Erreakzio Kimikoak: Definizioa, Motak eta Ezaugarriak
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Química
Escrito el en vasco con un tamaño de 6,95 KB
Substantzia batzuk beste substantzia batzuk bihurtzen dituzten aldaketak edo prozesuak aldaketa kimikoak dira, eta erreakzio kimiko esaten zaie.
Ekuazio Kimikoak
Erreakzio kimikoak ekuazio kimikoen bidez adierazten dira. Erreaktiboen formulak lehenengo atalean idazten dira eta produktuenak bigarrenean, erreakzioaren noranzkoa adierazten duen gezi batez bereiziak. Koefizienteek substantzia bakoitzaren kantitatea adierazten dute. Ekuazio kimikoak erreakzio kimikoen adierazpen sinbolikoak dira.
Erreakzio-motak
Erreakzio kimiko motak hurrengoak dira:
- Sintesi erreakzioak: Bi substantzia edo gehiago elkartzen dira substantzia bakar bat eratzeko (A+B→AB). Adibidez: 2Mg+O2 → 2MgO
- Deskonposizio-erreakzioak: Substantzia bat bere osagai diren substantzietan banatzen da (AB→ A+B). Adibidez: 2H2O → 2H2 + O2; 2KClO2 → 2KCl2 + 3O2
- Ordezpen erreakzioak: Erreaktiboetan aske dagoen elementu bat substantzia baten parte bihurtzen da. Adibidez: Zn+CuSO4 → ZnSO4+ Cu
- Ordezpen bikoitza: Bi konposatuetako elementuak trukatzen dira. Adibidez: NaCl+AgNO3 → NaNO3 +AgCl
Masaren Kontserbazioa
Prozesu guztietan, bai fisikoetan, bai kimikoetan, materia-kantitateak aldaezin irauten du. Hortaz, erreakzio kimikoetan, erreaktiboen masa eta produktuenak berdinak dira.
Aktibazio-energia (Ea)
Aktibazio-energia (Ea) erreaktiboen loturak hausten dituen energia da. Ondorioz, atomoak berrantolatu eta erreakzioaren produktuak sortzen dira.
Erreakzio Exotermikoak eta Endotermikoak
- Erreakzio exotermikoak: Erreakzioa gertatzean energia askatzen duten erreakzioak dira. Erreaktiboak → Produktuak+Energia (KJ)
- Erreakzio endotermikoak: Erreakzioa gertatzeko energia xurgatzen dute. Erreaktiboak+Energia → Produktuak
Erreakzio baten Abiadura
Erreakzio baten abiadura denbora-unitatean erreakzionatzen duen edo eratzen den substantzietako baten kantitatea da.
Tenperaturaren Eragina
Erreakzio-abiadura tenperaturaren mende dago. Esaterako, jakiak deskonposatu egiten dira hozkailutik kanpo. Zenbat eta altuagoa izan tenperatura, orduan eta bizkorrago higitzen dira partikulak eta horrek talka-kopurua areagotzen du. Marmolaren (kaltzio karbonatoa) eta azido klorhidrikoaren arteko erreakzioa azkarragoa da matrazea berotuz gero: CaCO3+2HCl → CaCl2+CO2+H2O
Zatiketa-mailaren Eragina
Solidoen zatiketa-mailak ere erreakzio-abiaduran eragiten du, solidoa txikituz gero, beste erreaktiboarekiko ukipen-azala handitzen delako eta, ondorioz, erreakzio-abiadura ere areagotu egiten delako.
Kontzentrazioaren Eragina
Erreakzioko disoluzioen kontzentrazioa altua bada, handiak izango dira elkarren artean talka egingo duen partikula-kantitatea eta erreakzio-abiadura. Zinkaren eta azido klorhidriko disoluzioaren arteko erreakzioan, zenbat eta handiagoa izan disoluzioaren kontzentrazioa, orduan eta handiagoa izango da erreakzioaren abiadura.
