Esaera zaharrak esanahia

• Ahozko euskal literatura

  
  Noizbait norbaiten ahotik atera duen sorkari eder bat entzuleek jaso eta oroimenean gorde dutena.

• Literatur generoak (ahozko literatura):

  • Lirika:

    
    Sentimenduak espresatzen ditu, adierazpena laburra eta zaindua eta mintzamoldez  trinko. Gehienetan bertsoa edo hitz neurtua

    • Tradiziozkoak:Ahoz-aho guregana iritsi direnak. Non eta nork sortu ez dakigunak.(autore ezezaguna)

      • Kopla zaharrak(18. Orr)
        Lau lerroko ahapaldia da.

        • Eskeko koplak:

          
          Jaiegunetan, gauean, goraipamenak (alabantza) egin eta ordainetan zerbait biltzeko kantatzen diren kopla zaharrak.

          • neurria: · 10-8-10-8    8 -8-10-8

          • Errima

            
            (8silabako lerroetan)

        • Dantza egiteko koplak:

          
          jai (erromeria) giroan kantatzen diren koplak dira

          • Errepika izaten dituzte kanta hauek,koplaren hasieran dagoena bukaeran errepikatzen da

      • Kantu lirikoak (21. Orr)
        

        • Maitasuna edo amodioa gaitzat

        • Amodioak sor ditzaken kalteez ohartarazten du

        • Baliabideak

          • Metafora: Hitz baten benetako esanahia , beste hitz bati ematea.

            • Erabilera: Baliabide estilistiko honek ematen baitio kantu lirikoari xama eta lilura.

      • Atsotitzak eta igarkizunak(23. Orr)
        

        • Atsotitzak edo esaera zaharrak:

          
          herriak eguneroko bizimodutik ateratako esaera gogoetatsu laburrak, zerbait irakasten dutenak

        • Igarkizunak:

          
          esanahi ezkutua duten esaldiak.

• Ez tradiziozkoak
  
  

  Egile ezaguna badute ere, sortu bezain laster hiltzera kondenatuta dauden sorkariak.

  • Bertsolaritza:Ahozko literaturaren ardatza da denboraz indartzen joan den generroa.Bertso paperako eta bat-batekoa daude, batbatekoa norbaitek ez badu grabatzen galdu egiten da.   - Doinua:Kantatu ahal izateko. -Metrika:moldearen arabera -Errima

• Narratiba:

  
  Istorio bat kontatzen duten ahozko testuak biltzen dituen literatur generoa.

• Tradiziozkoak

  • Ipuinak(33.Orr)
    : pertsonaia batzuen barneko zein kanpoko gertakariak kontatzen dituen egilerik gabeko sorkuntza da.

• Miresgarriak:

  
  Ipuin hauetan naturako elementuak agertzen dira, lege naturalak hautsiz. Pertsonaiak aldaketa miresgarriak jasatzen dituzte.

• Animaliak

  
  : Animalia jakin batzuk hartzen dira protagonistatzat, eta haien pasadizoak kontatzen dira.

• • • • Barregarriak

        
        : Txiste eta pasadizo barregarriak jasotzen dituzten kontakizun laburrak dira.

    • Baladak(30.Orr)
      : Istorio bat kontatzen (kantatuz) duten poemak dira. Kontapoesiak ere deitzen dira.

      • Errepika:

        
        Ideia, hitz edo hitz multzo errepikatuek, indarra hartzeaz gain entzuleen arreta piztea da.  

      • Errima:

        
        Bi bertso-lerroen edo gehiagoren amaierako hots berdintasuna da.

      • Elkarrizketa:

        
        Garrantzi handia du, hitz txandaketa arindu egiten baitu kontakizuna.

      • Paralelismoa:

        
        Egitura sintaktiko bat edo ideia errepikatzean datzan baliabide espresiboa da.

  • Ez tradiziozkoak:         - kontaera luzeak: (nobelak, liburuak...)

• Dramatika

  
  
  antzeztuak izateko sortutako testuak

  • Tradiziozkoak

    • Maskaradak/inauterietako antzezpenak(40.Orr)
      : Kalez kale joanez Zuberoan errepresentatzen den inauterietako antzerki-mota komikoa da.

      • Antzezte lanetan komunitate osoak hartzen du parte

      • Hizkera oso satirikoa delarik, dantza eta musikaz lagunduriko mimoa eta adierazpen mintzatua ditu oinarri.

      • Pertsonaiak 2 taldetan:

        • Gorriak:

          
          Bertako jendea errepresentatzen dutena

        • Beltzak:

          
          Atzerritarrak errepresentatzen dituztena

  • Ez tradiziozkoak

    • Pastoralak
      

      Zuberoan egiten da, gai serio edo tragikoak lantzen dituzte.

      • Musika:

        
        Pertsonaien desfilea musikaz lagundurik.
        Bertsoak kantatuz.

      • Antzezleak:

        
        Maskaradaren antzerakoa: jendea bi taldetan:

-“onak”(aingeruak eta kristauak)

-“gaiztoak” (turkoak eta satanak).

• Ikuskizunaren atalak:

  
  Lau atal: aurreneko desfilea; lehen ekitaldia; istorioaren antzezpena; eta azken predikua.

• Eszenatokia:

  
  Oholtza kanpoan.

• Ekintzak:

  
  Gertakarien alde on eta txarrak islatu. Alderdi tragikoak eta komikoak elkartzen dira. Erregistroen nahasketa.

• Iraupena:

  
  Lehen  egun 1 edo 2. Gaur egun 3 ordu, baina herrian egun osorako jaia.