España e a UE: Integración, Demografía, Economía e Desequilibrios Rexionais

España e a Unión Europea: Historia e Institucións

Desde os anos 80, España integrouse na Unión Europea (UE), principal marco das súas relacións exteriores. A UE é unha organización de 27 Estados que colaboran en asuntos económicos, políticos, sociais e culturais mediante institucións comúns. Fundouse cos Tratados de París (1951) e Roma (1957) e foi ampliándose ata a saída do Reino Unido (Brexit, 2020). A UE pasou de 6 países en 1957 a 27 na actualidade, con incorporacións clave como España e Portugal en 1986 e Croacia en 2008. Este crecemento impulsouse con tratados clave, como o de Maastricht (1992) e o de Lisboa (2009), que definiron as normas e o funcionamento da organización. As institucións principais son:

• Consello Europeo: Define obxectivos e política exterior, formado por xefes de Estado e o presidente da Comisión.
• Parlamento Europeo: 705 eurodeputados que representan á cidadanía e lexislan conxuntamente co Consello da UE.
• Comisión Europea: Propón leis e xestiona o orzamento.
• Consello da UE: Ministros dos Estados membros que colaboran na lexislación.
• Tribunal de Xustiza: Interpreta leis e resolve disputas.
• Tribunal de Contas Europeo: Controla ingresos e gastos.
• Banco Central Europeo: Dirixe a política monetaria.

Demografía e Urbanización na Unión Europea

A densidade de poboación da UE é elevada, cunha media de 109 hab/km², concentrándose sobre todo na "banana azul" (do sueste do Reino Unido ao noroeste de Italia). O crecemento natural da poboación é baixo ou negativo, sendo algo maior en países con políticas natalistas. As migracións, motivadas principalmente por motivos laborais, benefician a Alemaña, Italia, Reino Unido, España e Bélxica, con fluxos internos desde o leste ao oeste e norte ao sur, incluíndo xubilados que buscan o clima mediterráneo. A poboación está envellecida, o que incrementa os gastos sociais.

A UE está fortemente urbanizada, cun 80% da poboación residente en cidades. Existe un sistema urbano unificado, onde as grandes metrópoles teñen funcións internacionais e as pequenas cidades vertebran o territorio.

Actividades Económicas na UE: Sectores Clave

Sector Primario

A estrutura agraria da UE é diversa, con grandes explotacións empresariais en zonas como a conca de París, explotacións familiares en Europa occidental e minifundios en Europa central e oriental. A Política Agraria Común (PAC) promove a seguridade alimentaria, a sustentabilidade e o desenvolvemento rural. A pesca, con frotas modernas e pequenas embarcacións, está regulada pola Política Pesqueira Común, que busca garantir un abastecemento sostible.

Sector Secundario

A minería perdeu importancia e a produción enerxética é insuficiente, o que obriga á UE a importar, principalmente de Rusia e Oriente Medio. A industria europea é unha das máis potentes a nivel global, concentrada en países como Alemaña e Francia, cun sector moi tecnificado que combina grandes empresas e PEMES.

Sector Terciario

Os servizos abarcan máis do 60% do emprego, cunha actividade comercial intensa entre Estados membros e coa UE como líder mundial en importacións e exportacións. Os sistemas de transporte e telecomunicacións son amplos pero desiguais entre rexións. O turismo é fundamental, posicionando á UE como o principal destino mundial.

Políticas Comúns e Cooperación na UE

Todos os Estados da Unión Europea (UE) son democráticos e respectan os dereitos humanos, e cederon parte da súa soberanía para adoptar políticas comúns. As principais políticas comúns son:

• Unión Económica e Monetaria (UEM): Implantación do euro como moeda única para a unificación económica.
• Política Exterior e de Seguridade Común (PESC): Busca reforzar a seguridade, preservar a paz e fomentar a cooperación internacional.
• Política de Xustiza e Asuntos de Interior (XAI): Crea un espazo europeo de liberdade e xustiza, abolindo controis nas fronteiras interiores co Acordo de Schengen, e establecendo medidas para a cooperación xudicial e a xestión da inmigración.

Desequilibrios Rexionais e Políticas de Cohesión na UE

As desigualdades rexionais son significativas debido a factores naturais, históricos e económicos, podendo clasificalas en catro grandes grupos:

• Europa Noroccidental: Rexión dinámica con alta densidade poboacional, economía avanzada baseada no sector terciario e alto benestar social.
• Europa do Sur: Desenvolvemento tardío, con economía en modernización (agricultura e turismo). Existe un contraste entre a costa, de densa poboación, e o interior, menos habitado, con marcados desequilibrios sociais.
• Europa Centro-Oriental: Transición desde economías socialistas a economías de mercado, caracterizada por un benestar social baixo, desemprego e desigualdade crecente, así como unha rede urbana densa pero mal conectada.
• Rexións Ultraperiféricas: Inclúen territorios como Madeira e Canarias, que enfróntanse a desafíos debido á súa localización afastada.

