Energia eta Materiaren Teoria Atomikoa

1. ATALA

1. Energia eta bere motak

- Energia: Gorputzek duten ahalmena lan bat lortzeko.

Erak: Bi eratan agertu ahal da:

a) Energia potentzial: Geldia. Nortasungatik eta kokapenagatik izan ahal da.

Ep = mgh (masa, grabitatea eta altuera)

b) Energia zinetikoa: Mugimendua agertzen ari dena.

Motak: hidraulikoa, eolikoa, nuklearra, termikoa, eguzkiarena, mekanikoa, elektrikoa

2. Energia kontserbazioaren legea: Energia ez da sortzen, ez eta ezezten, eraldatu bakarrik egiten da.

Materia: Energia kondensatua da.

Energia + materia = KTE (konstantea)

3. Energia iruntsia, onurakorra eta galdua.

- Energia iruntsia (Ei): Hartzen dena. (1000-e lavadora) (formula: Ei = Eo + Eg)

- Energia onurakorra: Erabiltzen dena (95e)

- Energia galdua: Galtzen dena (5e)

4. Energiaren edo potentziaren errendimendua

n = Eo 1 . 100 = %

Unitatea: kWh Ei

2. ATALA

1. Energia elektrikoa: Lana lortzeko ahalmena elektrizitatea erabiliz

2. Materiaren teoria atomikoa

- Gorputza: Espazioaren hutsunea betetzen duen gauza.

- Materia: Gorputza osatzen duen gaia

- Molekula: Gorputzaren zatirik txikiena nortasuna galdu gabekoa duena

- Atomoa: Gorputzaren zatirik txikiena nortasuna galduta duena.

- Bakuna: Atomo klase bakarrarekin osatua. Gorputza: bakuna: atomo klase bakarrekin osatuta

Atomoa neutroa da. p + kopurua = e - kopurua

Atomoaren konstituzioa

Atomoa

- Nukleoa: Protoiak (p+) karga positibo dute eta neutroiak (n) ez dute kargarik.

- Atala: Elektroiak (e-) karga negatiboa dute, orbitakeginez mugitzen dira. Azken orbitakoak BALENTZIAZKO deitzen zaie eta honek irtetzekotan KORRONTE ELEKTRIKOA sortzen dute.

4. Ionizazioa

Atomoari karga ematea

IOIA = kargadun atomoa

Ioi (+) = atomoa -e-

Ioi (-) = atomoa +

Gorputza:

- Elektropositiboak: e- emateko joera dutenak

Adib: metalak

- Elektronegatiboak: e- hartzeko joera dutenak.

Adib: Ezmetalak

5. Elektrizitate motak

- Gorputz (+): Elektrizitate positiboa sortzen dute. (beirazkoa grekoak)

- Gorputz (-): Elektrizitate negatiboa sortzen dute. (Erexinatua grekoak)

6. Karga elektrikoa

- Faltan () edo soberan (-) dauden e- kopurua.

Unitatea: benetakoa: e-, erabilitakoa: COULOMBIO (C = 6,3.10^18e-)

7. Erakarpen eta urruntze elektrikoa

- Kontrako ikur duten gorputzak erakarri egiten dira, ikur berdinekoa urrundu egiten dira.

9. Elektrizitate estatikoa edo zinetikoa

- Estatikoa: Soberan edo faltan dauden e- kopurua.

- Zinetikoa: e- desplazamendua punto batetik bestera.

Elektrizitatea: estatikoa (aztertu) elektroestatikoa, zinetikoa (aztertu) elektrozinetikoa.