Errenazimentuko Artea: Quattrocento, Cinquecento eta Manierismoa

Errenazimentua: Sarrera eta Ezaugarri Orokorrak

Errenazimentua XIV. eta XVI. mendeen artean garatu zen, bereziki Italian, eta Antzinaroko kultura klasikoa berreskuratu zuen. Humanismoaren printzipioetan oinarrituta, gizakiaren balioa eta natura ulertzeko ikuspegi berria sustatu zen.

Ezaugarri Nagusiak

Bere ezaugarri nagusiak honako hauek dira:

• Antropozentrismoa: Gizakia unibertsoaren erdigunean kokatu zen.
• Zientzia eta arrazoia: Ezagutza arrazoiaren eta esperientziaren bidez bilatu zen.
• Natura eta edertasuna: Naturaren behaketa zorrotzarekin errealismoa eta harmonia bilatu ziren.
• Perspektiba eta espazioa: Perspektiba lineala eta aire-perspektiba garatu ziren.
• Gizakiaren heziketa integrala: Arte eta pentsamendu intelektualaren uztarketa sustatu zen.

Errenazimentuko Arkitekturaren Oinarriak

• Proportzioa eta harmonia: Eraikinen elementuak neurri jakinen arabera antolatu ziren.
• Perspektiba lineala: Espazioaren sakontasuna modu fidagarrian irudikatu zen.
• Horizontaltasuna: Gotikoaren bertikalismoaren aurrean.
• Elementu klasikoen erabilera: Arkuak, zutabeak, pilastrak eta entaulamenduak erabili ziren.
• Estalkiak eta oinplantak: Kanoi gangak, kupulak eta latindar edo greziar gurutze-oinplanta nagusitu ziren.
• Apaindura klasikoak: Doriar, joniar eta korintiar ordenak, medailoiak, girlandak eta dekorazio landuak.

Errenazimentuko Eskulturaren Oinarriak

• Errealismoa eta naturaltasuna: Anatomia eta mugimendu zehatzak irudikatu ziren.
• Materialen erabilera: Marmola eta brontzea izan ziren nagusi.
• Autonomia artistikoa: Eskulturak artelan independente gisa baloratu ziren.
• Kontrapostoa: Mugimendu naturala eta orekatua lortzeko teknika berrerabili zen.

Errenazimentuak artearen eta pentsamenduaren garapenean eragin handia izan zuen, eta Quattrocentoko arkitektura eta eskultura Antzinaroko ereduetan inspiratu ziren, baina hizkuntza formal berriekin aberastu ziren.

Artistak eta Mezenasak Errenazimentuan

Errenazimentuan, artisten eta mezenasen arteko harremana funtsezkoa izan zen. Mezenasak nobleak, merkatari aberatsak edo elizako hierarkiako kideak ziren, eta haien babesari esker, artistek proiektu handiak garatzeko aukera izan zuten.

Quattrocentoko Artista Nagusiak

• Filippo Brunelleschi (1377-1446): Florentziako Santa Maria del Fioreko kupula eta San Lorenzo eliza diseinatu zituen, arkitekturan perspektiba eta harmonia nabarmenduz.

• Leon Battista Alberti (1404-1472): Santa Maria Novella elizaren fatxada diseinatu zuen, arkitektura klasikoaren elementuak erabiliz.

• Lorenzo Ghiberti (1378-1455): Florentziako Bataiotegiko "Paradisuko Ateak" sortu zituen, perspektiba lineala eta hiru dimentsioko efektuak aplikatuz.

• Donatello (1386-1466): David eskultura, Errenazimentuko lehen biluzia, eta Condottiero Gattamelata, zaldi gaineko eskultura monumentala, sortu zituen.

Mezenas Nagusiak Errenazimentuan

• Medici familia (Florentzia): Leonardo da Vinci, Botticelli eta Michelangelo babestu zituzten. Liburutegiak eta akademiak sortu zituzten.

• Sforza familia (Milan): Leonardo da Vinciren Azken Afaria bezalako proiektuak finantzatu zituzten, boterea sendotzeko artea erabiliz.

• Erromako Aita Santuak: Nikolas V.a eta Julio II.ak Kapera Sixtinoa eta Rafaelen edo Michelangeloren lanak sustatu zituzten.

• Este familia (Ferrara): Ferrara kultura zentro bihurtu zuten, Mantegna eta Piero della Francesca babestuz.

• Malatesta familia (Rimini): Arkitektura eta artearen alde egin zuten, San Francesco eliza eraikiz.

Mezenasgoak artearen garapena sustatu zuen, eta artistek haien mezenasen balioak islatzen zituzten lanetan.