Política Rexional da UE

A Política Rexional busca impulsar o crecemento económico e a calidade de vida a través de:

• Creación de emprego e competitividade: Fomentar a innovación e o desenvolvemento do coñecemento.
• Obxectivo de converxencia: Mellorar as rexións menos desenvolvidas, destinando axudas a aquelas cun PIB per cápita inferior ao 75% da media comunitaria.
• Cooperación territorial europea: Intensificar a cooperación a través de iniciativas locais e rexionais.

Fondos Estruturais da UE

Para apoiar a cohesión económica, social e territorial, a UE distribúe varios fondos estruturais:

• Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional (FEDER): Busca fortalecer a cohesión socioeconómica e corrixir desequilibrios rexionais, accesible para rexións con baixos niveis de renda.
• Fondo de Cohesión: Dirixido a Estados cunha RNB per cápita inferior ao 90% da media da UE, busca reducir disparidades socioeconómicas e promover o desenvolvemento sostible.
• Fondo Social Europeo (FSE): Investe en todas as rexións da UE, centrado na mellora das oportunidades de emprego e educación.

Este apartado aborda as principais desigualdades rexionais da UE, así como os mecanismos de apoio e os fondos estruturais para promover a cohesión entre os Estados membros.

España na Unión Europea: Integración e Impactos

España uniuse á Unión Europea (UE) o 1 de xaneiro de 1986, tras a chegada da democracia e difíciles negociacións. A adhesión implicou a cesión de soberanía, pero tamén proporcionou importantes axudas para a modernización do país.

Impactos da Incorporación de España á UE

• Político: Fortalecemento da democracia e mellora nas relacións con América Latina, consolidando a posición de España na política internacional.
• Económico: Acceso a un mercado único e axudas que aumentaron a competitividade e as exportacións. A modernización dos sectores económicos facilitou a adaptación ás políticas comunitarias.
• Cultural e Social: Mobilidade e creación dun Estado do benestar, promovendo intercambios culturais e a mellora das condicións de vida. O contacto con Europa favoreceu a diversificación cultural e a integración social.

Posición Socioeconómica e Retos de España na UE

A posición socioeconómica de España na UE é intermedia, entre os países avanzados de Europa noroccidental e os menos adiantados da Europa central e oriental. O PIB per cápita superou lixeiramente a media comunitaria grazas ás axudas europeas e a un período de prosperidade (1995-2007).

• Produtividade e competitividade: A produtividade e a competitividade de España son inferiores ás dos países máis avanzados, en parte debido á especialización en sectores de baixa cualificación e á forte economía somerxida. A competencia dos países menos adiantados, que ofrecen prezos máis baixos, xera un risco de deslocalización das exportacións españolas.

Despois das crises, España necesita recuperar o crecemento e o emprego, seguindo recomendacións da UE sobre crecemento intelixente, sostible e integrador, centradas en aumentar o investimento en I+D, promover un uso racional dos recursos e loitar contra a pobreza e a exclusión social.

Galicia na Unión Europea: Contexto, Impactos e Retos

Galicia representa o 0,17% da Unión Europea (UE) e está situada de forma periférica no Arco Atlántico, un espazo con escasa integración territorial, caracterizado pola concentración da poboación na costa e industrias tradicionais en declive.

Participación e Iniciativas de Galicia na UE

• Galicia colabora no Comité Europeo das Rexións, expresando a súa posición sobre leis que afectan ao territorio.
• Participa no programa POCTEP (España-Portugal) para promover un desenvolvemento cohesionado.
• Apoia a creación dunha Macrorrexión Atlántica para defender intereses comúns.

Impactos da Integración de Galicia na UE

No seu ingreso, Galicia estaba entre as rexións máis atrasadas da UE, cun PIB per cápita inferior ao 75% da media. A integración trouxo consecuencias:

• Negativas: A adopción da PAC e da PPC limitou a produción de leite e pesca, e a industria galega enfróntase a problemas de innovación e competitividade.
• Positivas: Recibiu fondos europeos que axudaron a achegar o PIB per cápita á media comunitaria, superando o 75% en 2007. Para o período 2021-2027, Galicia recibirá 3.125 millóns de euros en fondos europeos, sendo a segunda comunidade máis beneficiada despois de Andalucía.

Retos Futuros de Galicia na UE

• Empresas: Predominan as PEMES, con baixa taxa de creación empresarial.
• Emprego: A taxa de paro e o desemprego xuvenil son elevados.
• I+D+i: A falta de innovación limita a competitividade.
• Calificación: Aínda que a educación universitaria é alta, o abandono escolar é un problema.
• Pobreza: O risco de pobreza aumentou entre 2014 e 2018, necesitando atención.
• Sustentabilidade: Galicia supera a media da UE en emisións de gases de efecto invernadoiro, e require avanzar na descarbonización e economía circular.

