Emoción Expresada e Contorno Social na Saúde Mental

Expresión Emocional Familiar e Saúde Mental

Os estudos sobre taxas de recaídas no ano posterior ao ingreso hospitalario de pacientes esquizofrénicos atoparon que o prognóstico gardaba relación coas características das interaccións sociais entre o paciente e os seus familiares. Estas investigacións cristalizan no concepto de Emoción Expresada (EE).

O Concepto de Emoción Expresada (EE)

O concepto de Emoción Expresada designa aspectos da conduta emocional que existe dentro da familia respecto ao membro enfermo. Consta de 5 compoñentes:

• Criticismo

  Comentarios críticos realizados polo familiar acerca do comportamento do paciente. Afirmacións claras de desaprobación ou resentimento. Comentarios de rexeitamento.

• Hostilidade

  É un tipo máis extremo de comentario crítico, que implica unha impresión negativa xeneralizada ou un rexeitamento manifesto do paciente como persoa.

• Sobreimplicación

  Reflicte unha resposta emocional desproporcionada do familiar. Conduta moi sobreprotectora cara ao paciente ou os intentos por parte do familiar de exercer un control excesivo sobre a conduta do paciente. Actitudes de autosacrificio e sobreprotección.

• Calor

  Manifestacións de empatía, comprensión, afecto e interese cara ao paciente.

• Comentarios Positivos

  Expresións de aprobación, valoración ou aprecio do paciente e da súa conduta.

Unha familia cunha elevada EE é aquela que presenta hostilidade, comentarios críticos e sobreimplicación emocional, actitudes que xeran un clima de tensión e estrés que favorece as recaídas. Polo tanto, a alta EE é un factor de risco. Unha familia baixa en EE é aquela que se caracteriza pola tolerancia, respecto, por ter unha actitude cálida de apoio, realista cara ao paciente. Predominan actitudes de calor e comentarios positivos. En consecuencia, proporciona protección ante as recaídas.

O Contorno Social e o Benestar

Os Traballadores Sociais (TS) reclamamos como ámbito da nosa propia competencia o anaco de mundo onde as persoas entran en conflito co seu medio ou están en situación de necesidade social. O seu punto de mira son as interaccións entre o individuo e o seu contorno social, unha realidade obxectiva e unha realidade subxectiva, que teñen entre si unha interacción constante, para elevar a calidade desa relación. É o mundo do contorno cotián.

O contorno dos individuos, o escenario onde desenvolven as súas vidas, vén constituído por dous elementos centrais: os recursos materiais e o entramado de relacións, necesarias para o desenvolvemento satisfactorio da vida. Precisamente as condicións de vida e as dificultades co contorno relacional das persoas enfermas foi o que motivou a inclusión dos traballadores sociais nos servizos de saúde mental na primeira década do século pasado.

O camiño polo que transita o proceso da saúde á enfermidade, e tamén da enfermidade á recuperación da saúde, pasa polas condicións sociais da existencia. Estas condicións están no núcleo mesmo do que hoxe se considera saúde. O trastorno mental representa o fracaso da relación do suxeito co seu medio. Ten serias consecuencias nos seus vínculos sociais e, con frecuencia, na súa capacidade de autocoidado e de dar resposta ás súas necesidades máis básicas. Afecta centralmente o funcionamento subxectivo, a dinámica familiar, o lazo social e a integración comunitaria.

A rede social redúcese progresivamente ata atopar persoas que viven colgadas da súa propia soidade e indixencia, non sentindo necesidade de pedir axuda ou estando incapacitados para pedila. O déficit de relacións interpersoais e o illamento é un dos maiores problemas do paciente psicótico. A ruptura das relacións coa familia e amigos, a falta de traballo, de lugares de lecer e de participación nas actividades comunitarias réstanlle a necesaria retroalimentación sobre si mesmo e a realidade, deixándoos ao albur do seu mundo mental incomprensible.