Espainiako Sektore Tertziarioa: Garraioa, Turismoa eta Merkataritza

Garraio Azpiegiturak eta Logistika

Garraio-azpiegiturak, hala nola errepideak, trenbideak eta aireportuak, salgaiak leku batetik bestera eramateko beharrezkoak dira. Plataforma logistikoek azpiegitura horietan oinarritzen dira garraioa eta biltegiratzea antolatzeko eta kostuak murrizteko. Bestalde, portu lehorrak barnean kokatzen diren instalazio intermodalak dira, eta garraiobide desberdinen lotura eskaintzeaz gain, aduana-zerbitzuak ere barne hartzen dituzte. Frankizia-sistema ere garrantzitsua izan daiteke garraio-sektorean, enpresa txikiek marka handien azpiegiturak eta zerbitzuak erabiltzeko aukera baitute. Azpiegitura, koordinazio eta elkarlan honi esker, merkantzien mugikortasuna eta merkataritza-jarduerak hobetzen dira.

Turismo Motak

Turismo mota nagusiak honako hauek dira:

• Ur-turismoa
• Hiri-turismoa: Madril, Bartzelona, Tarragona, Santiago de Compostela, Segovia, Alcalá de Henares, Cuenca, Salamanca, Ávila, Toledo, Mérida, Kordoba, Eivissa, San Cristóbal de La Laguna.
• Mendi-turismoa (Eskia): Mendikateetan, hala nola Pirinioetan, Sierra Morenan, Kantauriar Mendikateetan (Asturias), Erdialdeko Sisteman, Iberiar Sisteman eta Galizia-Leon Mendigunean.
• Landa-turismoa: Ávila, Segovia, Salamanca, Nafarroa, Kantabria, Asturias, Leon, Burgos, Huesca, Lleida, Albacete, Cáceres, Tenerife, Teruel, Bartzelona, Girona, Badajoz.

Turismo Espazioak

Destino Handiak

• A. Balear eta Kanariar Uharteak eta penintsulako Mediterraneoko kostaldea (eguzki eta hondartza turismo-espazioak).
• B. Madril (hiriburua, hotel eskaintza handia eta turismo kulturala zein negoziozkoa).

Destino Ertainak

• A. Mediterraneoko eta Atlantikoko hegoaldeko itsasertzeko zonak (eguzki eta hondartza turismo-espazioak, alternatiba gisa, destino handiko guneak beteta egonez gero).
• B. Galizia eta Kantauri aldeko itsasertza (masifikatu gabeko kostaldea, barnealdeko landa eta natura ikusgarriarekin).
• C. Gune turistiko espezifikoak (eski estazioak, landa-turismoko guneak eta hiri historiko eta artistikoak).

Turismoaren Eragile eta Ondorioak

Destino Handien Eragileak

• Ingurune fisiko egokia
• Garraio-sare ona eta azpiegitura egokiak
• Zerbitzuak (ospitaleak, etab.)
• Ostalaritza (hotelak, etab.)

Destino Ertainen Eragileak

• Kultura
• Gastronomia

Ondorio Positiboak

• Populazioaren hazkundea
• Kultura desberdinen arteko harremanak
• Enpleguaren sustapena
• Azpiegituren hobekuntza

Ondorio Negatiboak

• Masifikazioa
• Urtarokotasuna (enpleguak soilik udan)
• Prezioen igoera (janaria, etxebizitzak, gehiegikeria)
• Ingurumen-hondatzea
• Segurtasun-arazoak
• Zerbitzuetan eta espazio publikoetan saturazioa

Tertziarizazioa

XX. mendeko 60ko hamarkadatik aurrera, Espainiako ekonomiak hirugarren sektorerantz egin zuen, honi garrantzi gehiago emanez. Prozesu horri tertziarizazioa deritzo: hirugarren sektoreak beste bi sektoreekin alderatuta pisua irabaztea BPGan, BEGan eta biztanlerian, sektore nagusi bilakatu arte.

Zergatik gertatu da?

• Bizi-mailaren igoera.
• Lehen eta bigarren sektoreek eragindako aldaketak (nekazaritzan mekanizazioa, industriaren garapenak hirugarren sektorearen indartzea ekarri zuten garraioan edo finantzetan).
• Estatuak bultzatutako zerbitzuak (administrazio-zerbitzuak, osasuna, hezkuntza).
• Gizarte-aldaketak (zahartzea, atzerritar gehiago etortzea, aisialdirako denbora gehiago, emakumeak lanean).
• Online zerbitzuen garapena (telerosketa, telehezkuntza, teleentretenimendua).

Zerbitzuen Garrantzia

Zerbitzuek funtzio ekonomiko-sozial handia betetzen dute. Lurraldearen antolaketan laguntzen dute: zerbitzu garrantzitsu bat edukitzeak garrantzia ematen dio lekuari (adibidez, Salamancako Unibertsitatea). Lurraldeak ezaugarri fisiko, ekonomiko eta sozial egokiak baditu, zerbitzu gehiago jasoko ditu (adibidez, kostaldean, enpresa asko, errenta-maila altua).