Katalizatzailearen Eragina
Katalizatzaileak erreakzioen abiadura areagotzen duten substantziak dira. Katalizatzaileen eraginpean, erreaktiboek energia gehiago hartzen dute loturak hautsi eta hasierako energia-barrera gainditzeko. Katalizatzaileak erreakzioaren amaieran berritzen dira. Erreakzio batzuk oso mantsoak izango lirateke katalizatzailerik gabe egingo balira. Esaterako, hidrogeno peroxidoaren disoluzio akuosoa (ur oxigenatua) oso astiro deskonposatzen da giro-tenperaturan, honako ekuazio honen arabera: 2H2O2 (aq) → 2H2O(l)+O2(g) Disoluzioari katalizatzaile bat (MnO2) gehituz gero, deskonposizioa bizkortu egiten da. Bestetik, badira erreakzio-abiadura txikiagotzen duten katalizatzaile negatiboak. Esaterako, elikagaiei eransten zaizkien antioxidatzaileek deskonposizioa atzeratzen dute.
Katalizatzaile Biologikoak
Entzimak dira prozesu biologikoetako katalizatzaile nagusiak. Gure organismoko erreakzioak bizkortzen dituzte, berez oso mantsoak diren erreakzioak.
Azidoak
Disoluzioan daudenean elektrizitatearen eroaleak dira. Metal ugariri erasotzen diete hidrogeno gasa (H2) askatuz. Baseekin nahasten direnean neutralizatu egiten dira, hurrengo erreakzioaren arabera:
Neutralizazioa: Azidoa + Basea → Gatza + H2O
Adierazleekin hurrengo erara aldatzen dute kolorea: tintaroia gorritu egiten dute, fenolftaleina kolore gabe uzten dute. Karbono eta bikarbonatoekin erreakzionatzen dute eferbeszentzia (CO2) sortuz.
Baseak
Disoluzioan daudenean elektrizitatearen eroaleak dira. Ez dute metalekin erreakzionatzen H2 askatuz. Azidoekin nahasten direnean neutralizatu egiten dira, hurrengo erreakzioaren arabera:
Neutralizazioa: Azidoa + Basea → Gatza + H2O
Adierazleekin hurrengo erara aldatzen dute kolorea: tintaroia urdindu egiten dute, fenolftaleina gorritzen dute. Ez dute eferbeszentziarik sortzen karbonato eta bikarbonatoekin.
Azidotasunaren eta Basikotasunaren Neurria
Disoluzio baten azidotasuna eta basikotasuna disoluzioko hidrogeno ioien kontzentrazioa kalkulatuz neur daiteke. pHa kalkulatuz lor daiteke hori.
pH Eskala
- Disoluzio azidoak: pH < 7
- Disoluzio neutroak: pH = 7
- Disoluzio basikoak: pH > 7
pH-aren Neurketa
Paper adierazle unibertsala erabiltzen da pH-a neurtzeko. pH-metro izeneko gailua ere erabil daiteke.
Oxidazio-erredukzio Erreakzioak
Substantziak oxidatu egiten dira oxigenoarekin konbinatzen direnean. Konposatuak erreduzitu egiten dira oxigenoa galtzen dutenean.
Oxidazioaren eta Erredukzioaren Kontzeptu Elektronikoa
Elektroiak galtzen dituen espezie kimikoa oxidatu egiten da eta elektroiak irabazten dituena, erreduzitu. Oxidazio eta erredukzioa aldi bereko elektroi-transferentzia prozesuak dira.
Oxidazio-zenbakia
Substantziak oxidatu egiten dira oxidazio-zenbakia handitzen bada, eta erreduzitu egiten dira oxidazio-zenbakia txikitzen bada. Aske dauden elementuei eta molekulei, Mg eta O2-ari adibidez, 0 oxidazio-zenbakia esleitzen zaie. Konposatuetan, -2 hartzen da oxigenoaren oxidazio-zenbakitzat (peroxidoetan izan ezik, -1 hartzen baita), eta +1 hartzen da hidrogenoaren oxidazio-zenbakitzat (metal batekin elkarturik dagoenetan izan ezik, -1 hartzen baita). Konposatu baten atomoen oxidazio-zenbakien batura 0 da beti.