Estatua, Hezkuntza eta Nazioarteko Eskubideak: Gida Osoa

Estatuaren Kontzeptua eta Funtzioak

Estatua lurralde, administrazio eta politika antolaketaren oinarrizko unitatea da, eta biolentziaren erabilera legitimoaren monopolioa daukan bakarra. Gaur egungo estatuak hiru funtzio nagusi betetzen ditu:

• Legegilea: Gizartea arautzen duten legeak sortu, aldatu edo indargabetzeaz arduratzen da.
• Betearazlea: Estatuko politika garatzen du eta legeak betetzen direla bermatzen du.
• Judiziala: Epaiketak egiten ditu, legeak betetzen diren ala ez aztertuz eta lege-hausteen aurrean zigorrak ezarriz.

Boterea eta Hezkuntza: Foucault-en Ikuspegia

Michel Foucault-ek dioenez, boterea ez da soilik goitik beherakoa; eguneroko harremanetan ere agertzen da, hezkuntzan bereziki, mikrobotere edo boterearen mikrofisikaren bidez.

Hezkuntza sistema estatala funtsezko tresna da estatuek hiritartasuna, identitate nazionala eta gizarte kohesioa sendotzeko. Eskolak kultur transmisioa egiten du, eta Ikastetxearen Hezkuntza Proiektua (IHP) estatuko boterearen barruan kokatzen da, botere harreman horien parte izanik.

Estatua Euskal Herrian

Euskal Herrian, autonomia erkidegoek —Euskal Autonomia Erkidegoak eta Nafarroak— hezkuntza arloan eragin eta eskumen batzuk dituzte, nahiz eta Estatuaren egitura orokorraren baitan egon.

Laburbilduz, Estatua ez da soilik legegintza edo administrazio tresna bat; hezkuntzaren bidez ere gizartearen antolaketan eta herritarren formazioan eragin zuzena du.

Ikastetxearen Hezkuntza Proiektua (IHP)

Ikastetxearen Hezkuntza Proiektua (IHP) agiri pedagogiko bat da, ikastetxearen nortasuna definitzen duena eta oinarrizko jardun-ildoak markatzen dituena. Hezkuntza komunitateak (zuzendaritza taldeak, irakasleek, familiek eta beste eragile batzuek) egin eta onartzen du, eta honako galdera hauei erantzuten die:

• Nor gara?
• Zer nahi dugu?
• Non gaude?
• Nola antolatzen gara?
• Nork egiten du?

IHPren Funtsezko Alderdiak eta Helburuak

IHPk funtsezko alderdiak biltzen ditu, hala nola:

• Ikastetxearen nortasun-zeinuak
• Helburu orokorrak
• Hezkuntza-eskaintza
• Ildo pedagogikoa
• Antolaketa eta funtzionamendu-eredua
• Erreferentziazko hezkuntza-printzipioak (Euskal Eskola Publikoarenak, esaterako)

Horrez gain, curriculum-proiektua, aniztasunari erantzuteko plana, bizikidetza-plana, irakasleen prestakuntza-plana, hobekuntza-plana eta ebaluazio-prozedurak ere biltzen ditu.

Haren lanketa ingurunearen azterketa batetik abiatzen da, eta testuinguruaren benetako beharrei erantzutea du helburu. Helburu eta estrategia didaktikoei buruzko akordioak ezartzen ditu, eta curriculum ofiziala zehazten du, ikasleei egokituta. Eskola inklusiboaren kasuan, IHPk aniztasuna kontuan hartu behar du, eta irakasleei benetako erantzunak eman behar dizkie.

Gainera, IHP funtsezko tresna da Estatuaren zentralizazioaren aurrean eskola-autonomia gauzatzeko. Hezkuntza-praktika ikastetxearen errealitatera egokitzeko aukera ematen du, eta, horrela, barnetik erabakitzeko eta etengabe hobetzeko gaitasuna indartzen du.

