Erromatar Artea eta Arkitektura: Ezaugarriak eta Adibideak

Erliebe Historikoa Erromatar Artean

• Arkitektura monumentuen ezinbesteko osagarria.
• Oroitzapeneko monumentuetarako erabilia.
• Helburu narratiboa: gertaera zehatzak kontatu.
• Enperadorearen garaipen eta lorpen politikoak islatu (propagandarako tresna).
• Sakonera ezberdineko planoak: goi-erliebea eta baxu-erliebea.

Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak

• Praktikoa eta utilitarioa (greziar edertasun ideala baztertu).
• Lan publikoak eta ingeniaritzarekiko interesa.
• Monumentalitatea.
• Aurrerapen tekniko handiak.
• Kolosala (Erromatar boterea erakusteko).
• Ohorezkoa eta propagandistikoa.
• Hirian txertatua.
• Edertasuna eta erabilgarritasuna.
• Eraikitzeko sistema: dinteldua eta gangatua (erdi zirkularra eta mota askotako gangak).
• Materialak: kareharria, adreilua, marmola.
• Arkuak: Erdi puntako edo zirkuluerdi formakoak, arkuen gainean dintelak erabili.
• Orden klasikoak eta 2 berri: Konposatua (boluta kiribildua eta akanto hostoak) eta Toskaniarra (ildaska leunduta).

Erromatar Urbanismoa

• Inperioaren oinarria.
• Erromatar bizitzeko erdigunea.
• Hiriak elkarrekin lotzeko galtzadak erabili.
• 2 ardatz nagusi: Cardus (E-M) eta Decumanus (I-H).
• Bi ardatzak elkartzen diren tokia: Foruma.
• Espazioa laukietan banatua.
• Harresituta.
• Erdian eskultura.
• Eraikuntza nagusiak forumean kokatuta.

Arkitekturako Tipologia

• Eraikuntza erlijiosoak: tenplua.
• Eraikuntza zibila publikoak: basilikak, bainu etxeak.
• Ikuskizunetarako: antzokiak, anfiteatroak, zirkoak.
• Ohorezkoak: garaipen arkuak.
• Domestikoa: etxea.
• Ingeniaritzako lanak: zubiak, portuak, galtzadak, akueduktuak.

Adibide Nabarmenak

Panteoia

• Oinplano mixtoa: egitura laukia (portikoa) eta egitura zirkularra (cella).
• Jainko guztien omenez eraikia.
• Adriano enperadorearen aginduz.
• Hirian txertatua.
• Agripak eraikitako tenpluaren gainean.
• Oktaestiloa.
• Korintiarra.
• Sarrera bakarra (3 nabe, erdikoa zabalagoa).
• Barrutik polikromatua.
• Cella kupula batekin estalita.
• Hormigoiez egindako kupularik handiena.
• Pisua arintzeko kasetoietan banatua.
• Okulua: erdiko zuloa argia sartzeko.
• Jainkoak gurtzeko tokia.
• Eraikuntza erlijioso bakarra (kontserbatua?).
• Dekorazio gutxi kanpotik, fatxada nagusia landuta.
• Kupula zirkuluerdi formakoa.
• Lurra ez zen zuzena (ura ez gelditzeko).

Koliseoa

• 4 solairu: 1. toskaniarra, 2. joniarra, 3. korintiarra, 4. pareta hutsa (velarium-erako euskarria).
• Sistema gangatua: erdi puntako arkuak.
• Erdian pasiluak.
• 3 minututan husteko diseinatua.
• Hirian txertatua.
• Oso dekoratua.
• Eraikuntza handiena.
• Boterea erakusteko.
• Barruan tribuna (enperadorea egoteko).

Titoren Arkua

• Helburu propagandistikoa (Titoren garaipenak gogoratzeko).
• Tito hil ostean eraiki.
• Granitoz egina.
• Zulo (arku) bakarra.
• Oinplano laukizuzena.
• Frisoa erliebeztatua.
• 4 zutabe konposatuak (2 ildaskatuta, besteak ildaska barik).
• Zutabeak ez dira askeak.
• 2 leiho pisua kentzeko.
• 2 aingeru arkuan Tito zerura eramaten irudikatuta.
• Sistema gangatua.
• Dekorazio sinplea kanpotik, barrutik oso dekoratua (kanoia eta zutabeak).
• 2 irudi nagusi: 1. Jerusalemen konkista, 2. Tito garaile bezala.

Zaldi Gaineko Estatua (Marko Aurelio?)

• 2 ardatz: enperadorea goitik behera, zaldia aurrerantz.
• Brontzezkoa.
• Enperadorearen oroipena.
• Erretratu inperiala.
• Egile ezezaguna.
• Zaldi gainean kontserbatzen den bakarra (Antzinate Klasikotik).
• Ilea bolumen handikoa, bizarra.
• Naturalista.
• Armadura militarra jantzita.
• Baketsua (armarik gabe).
• Aurpegi serioa.
• Eskua aurrerantz (jendea agurtzen).
• Zaldia txikiagoa (enperadorea garrantzitsuena delako).
• Hanka bat aurrera (mugimendua adierazteko) eta 3 lurrean (oreka mantentzeko).