde borroka eginez hobekuntzak eskaintzen dituztela baieztatu daiteke.

Irekidura

Nola oreka dezake Europar Batasunak bere politika soziala, nazioz gaindiko mailan kudeatua, estatu kideen erabaki eta politikekin, dauden gabeziei aurre egiteko eta Europako gizartean ongizate orokorra sustatzeko?