Organización Administrativa de España: Evolución Histórica

A organización administrativa de España ten as súas orixes na Antigüidade, co dominio romano que estableceu unha división provincial, que variou ata acadar sete provincias no século IV. Durante a Idade Media, tras a invasión musulmá en 711, Al-Ándalus organizou o seu territorio en provincias, mentres que os reinos cristiáns formaron sistemas administrativos diversos. A unión das Coroas de Castela e Aragón en 1469, xunto coa incorporación de Canarias e Granada, creou unha entidade territorial unitaria, a pesar da pluralidade interna. No século XVIII, a dinastía dos Borbóns impulsou un modelo centralista, eliminando as institucións da Coroa de Aragón a través dos Decretos de Nova Planta (1707-1716), mentres que Navarra e as provincias vascas mantiveron as súas tradicións. A principios do século XIX, as Cortes de Cádiz aboliron os señoríos e a Constitución de 1812 fixou os municipios como base da organización territorial. En 1833, estableceuse unha división provincial en 49 provincias. A finais do século XIX, xurdiron movementos rexionalistas que reclamaban o recoñecemento das particularidades rexionais. Durante a Primeira República (1873-1874), intentouse crear un estado federal organizado en rexións con competencias de goberno, pero este intento non se levou a cabo debido á curta duración do período republicano. A Restauración Borbónica aumentou a centralización, e a Guerra Civil paralizou o avance galego. Durante o franquismo, instaurouse un Estado centralista que aboliu os estatutos de autonomía, e a restauración da democracia ao final do século XX facilitou a descentralización política e administrativa.

Organización Territorial Actual de España

A actual organización territorial de España, establecida na Constitución de 1978, crea un Estado descentralizado que distribúe competencias entre diversas divisións territoriais:

• MUNICIPIOS: Son a entidade básica, gobernados por concellos, que prestan servizos básicos aos seus habitantes.
• PROVINCIAS: Agrupan municipios e son administradas por Deputacións Provinciais, que coordinan os servizos supramunicipais. Canarias e Baleares teñen organización local especial (cabildos e consellos).
• COMUNIDADES AUTÓNOMAS (CC.AA.): Entidades formadas por provincias ou territorios insulares, que gozan de autonomía lexislativa e autogoberno. A Constitución recoñece a unidade da Nación española e permite a creación de autonomías.

Existen dúas vías de acceso á autonomía:

• Artigo 151 (vía rápida): Para territorios con historia de autogoberno (Cataluña, Galicia, País Vasco, etc.).
• Artigo 143 (vía lenta): Para as restantes autonomías, que asumen competencias de forma progresiva.

Os Estatutos de autonomía regulan a organización e competencias das CC.AA., que inclúen áreas como a sanidade, educación e cultura. Cada CC.AA. ten un Parlamento, un Goberno autonómico e un Tribunal Superior de Xustiza. As CC.AA. tamén contan con autonomía financeira, recadando impostos e recibindo fondos do Estado. Navarra e País Vasco operan baixo un réxime foral específico. A organización territorial de España tamén inclúe entidades locais submunicipais como as parroquias, que son fundamentais en Galicia, e comarcas, que agrupan municipios e buscan promover un desenvolvemento equilibrado. En total, Galicia estrutúrase en 53 comarcas, e existen outras entidades non territoriais, como áreas metropolitanas e mancomunidades de municipios, que contribúen á administración local.

Desequilibrios Territoriais en España e Políticas de Cohesión

Os desequilibrios territoriais en España son un problema histórico, motivados por diferenzas nas condicións naturais, distribución dos recursos e accións políticas. Desde o século XIX, rexións como Cataluña, País Vasco e Madrid destacaron no crecemento económico pola súa industria e servizos, mentres que outras áreas, especialmente do interior, sufriron éxodo rural e estancamento económico. Na actualidade, estes desequilibrios maniféstanse en varios ámbitos:

• Desequilibrios demográficos: A poboación concéntrase en rexións economicamente activas (Mediterráneo, Madrid, o litoral vasco e galego), mentres que o interior do país envellece.
• Desequilibrios económicos: Tras a crise dos anos 70, o crecemento do sector servizos desprazou os polos económicos cara ás rexións mediterráneas e Madrid, acentuando as diferenzas no PIB per cápita entre rexións.
• Desequilibrios tecnolóxicos: O acceso ás TIC e os investimentos en I+D+i están máis presentes nas comunidades máis ricas, o que aumenta as diferenzas.
• Desequilibrios no benestar social: As rexións economicamente máis fortes ofrecen mellores niveis de benestar, mentres que en comunidades como Andalucía ou Estremadura o crecemento económico non se traduce igual en calidade de vida.

Para paliar estas desigualdades, o Estado aplica políticas rexionais e fondos, como o Fondo de Compensación Interterritorial, que apoia o investimento nas rexións menos desenvolvidas; os Fondos de Converxencia autonómica para reducir as diferenzas de financiamento; incentivos para atraer investimento a rexións desfavorecidas; e políticas redistributivas para favorecer ás comunidades menos dinámicas.