Enpresen Sailkapena

Neurriaren arabera

Enpresak, handiak, ertainak edo txikiak izan daitezke. Zenbait irizpide daude enpresak neurriaren arabera sailkatzeko. Irizpide nagusiak:

• Irizpide ekonomikoa: fakturazioaren bolumena; hau da, salmentatik lortutako diru-sarrerak.
• Ondare-irizpidea: enpresak duen ondarea: ondasunak, eskubideak eta betebeharrak.
• Antolaketa-irizpidea: enpresaren langile kopurua eta haren antolaketa.

Gehien erabiltzen den irizpidea antolaketari dagokiona da, langile kopurua aintzat hartzen duena. Europako Batzordeak definizio hau onartu zuen:

• Mikroenpresak: (0-9 langile)
• Enpresa txikiak: (10-49)
• Enpresa ertainak: (50-249)
• Enpresa handiak: (250tik gora)

Europar Batasuneko BB (%99,8) baino zertxobait handiagoa da Espainian enpresa txiki eta ertainen % (%99,9).

Forma juridikoaren arabera

Bi enpresa mota handi daude:

• Banako enpresa: jabe bakarra badu; hau da, enpresaren jabea pertsona fisiko bat bada eta enpresak nortasun fisikoa badu. Adibidez, denda txiki bat, enpresaburua eta kapitala jarri duena pertsona bera dituena.
• Sozietatea edo bazkideen enpresa: jabe bat baino gehiago badu; hau da, elkartu eta ondare erkidea sortzen badute, bakoitzak bere kapitala jarrita ustiapenerako. Adibidez, IBM eta BBVA.

Enpresak banako enpresa eta sozietate moduan sailkatu baditugu ere, badira tarteko beste enpresa mota batzuk. Esate baterako: ondasun-erkidegoak, pertsona bakarreko sozietateak eta kooperatibak.

Banako enpresa

Banako enpresa nortasun fisikoa duen enpresa mota da; hau da, enpresaren jabea pertsona fisiko bat da. Banako enpresaburua bere izenean eta enpresa baten bidez merkataritza-jarduera, industria-jarduera edo jarduera profesionala egiten duen pertsona fisiko bat da. Banako enpresaburuak:

• Adin nagusikoa izan behar du.
• Bere ondasunak erabiltzeko eskubide osoa izan behar du.
• Ez dauka lege-araubide berezirik, eta horrenbestez, bere jardueran Merkataritza Kodeko xedapen orokorrak bete behar ditu merkataritzaren alorrean, eta Kode Zibilekoak, eskubideen eta betebeharren alorrean.
• Enpresaren erabateko kontrola du, jabe denez, eta enpresaren kudeaketa ere bere gain dago.
• Jabea enpresak sortutako zorren erantzule da hirugarrenen aurrean, eta egun duen ondare guztiarekin eta etorkizunean izan dezakeenarekin erantzuten du. Hau da, enpresaburuaren erantzukizuna mugagabea da.

Horrelako enpresak sortzeko, ez da gutxieneko kapitalik eduki beharrik. Sozietatearen izenak bat etorri behar du titularraren izenarekin. PFEZ bidez ordaintzen dituzte zergak.

Ondasun erkidegoa

Jarduera egiteko, kontratu pribatu batean jasota egon behar du zer nolako ekarpenak egiten dituen ondasun erkidegoko kide bakoitzak eta zer % dagokion ondasun erkidegoaren irabazietan eta galeretan. Ez dago gutxieneko kapital-ekarpenik. Bi bazkide izan behar ditu gutxienez, erkideen erantzukizuna mugagabea da. PFEZ bidez ordaintzen dituzte zergak kideek.

Sozietate zibil pribatua

Bi pertsonen edo gehiagoren arteko kontratu batean oinarritzen da, eta horren bidez obligazioa hartzen dute dirua, ondasunak edo industria erkidegoan jartzeko, irabaziak elkarren artean banatzeko. Ezaugarri nagusiak:

• Erantzukizun mugagabea eta pertsonala du hirugarrenekin.
• Sozietatearen izena bazkideek aukeratutako edozein izen izan daiteke.
• Bi bazkide izan behar ditu, gutxienez. Bazkideak bi motatakoak izan daitezke: kapital ekarpena egiten dutenak eta lanaren ekarpenak egiten dutenak.
• Ez dago eratzeko gutxieneko kapitalik.
• Bazkideen idatzizko erabaki bidez eratzen da formalki, ondasun erkidegoaren xedapenek arautzen duten dokumentu pribatuz.
• Sozietatearen bazkide zibilek PFEZ-ren ordaintzen dituzte zergak.

Sozietatea den enpresa

Nortasun juridikoa duen enpresa da; hau da, jabeenaz babesteko nortasuna duen enpresa da. Sozietate orok Merkataritza Erregistroan inskribatuta egon behar du. Motak:

• Sozietate zibil publikoa: sozietateko bazkideen arteko itunak publikoak dira eta notarioen aurrean egindako eskritura publikoz formalizatzen dira, eta sozietate zibil pribatutik bereizten duen ezaugarri bat ematen dio: nortasun juridikoa du. Merkataritza Erregistroan inskribatuta egon behar du nortasun juridiko duten sozietate guztiek bezala.
• Merkataritza sozietatea: enpresa baten ustiapenean lankidetzan aritzeko, pertsona bat edo gehiagok ondare-funts bat bilduz osatutako sozietate mota da. Nortasun juridikoa du, eta helburua mozkinak lortu eta irabaziak banatzea da. Merkataritza-sozietate guztiak eskritura publiko bidez eratu behar dira eta Merkataritza Erregistroan inskribatu behar dira. Bi mota bereiz ditzakegu:
  • Sozietate pertsonalistak: sozietatearen kudeaketa bazkideek beraiek egiten dute, eta, beraz, garrantzitsuagoak dira bazkideen ezaugarri pertsonalak sozietatean duten kapitala bera baino. Bi sozietate mota:
    • Sozietate kolektiboa.
    • Komanditario sozietate hutsa.
  • Sozietate kapitalistak: kapital-ekarpena bazkideen ezaugarriak baino garrantzitsuagoa da. Sozietate kapitalistetan kudeaketa ez dute zertan bazkideek egin, aukera baitago enpresaburu profesional bat kontratatzeko, hartaz ardura dadin. Sozietate motak:
    • Komanditario sozietate akzioduna.
    • Erantzukizun mugatuko sozietatea.
    • Sozietate anonimoa.
    • Enpresa berria sozietate mugatua.

Sozietate kolektiboa

Ezaugarriak:

1. Eratzeko bi bazkide behar dira gutxienez, ez dago gehienezko kopururik.
2. Bazkide guztiek hartzen dute parte enpresaren kudeaketan, bazkideen ekarpena lana soilik bada, ezin dute kudeaketan parte hartu.
3. Bazkideek zorrei dagokienez, erantzukizun pertsonala, solidarioa eta mugagabea dute.
4. Ez dago eratzeko gutxieneko kapitalik.
5. Bazkide izaera ezin da askatasunez eskualdatu, gainerako bazkideek ados ez badaude.
6. Sozietatearen izena jartzeko, bazkide guztien izena, batzuena edo bakarrena izan behar du, "adierazmoldea" edo “y Cia” laburdura. Eta horren atzetik beti “Sozietate Kolektiboa” edo “SK” laburdurak egon behar dira.
7. Sozietate gaineko Zergak zergapetzen ditu horrelako sozietateak.