Cinquecentoa: Klasizismoaren Gailurra

Cinquecentoko Arkitektura

XVI. mendeko arkitektura Errenazimenduaren gailurra izan zen, estetika klasikoan eta aurrerapen teknikoetan oinarrituta.

Ezaugarri Nagusiak

• Simetria eta proportzioa: Vitruvioren printzipioetan oinarrituta.
• Perspektibaren erabilera: Espazio sakonera eta hiru dimentsioko efektuak lortzeko.
• Oinplanta: Gurutze latino eta zirkular itxurako diseinuak.
• Estalkiak: Kupulak eta ganga sistemak nagusi.
• Monumentaltasuna: Eraikin handi eta ikusgarriak, hala nola basilikak eta jauregiak.
• Argiaren erabilera: Fatxadetan eta barnealdean argia optimizatzea.
• Apaindurak: Zutabe-ordena klasikoak, frontoiak eta dekorazio figuratiboak.

Arkitekto Nagusiak eta Obrak

• Donato Bramante: San Pietro in Montorio, simetriaren eta arkitektura klasikoaren eredu.
• Michelangelo: San Pedroko Kupula, monumentaltasun eta ingeniaritza maisulana.
• Andrea Palladio: Villa Capra (Rotonda), simetria eta harmoniaren ikur.

Cinquecentoko Eskultura

Errenazimenduko eskulturak errealismoa, adierazkortasuna eta maisutasun teknikoa lortu zituen.

Ezaugarri Nagusiak

• Errealismoa: Anatomia perfektua eta irudi idealizatuak.
• Adierazkortasuna: Sentimenduak eta adierazpena aurpegietan eta gorputz-mugimenduetan.
• Dinamismoa: Figurak mugimenduan eta konposizio konplexuak.
• Monumentaltasuna: Irudi handiak boterea eta heroismoa adierazteko.

Eskultore Nagusiak eta Obrak

• Michelangelo: David, giza anatomia perfektua; Moises, indarra eta dinamismoa islatzen du.
• Giambologna: Sabinatarren bahiketa, espiral konposizioarekin eta mugimendu dinamikoarekin.

Cinquecentoan artearen perfekzio teknikoa eta monumentalismoa gailendu ziren, Errenazimenduaren garaiko estetika gorenera eramanez.

Cinquecentoko Pintura

XVI. mendeko pintura Errenazimenduaren gailurra izan zen, teknika perfekzionatuz eta errealismoa, idealizazioa eta harmonia uztartuz.

Ezaugarri Nagusiak

• Perspektiba aurreratua: Sakontasun eta hiru dimentsioko efektu perfektuak.
• Argi-ilunak: Figurak bolumen eta adierazkortasun handiagoz irudikatzeko.
• Giza figuraren idealizazioa: Anatomia azterketa zorrotzaren bidez.
• Errealismoa eta naturalismoa: Xehetasunak, testurak eta argiak fideltasunez islatu ziren.
• Kolorearen erabilera: Olio teknikaren hobekuntzarekin efektu atmosferikoak lortu ziren.
• Gaiak: Erlijiozko eta mitologikoak, errealitatea eta idealizazioa uztartuz.
• Erretratuen garapena: Itxura fisikoaz gain, pertsonaren izaera eta gizarte-maila islatuz.

Artista Nagusiak eta Obrak

• Leonardo da Vinci: Gioconda (sfumatoaren erabilera), Azken Afaria (perspektiba lineala).
• Rafael: Atenasko Eskola, konposizio harmonikoaren eta perspektibaren maisulana.
• Michelangelo: Kapera Sixtinoko freskoak (Sorrera eta Azken Epaia), giza gorputzaren irudikapen bikaina.
• Tiziano: Urbinoko Venus, biluziaren tratamendu sentsuala eta argiaren erabilera.
• Tintoretto: Oin-garbiketa, manierismorako trantsizioan dramatismoa eta dinamismoa erakusten du.
• Sofonisba Anguissola: Felipe II.aren erretratua, psikologia eta teknika finaren adibide.

Manierismorako Trantsizioa

Errenazimentuaren amaieran Manierismoa sortu zen, harmonia klasikoa alde batera utziz konposizio konplexuagoak, proportzio desitxuratuak eta adierazkortasun handiagoa aztertzeko.

Manierismoaren Ezaugarriak

• Harmonia klasikoaren haustura eta tentsio bisuala.
• Irudi luzeak eta konposizio dinamikoak.
• Kolore biziak eta efektu dramatikoak.
• Subjektibitatea eta adierazkortasun emozionala.

Manierismoko Artista Nagusiak

• Giambologna: Mugimendu eta espiral konposizioak.
• El Greco: Irudi luzeak eta argi-indar efektu biziak.

Manierismoak Errenazimentuko lasaitasuna baztertu eta emozioa, konplexutasuna eta sormena bultzatu zituen, Barrokorako bidea irekiz.