Erromatar Historiografia: Jatorria, Idazleak eta Obrak

Historiografia gertakizun historikoen narrazioa eta hizkuntzaren edertasuna bateratzen dituen genero literarioa da.

Jatorria eta Iturriak

Historiografia genero zaharrena dela uste da, ahoz aho transmititzen ziren antzinako gertakariak eta familien genealogiekin lotuta zegoen. Askotan, egiaztatu gabe kontatutako istorio apainduak jendeak sinesten zituen. Hala ere, antzinako historiografia ez zen gaur egun ulertzen dugun modukoa.

Erromatar Historiografiaren Sorrera eta Analistak

Erromako historia hasieran grezieraz idatzi zen, greziarrek idatzita. Gero, erromatarrek latinez idazten hasi ziren. Lehen historialariei analistak deitzen zitzaien, gertaerak kronologikoki kontatzen zituztelako eta beren lanak Annales deitu zituztelako.

Idazle Garrantzitsuenak

• Errepublikaren garaian: Zesar, Nepote eta Salustio
• Erregimen Berrian: Tito Livio
• Flaviotarren Garaian: Tazito

Kaio Julio Zesar (K.a. 100 - 44)

Julio Zesar politikaria eta militarra izan zen. Erroman jaio eta han hil zuten K.a. 44ko martxoaren 15ean. Kraso eta Ponpeiorekin Lehen Triunbiratoa osatu zuen. Zazpi urtetan zehar Galia konkistatu zuen (K.a. 58-49). Ponpeio kontsul bakar izendatu zutenean, haien arteko adostasuna hautsi eta gerra zibila piztu zen. Zesarrek Rubikon ibaia zeharkatu zuen (K.a. 49) eta Farsalon Ponpeio garaitu zuen (K.a. 48), botere osoa lortuz eta K.a. 46an betiereko diktadore bihurtuz.

Julio Zesarren Lanak

De bello Gallico zazpi liburuk osatzen dute; narrazio zehatza du, eta bere akatsak zein krudelkeriak ezkutatu gabe azaltzen ditu, nahiz eta justifikatzen saiatu. Hirugarren pertsonan idatzita dago, baina objektibotasunaren atzean bere burua goresteko eta etsaiak gutxiesteko asmoa dago.

De bello civili hiru liburuk osatua dago. Bere balio historikoa eztabaidagarria da; gertakari militar egiazkoak kontatzen ditu, baina Zesarren portaera justifikatzeko moldatuta eta apainduta daude.

Tito Livio (K.a. 59 - K.o. 17)

Paduan jaio zen, familia aberats batean, eta heziketa tradizionala jaso zuen. Politikan parte hartu gabe, Erroman bizi izan zen Augustoren babespean eta bere bizitza osoa idazlan historiko luze bati eskaini zion, ia bidaiarik egin gabe.

Tito Livioren Obra Nagusia: Ab Urbe Condita

Erromaren historia kontatzen duen 142 liburuko obra da, K.a. 753tik K.a. 9ra arte. Gaur egun, 35 liburu baino ez dira gordetzen:

• I–X: Erromaren jatorria, Monarkia eta Errepublikaren lehen urteak, kondairetan oinarrituta.
• XXI–XLV: Bigarren Gerra Punikoa eta Mazedoniaren aurkako Gerrak.

Gainerako liburuen edukia beste idazleen laburpenei esker ezagutzen da, hala nola Eutropioren Breviarium-i esker.

Tito Livioren Idazlanaren Ezaugarriak

• Augustoren Garaian idatzi zuen, eta Erromaren handitasuna hasieratik zetorrela erakutsi nahi zuen, Augustoren garaiari iragan loriatsua emanez.
• Augustoren programa politikoarekin bat egiten zuen eta bere lanarekin hura babesten saiatu zen, Virgilioren moduan.
• Ez zen historialari zientifikoa: iturriak ezagutzen zituen, baina bere ideologia eta abertzaletasunera egokitzen zituen.
• Historia bizitzaren irakasle gisa (magistra vitae) ulertzen zuen, eta politikariek historia ezagutu behar zutela defendatzen zuen.
• Ez zuen esperientzia politiko edo militarra, baina psikologo bikaina zen: gizakien eta gizataldeen portaerak egoera zailetan sakonki aztertzen zituen.
• Prosa aberatsa zuen, perpaus luzeak eta erretorika baliabideak erabiliz, Zizeronen estiloaren antzekoa.