Zerbitzuen Kokapen Faktoreak

• Zenbat eta biztanleria gehiago, orduan eta zerbitzu gehiago.
• Garraio eta komunikazio sare on bat.
• Kontsumo-maiztasuna zenbat eta txikiagoa izan, zerbitzua orduan eta espezializatuagoa.

Kokapen Joerak

Zerbitzuak hirietan nagusiki kokatzen dira, baina periferietara zabaldu dira (makro-supermerkatuak, unibertsitateak, kiroldegiak, etab.).

Lurraldeen Arteko Desorekak

Biztanleria-kopuruak, urbanizazio-mailak eta errenta-mailak eragiten dituzte desorekak:

• Hirugarren sektore txikia: Galizian, Asturiasen, Errioxan, Extremaduran, Gaztela eta Leonen, Gaztela-Mantxan, Aragoin.
• Turismo eta kontsumo zerbitzuak: Kanarietan, Balearretan, Valentzian, Murtzian, Andaluzian.
• Enpresei zuzendutako zerbitzuek garrantzi handia: Madrilen, Bartzelonan eta Bizkaian.

Hirugarren Sektorearen Adierazleak Mapetan

Ezkerreko mapan autonomia bakoitzean lanean dauden 100 pertsonatik zenbat ari diren hirugarren sektorean (merkataritza, administrazioa, turismoa, garraioa, etab.) ikusten dugu. Eskuineko mapak autonomia bakoitzean hirugarren sektoreak sortzen duen aberastasunaren pisua erakusten du, hau da, jarduera ekonomikoak sortzen duen aberastasunaren proportzioa. Bi mapek erakusten dute Espainia osoan hirugarren sektorearen pisua %50etik gora dela. Horrek esan nahi du Espainiako ekonomia "tertziarizatuta" dagoela, hau da, hirugarren sektoreak beste sektoreekin alderatuta garrantzi handiagoa duela.

Garraioak eta Telekomunikazioak

Garraio-sare onak izateko, hainbat ezaugarri hartu behar dira kontuan:

1. Ingurune fisiko ona: Erliebe malkartsuak errepide eta trenbideak zailtzen ditu, eguraldiak azpiegiturak kaltetu eta zirkulazioa zaildu; zailtasun horiek kostuak igotzen dituzte.
2. Eskumenak banatuta: Estatuak interes orokorrekoak kudeatzen ditu, eta Autonomia Erkidegoek beren lurraldea zeharkatzen duten garraioei garrantzia ematen diete.
3. Sare erradialak: Errepide, trenbide eta aireportu-sareak erradialak dira, erdigunea Madril izanik, Estatu zentralista adierazgarri.
4. Sare modernizatua: Sarea modernizatu da (azkarragoa eta seguruagoa da).
5. Barne-garraioaren oinarria: Barne-garraioa errepideetan oinarritzen da, atzerrikoa airetik edo itsasontzitik.
6. Garapen ekonomikoa eta sarea: Ekonomikoki garatutako herrialdeek garraio-sare hobea dute.
7. Nazioarteko integrazioa: Nazioarteko garraioan integratzeko beharra dago, ekonomia lehiakorragoa bilatuz.
8. Ingurumen-eragina: Garraioak ingurumenean eragina du.

Errepide Sarea

1. Deszentralizazioa: Autonomia Erkidego bakoitzak bere eskualdeko errepide-sareak kudeatzen ditu, eta Estatuak autonomia desberdinak lotzen dituzten errepideak kudeatzen ditu.
2. Sare erradiala: Errepide-sarea erradiala da, Madril erdigune izanik.
3. Nagusitasuna: Bidaiari eta merkantzietan nagusi da, kostu baxuak eta abiapuntua zein helmuga hobekien lotzen dituen garraiobidea delako.
4. Desberdintasunak: Autonomia bakoitzak errepide-dentsitate, zirkulazio-intentsitate eta irisgarritasun desberdinak ditu.
5. Nazioarteko konexioa: Europar Batasunean integratzeko, Frantzia eta Portugalekin konexioa hobetu da.
6. Ingurumen-neurriak: Ingurumenaren aldeko ekintzak egiten dira.

Trenbide Sarea

Trenbidea garraio nagusia izan zen XIX. mendeko erdialdean eta XX. mendeko hasieran.

1. Kudeaketa: Estatuko sareak (ADIF, RENFE) kudeatzen dituzte.
2. Sare motak: Espainian hiru sare mota daude: konbentzionala, AHT (Abiadura Handiko Trena) eta trenbide estuko trena.
3. AHT: AHT da teknikoki hoberena.
4. Garraio bolumena: Europarekin alderatuta, bidaiari eta salgai gutxiago garraiatzen dira.
5. Barne-sarearen garapena: Espainia barruan tren-sareak jarri dira.
6. Nazioarteko integrazioa: Espainia Europako Barneko Trenbide Sarean integratuko da.
7. Ingurumen-neurriak: Ingurumena hobetzeko neurriak hartuko dira.