UNESCOk eta UNICEFek Hezkuntzaren Garapenean duten Eragina

UNESCO: Bakea eta Garapen Iraunkorra Hezkuntzaren Bidez

UNESCOk hezkuntzaren garapena sustatzen du bakea, garapen iraunkorra eta kulturarteko elkarrizketa bultzatzeko helburuarekin. Hezkuntza bere jardun nagusietako bat da, eta hainbat programa zehatz garatzen ditu, hala nola balioen hezkuntza, ingurumen-hezkuntza eta giza eskubideen hezkuntza. Era berean, unibertsitateekin lankidetzan aritzen da, esaterako, UPV/EHUn katedrak sortuz.

UNESCO Etxea 1991n sortutako irabazi-asmorik gabeko erakundea da, eta bere xedea da UNESCOren printzipioak eta jarduerak Euskal Herrian zabaltzea eta sustatzea. Estatus ofiziala dauka UNESCOrekin, eta Nazio Batuetako Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren aurrean aholkulari gisa jarduten du. Halaber, UNESCO Sustatzeko Antolakunde eta Elkarteen Mugimenduko kidea da, eta Nazio Batuen Komunikazio Globala Sailarekin eta UNESCOren Eskola Elkartuen Sareko Espainiako koordinazio taldearekin elkarlanean aritzen da, EAEko eskolen koordinazioa bere gain hartuta.

UNICEF: Haurren Hezkuntzarako Eskubidea Bermatuz

Bestalde, UNICEFek haur guztien hezkuntzarako eskubidea bermatzeko lan egiten du, genero-berdintasuna eta haurren inklusioa sustatuz, bereziki herrialde txiro eta garapen bidean daudenetan. Haurtzaroarekin lotutako hainbat erronka jorratzen ditu: hezkuntzarako sarbidea, tratu txarren prebentzioa eta oinarrizko zerbitzuen eskuragarritasuna, besteak beste.

Zer da Nazio Batuen Erakundea (NBE)?

Nazio Batuen Erakundea (NBE) 1945ean sortu zen, Bigarren Mundu Gerraren ondoren, bakea eta segurtasuna bermatzeko, giza eskubideak defendatzeko eta nazioarteko lankidetza bultzatzeko helburuarekin. Hasieran 51 herrialde kide zituen, eta gaur egun ia mundu osoa biltzen du. Bere helburu nagusien artean daude nazioen arteko adostasuna sustatzea eta gatazkak modu baketsuan konpontzea.

NBEren Misioaren Bilakaera eta Helburuak

Denborarekin, NBEren misioa zabaldu egin da: garapen iraunkorra sustatzea, pobrezia desagerraraztea, genero-berdintasuna lortzea, klima-aldaketaren aurka borrokatzea eta laguntza humanitarioa eskaintzea bere lehentasun bihurtu dira. 2015ean, Garapen Iraunkorreko Helburuak (GJH) ezarri zituen 2030erako, mundu osoko agenda gisa.

NBEren Organo Nagusiak

NBEk hainbat organo nagusi ditu:

• Batzar Nagusia: Oinarrizko foroa da, eta herrialde kide guztiak biltzen ditu gai globalei buruz eztabaidatzeko eta erabakitzeko.
• Segurtasun Kontseilua: Bakea eta nazioarteko segurtasuna zaintzen ditu, eta misio militarrak edo zigorrak onartu ditzake.
• Idazkaritza: Idazkari nagusiaren zuzendaritzapean, eguneroko lana koordinatzen du eta erabakiak gauzatzen ditu.
• Ekonomia eta Gizarte Kontseilua (ECOSOC): Garapen ekonomiko, gizarte-ongizate eta ingurumen-gaien inguruan lan egiten du.
• Nazioarteko Justizia Gortea: Herrialdeen arteko auzi legalak ebazten ditu.
• Administrazio Fiduziarioko Kontseilua: Bere garaian, kolonialismopeko lurraldeak gainbegiratzen zituen, nahiz eta gaur egun jardunean ez egon.

Gainera, NBEk hainbat agentzia espezializaturen bidez jarduten du, hala nola UNICEF (haurren eskubideak), UNESCO (hezkuntza eta kultura) eta OME (osasuna). Agentzia horien bidez, NBEk munduko erronka nagusiei aurre egiteko lan egiten du, larrialdi-egoeretan ere esku hartuz.

Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmenaren Oinarriak

Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena 1990ean jarri zen indarrean, 1979 eta 1989 artean Nazio Batuen Erakundeak, GKEek eta adituek osatutako lantalde baten lanaren ondoren. Gaur egun, 196 herrialdek sinatu dute hitzarmena, AEBak izan ezik. Hitzarmen honek lehen aldiz aitortzen du haurra eskubidedun subjektu gisa nazioarteko lege batean, eta ez soilik babestu beharreko objektutzat. Haurra gizarteari ekarpen egiteko eta bere eskubideak defendatzeko gai den pertsona modura hartzen da. Hitzarmenak 41 artikulu jasotzen ditu, baina bost oinarrizko puntu azpimarratu behar dira:

1. Haurraren definizioa (1. artikulua): 18 urtetik beherako pertsona guztiak haur gisa hartzen dira.
2. Bereizkeriarik eza (2. artikulua): Haur guztiek eskubide berdinak dituzte, inolako diskriminaziorik gabe.
3. Haurraren interes gorena (3. artikulua): Erabaki guztietan kontuan hartu behar den irizpide nagusia da.
4. Bizitza, biziraupena eta garapenerako eskubidea (6. artikulua): Haurren oinarrizko eskubideak bermatzen ditu.
5. Haurraren parte-hartzea eta iritzia errespetatzea (12. artikulua): Haurrek iritzia emateko eskubidea dute, eta hori kontuan hartu behar da beren adina eta heldutasunaren arabera.

Hezkuntzaren Garrantzia Haurren Eskubideetan

Eskubide horiek hezkuntzarekin estuki lotuta daude. Hezkuntzak haurrak eskubide horien jabe bihurtzen laguntzen du, eta aldi berean, parte hartzeko, iritzia emateko eta berdintasunean bizitzeko gaitasunak garatzen ditu. Eskolak espazio egokia eskaintzen du haurren ahotsa entzuteko eta beren garapen integrala sustatzeko. Hezkuntza, beraz, ez da soilik eskubide bat; gainerako eskubide guztiak bermatzeko oinarrizko zutabea ere bada.

Hezkuntza Eskubidea: Oinarriak eta Nazioarteko Itunak

Hezkuntza eskubidea arau eta printzipio multzo batek osatzen du, eta horren bidez herritar guztiek kalitatezko hezkuntza jasotzeko aukera bermatzen da. Eskubide hau ezinbestekoa da ikasleen, irakasleen eta ikastetxeen eskubide eta betebeharrak errespetatzeko.

Nazioarteko Itunak eta Hezkuntza Eskubidea

Urteetan zehar hainbat nazioarteko itun eta hitzarmenek hezkuntza eskubidea berretsi dute:

• 1948ko Giza Eskubideen Aldarrikapena (26. artikulua): Hezkuntza doakoa, derrigorrezkoa eta pertsonaren garapen osorako funtsezkoa dela aitortzen da.
• 1966ko Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Ituna (13. artikulua): Lehen hezkuntza doakoa eta derrigorrezkoa izatea agintzen du, eta bigarren eta goi-mailako hezkuntza guztiontzat eskuragarria izan behar duela dio.
• 1989ko Haurren Eskubideen Hitzarmena (28. eta 29. artikuluak): Haur guztiek derrigorrezko eta doako lehen hezkuntza jasotzeko eskubidea dutela ezartzen dute, eta hezkuntzaren helburua haurraren nortasuna, gaitasunak eta identitate kulturala garatzea dela nabarmentzen dute.

Hezkuntza Eskubidea Espainiako Konstituzioan

Espainiako Konstituzioak ere hezkuntzaren eskubidea aitortzen du: edonork du hezkuntza jasotzeko eskubidea, eta oinarrizko hezkuntza doakoa eta derrigorrezkoa izango da. Gainera, ikastetxeak sortzeko askatasuna bermatzen da.

Hezkuntza Eskubidea Neurtzeko 4A Eskema

Bestalde, Nazio Batuek proposatutako 4A eskema (Eskuragarritasuna, Helgarritasuna, Onargarritasuna eta Moldagarritasuna) baliagarria da hezkuntza eskubidea neurtzeko. Horren arabera, hezkuntza eskuragarri egon behar da fisikoki eta ekonomikoki, diskriminaziorik gabe, kalitatezkoa izan behar du eta ikasleen eta gizartearen beharretara egokitu behar da.