Eragile Geologikoak eta Sortutako Formak

Uhar-urak

Lurrazaletik ibilgurik gabe ibiltzen diren urak dira. Ildoak, karkabak eta maitagarrien tximiniak sortzen dituzte.

Karkabak

Ildoak oso sakonak direnean eratzen dira. Lurzoruan landaredirik ez badago, ildoz eta karkabaz jositako hedadura handiak eratzen dira, badland deritzonak.

Uharrak

Ibilbide laburreko eta emari irregularreko ur-ibilguak dira, goi-mendiko edo malda handiko eremuetan daudenak.

Hartze-arroa

Goian dagoen atala da. Ur basatiak bideratzen dira han, eta uharraren ibilbidea elikatzen dute.

Isurbidea

Tarteko atala eta uharraren ibilgu nagusia da. Ura oso azkar igarotzen da eta materialak arrastaka eramaten ditu. Higadura oso handia da.

Deiekzio-konoa

Malda txikieneko hegalaren zatian dago. Atal horretan, urak abiadura galtzen du; horregatik, higadura txikiagoa da eta uharrak garraiatutako sedimentuak jalkitzen dira.

Lurpeko ura

Lurrazaleko urak harri iragazkorretatik iragazita eratzen dira.

Forma exokarstikoak

Lurrazaleko harrietan gertatzen dira, eta askotarikoak izan daitezke:

• Lapiazak
• Dolinak
• Hobiak

Dolinak

Inbutu itxurako sakonuneak dira, eta ura pilatzen denean eratzen dira. Hainbat dolinak bat egiten dutenean, polje izeneko sakonune handiak eratzen dira.

Forma endokarstikoak

Harri-masaren barruan eratzen dira. Batzuk pitzadurak handitzean eratzen dira, adibidez:

• Galeriak
• Amildegiak
• Haitzuloak

Haitzuloak

Galeriak eta amildegiak batuta sortzen diren barrunbe handiak dira.

Glaziarrak

Izotz-masa handiak dira. Gutxika eremu baxuagoetara mugitzen dira, eta horrek guztiz eraldatzen du erliebea.

Morrenak

Izotz-masek haran glaziarrean aurrera egitean, izotzarekin nahasten diren harri-zatiak garraiatzen dituzte. Izotza urtzen denean, garraiatutako materialak sedimentatu eta metatu egiten dira, morrena izeneko metaketak sortuz.

U itxurako haranak eta harri laiatuak

Izotz-mihiek zeharkatu dituzten eremuetan, U itxurako haran handiak eratzen dira. Haran horien hondoko eta hormetako harrietan ildoak edo urratuak ikusten dira. Ildo eta urratu horiek, berriz, izotz-masek garraiatu dituzten materialek eragindakoak dira; harri horiei harri laiatuak deritze.

Haizea

Berez duen energia zinetikoari esker, eragile geologiko garrantzitsua da. Materialak modelatzen, higatzen, garraiatzen eta sedimentatzen ditu.

Dunak

Haizeak oztopo bat topatzen duenean eta hondarra gehiago garraiatu ezin duenean, hondarrezko muinoak eratzen dira.

Harri fungiformeak

Onddo itxura dute, behealdea higatuta, haizeak maila horretan partikula gehiago garraiatzen dituelako.

Albeoloak

Harrietako hutsune txikiak dira, abrasioak eragindakoak.

Uharte-mendiak

Eratzen dituzten harriek hobeto eusten diote abrasioari, haien inguruko materialek baino.

Itsasoaren modelaketa

Itsasoko urak etengabe modelatzen du itsasertza, berez duen energia zinetikoari esker.

Tonbolak

Uharte txikiak dira, eta kostaldearekin lotuta daude, hondar edo hartxintxar metaketen bidez.

Hondartzak

Hondar edo hartxintxar metaketak dira, eta kostalde baxu eta lauetan eratzen dira.

Itsaslabarrak

Itsasoan zuzenean bukatzen den formazio geografikoa da.

Ibaiak

Ibilbide luzeko eta emari erregularreko ur-ibilguak dira.

Goiko ibilgua

Tarte hau malda handiena duena da. Ura oso azkar doa.

Erdiko eta beheko ibilguak

Ibaiaren malda leuntzen da. Garraioa eta sedimentazioa gertatzen dira.