Itsas Garraioa

Espainiako kostaldeak kokapen estrategikoa ematen du eta itsas-garraioa errazten du.

1. Kudeaketa: Estatuak merkataritza-portuak kudeatzen ditu, eta Autonomia Erkidegoek arrantza- eta kirol-portuak.
2. Portuen egoera: Portu batzuk ondo egokituta daude, besteak ez.
3. Zirkulazioa: Bidaiarien zirkulazioa txikia da, baina merkantzien garraioan garrantzitsua.
4. Desberdintasunak: Portutik portura aldeak daude, eta horrek abantailak ekartzen ditu (kokapena, tarifak, zerbitzuak, etab.).
5. Integrazioa: Kanpo-garraioarekin bat egiten saiatzen da.

Aireko Garraioa

Aireko garraioa asko garatu da azken urteetan.

1. Kudeaketa: Estatuak merkataritza-aireportuak kudeatzen ditu, eta Autonomia Erkidegoek gainerako guztiak.
2. Aireportu kopurua: Aireportu asko daude, batzuk soberan Espainian.
3. Sare erradiala: Sare erradiala da, Madril erdigune izanik.
4. Garraio motak: Bidaiarien garraioa oso ondo dago, baina salgai-garraioa ez da onuragarria prezioengatik.
5. Hierarkia: Aireportu hierarkia bat dago (Madril > Bartzelona > Bilbo, Sevilla, Malaga, Valentzia).
6. Ingurumen-neurriak: Ingurumena babesteko neurriak hartu dira (etxeak zaratatik babestu, hegazkin zaharrak kendu).

Telekomunikazioak

Telekomunikazioek informazioa distantzia handietara eta abiadura handian bidaltzeko aukera ematen dute.

Zergatik dira garrantzitsuak?

1. Informazio asko prozesatu eta biltegiratu daiteke.
2. Aldaketak eragin dituzte ekonomian, enpresen funtzionamenduari lagundu diote (garraioan, merkataritzan, turismoan, etab.), gizartean (lan egiteko moduan, harreman sozialetan, etab.), zientzietan, ikerketan eta kulturan (informazioa eta ezagutza sortzeko eta transmititzeko moduan), eta ingurumenaren babesean (efizientzia energetikoa).
3. Globalizazioa erraztu dute, lekuen arteko muga fisikoa kenduz.

Merkataritza

Barne Merkataritza

Barne-merkataritza herrialdearen barruan egiten da, eta 3 milioi pertsonari baino gehiagori ematen die lana.

Eskariaren Aldaketak

• Erosteko ahalmena handitu da.
• Bezeroak dibertsifikatu dira.
• Erosteko ohiturak aldatu dira.
• Publizitatearen eragina handitu da.
• Bezeroen eta kontsumitzaileen eskubideei buruzko informazio gehiago dago.

Eskaintzaren Aldaketak

• Eskaintza dibertsifikatu da kontsumitzaile gehiagorengana iristeko.
• Saltzeko modu berriak sortu dira.
• Teknologia berriak erabiltzen hasi dira.

Merkataritza Motak

• Handizkako Merkataritza: Fabrikatzaileari edo beste handizkari bati produktuak erosi, biltegiratu eta txikizkako merkatariei saltzen dizkie, ez kontsumitzaileei (salbuespenak badaude ere).
• Txikizkako Merkataritza: Merkatariak produktuak fabrikatzaileari edo handizkari bati erosi eta kontsumitzaileari saltzen dizkio.

Merkataritza Espazioen Ezaugarri Nagusiak

1. Funtzio nagusia saltzea da.
2. Kokapen faktoreak (garraioa ekoizleak, saltzaileak eta kontsumitzaileak elkartzeko).
3. Garraio ona, biztanle gehiago eta errenta handiagoko autonomia-erkidegoek saltoki gehiago eta hobeagoak dituzte.
4. Merkataritza-guneak (hirietan: hirigune historikoak; aldirietan: merkataritza-gune handiak; landa-eremuan).

Kanpo Merkataritza

Kanpo-merkataritza herrialde batek gainerako munduko herrialdeekin duen salgai eta zerbitzu trukea da. Esportazioak (produktuak atzerrira saltzea) eta Inportazioak (kanpoko produktuak barrura ekartzea) barne hartzen ditu.

Garapen Faktoreak (1960tik aurrera)

• Espainiako ekonomiaren nazioartekotzea.
• Europar Batasunean sartzea.
• 1980tik aurrera indartu den globalizazioa.
• Barne-eskariaren igoera.

Esportazio eta Inportazio Nagusiak

• Esportatzen direnak: Ekipamendu-ondasunak, elikagaiak, automobilak.
• Inportatzen direnak: Energia-produktuak, ekipamendu-ondasunak, produktu kimikoak.

Kanpo Merkataritza Baldintzatzen duten Elementuak

1. Europar Batasuneko kide izatea: Espainiak EBko herrialdeekin zirkulazio askea du, eta arantzel bera ezartzen die EBtik kanpoko produktuei.
2. Munduko Merkataritza Antolakundearekin (MMA) sinatutako akordioak.