Eliza Arkitektura: Elementuak eta Estiloak

Sarrera Orokorra

Eraikin erlijioso bereizgarrienak eliza eta monasterioa dira.

Ezaugarri Nagusiak

Materialak: Harri landua, manposteria eta, gutxitan, adreilua.

Oinplano Motak: Latindar gurutze formakoa, poligonala eta basilikala.

Elizaren Atalak eta Egiturazko Elementuak

1. Burualdea

Aldarea kokatzen den eremua da.

• Absidea: Elizetan, burualdean kokatutako zati irtena da.
• Aldare nagusia.
• Kaperak edo absidioloak: Forma zirkularra, karratua edo poligonala dute.
• Girola: Alboetako nabeak erdiko nabearen burualdearen inguruan luzatuz eratutako espazio zirkularra da.
• Kripta: Elizaren azpian, sarritan lurpean, eraikitako kapera da.

2. Transeptoa

Elizako nabe transbertsala da, beste nabeak gurutzatuz gurutze forma sortzen duena.

• Gurutzadura: Bi nabe perpendikular elkartzean gurutzatzen diren gunea da.
• Ganga: Bi hormen arteko espazioa estaltzen duen egitura. Kupulak estaltzen du.
• Zinborrioa: Gurutzadura gaineko eraikuntza, normalki dorre forma duena.

3. Nabeak

Oinplanoak 1, 3 eta inoiz 5 nabe izan ditzake.

Nabe nagusia eta alboko nabeak deskargakoak dira.

• Kontrahorma: Horma nagusiaren kontra, matxoi moduan ezarritako eraikuntza-zatia.
• Kanoi-ganga: Bi lerro paralelotan erabat murruen gainean sostengatzen den erdi-puntuko arkuen segida. Tarteka, indar gisa, arku fajoia jartzen da. Hauek kanoi-ganga osatzen duten arkuak dira. Arku formeroa ere badago; nabeen arteko murrua sostengatzen duena da.
• Ertz-ganga (X): Bi kanoi-ganga elkarzut gurutzatzean sortzen da.
• Puntu erdiko arkua erabiltzen da.
• Silarrizko murrua: Horma sendoa da. Murruak sendoa izan behar du estalkia eusteko, kontrahormekin lagunduta.
• Zutabeak ez dira euskarri bakarrak izan; harrizko ganga eusteko, pilareak agertzen dira. Hauek harroina, fuste lisoa eta kapitel korintoarra dute. Sekzio ezberdinak zituzten: gurutze forma, karratua…
• Eraikuntza hauetan nagusitzen dena trinkoa izatea da; bao handiak baino, leiho estuak erabiltzen dira, batzuetan txaranbelduak, argi-arazoa konpontzeko.
• Triforioa: Elizetan alboko nabeen gainean eratutako galeria da. Funtzioak hauek dira: erdiko nabeko errefortzua izatea eta erromesentzako babeslekua izatea. Honen estalkia kanoi laurdeneko ganga da.

4. Oina edo Ataria

• Fatxada: Eraikin baten kanpoko zati nagusiena da.
• Portada: Ate ornamentatua da, eskulturaz dekoratua.
  • Arkiboltak: Arku baten kanpoko eta aurreko aldea eratzen duten molduren multzoa da.
  • Parteluza: Horma bateko zulo edo hutsune bat bi parte edo gehiagotan zatitzen duen elementu bertikala da.
  • Tinpanoa: Gune zirkuluerdi-formakoa, maiz eskulturaz apaindua.
  • Dintela: Hutsune edo zulogune baten goiko aldea eratzen duen zurezko, harrizko edo metalezko elementu horizontala da.
  • Janbak: Leiho edo ate bateko buruari edo arkuari eusten dioten zurezko, harrizko edo metalezko elementu bertikalak dira.

Estiloen Konparaketa: Erromanikoa vs. Gotikoa

• Erromanikoa: Lerro horizontalak eta semizirkularrak.
  Gotikoa: Lerro obalatuak eta bertikalak.
• Erromanikoa: Dorre baxuak.
  Gotikoa: Dorre altuak eta zorrotzak.
• Erromanikoa: Erdi-puntuko arkua.
  Gotikoa: Arku zorrotza edo ojibala.
• Erromanikoa: Kanoi-gangak eta arku fajoia.
  Gotikoa: Gurutze-ganga eta nerbioak.
• Erromanikoa: Horma sendoak.
  Gotikoa: Horma ez hain sendoak, leiho askorekin.
• Erromanikoa: Euskarriak: horma-bularra.
  Gotikoa: Euskarriak: arbotantea.
• Erromanikoa: Leiho txikiak.
  Gotikoa: Leiho handiak, koloretako beirateekin.
• Erromanikoa: Argitasun gutxi.
  Gotikoa: Argitasun gehiago.
• Erromanikoa: Pilare sendoak, zutabeekin.
  Gotikoa: Pilare meheak, zutabe askorekin.
• Erromanikoa: Sarrerako atea: arkiboltak eta tinpanoa erliebe dekoratuarekin.
  Gotikoa: Sarrerako atea: arkibolta puntadunak, tinpanoan dekorazio gutxi.
• Erromanikoa: Dekorazio geometrikoa.
  Gotikoa: Landare-motiboak.