Ekonomia, Demografia eta Turismoa: Kontzeptuak eta Analisiak

Ekonomia eta Logistika Kontzeptuak

Tertziarizazioa

Ekonomiaren hirugarren sektoreak pisua irabazten du beste bi sektoreekin alderatuta, sektore nagusi bihurtu arte, okupatutako biztanleria aktiboari zein BPGri egindako ekarpenari dagokionez. Espainian, hori 60ko hamarkadatik aurrera gertatu zen, hainbat arrazoirengatik: bizi-maila igotzea, nekazaritza-lanak mekanizatzea, industriaren bilakaera eta turismoa zein ongizate-estatua garatzea, baita emakumea lan-munduan sartzea ere.

Garapen Iraunkorra

Baliabideak zentzuz erabiltzea bultzatzen duen garapen ekonomikoa da, orainaldiko eta etorkizuneko belaunaldien beharrizanak asetzeko. Neurri nagusiak honako hauek dira:

• Prebentzioa, ingurumen-inpaktua aztertuz.
• Arazoak zuzentzea.
• Espazio naturalak babestea.

Garraio-azpiegitura

Garraioa ahalbidetzen duten eraikin finkoak dira: errepideak, autobideak, trenbide-sareak, portuak. Horiek, osagai mugikorrekin batera (ibilgailuak, autobusak, trenak…), garraio-sistema osatzen dute.

Plataforma Logistikoa

Eremu mugatu bat da, eta bertan logistikari eta merkantzien banaketari buruzko jarduera guztiak egiten dira, nazioarteko zein nazioetako garraioetan. Plataforma logistikoek hainbat eremu dituzte, funtzio ezberdinak betetzeko:

• Langileentzako zerbitzuak.
• Enpresa-zerbitzuak.
• Biltegiratzea.
• Salgaiak manipulatzea.
• Eskaerak prestatzea.
• Zerbitzu intermodalak (garraio-mota desberdinen arteko artikulazioa).

Zentro logistiko horiek aukera ematen diete erabiltzaileei kudeaketa-kostuak murrizteko eta beren merkantzien zirkulazio-azkartasuna areagotzeko.

Portu Lehorra

Merkantzien terminal intermodala da, eskualde ekonomiko baten barruan dagoena, eta bere helburua eremu hau trenbidez (kontenedoreak) itsas portuarekin lotzea da. Hortik dator “portu lehorra” izena, portuko trafikoak barrualdeko gune batean egiten baitira. Horrez gain, aduana bat ere badauka, non aduana-kontuak egin baitaitezke. Espainian garrantzitsuena Madrilgoa da.

Frankizia

Juridikoki desberdina den enpresa bateko establezimendu-katea da, kontratu baten bidez lotuta dagoena, non frankizia-emaileak emakidadunei marka edo merkataritza-formula bat ustiatzeko lizentzia ematen dien, kopuru bat ordaintzearen truke, laguntza, publizitatea eta abar emanez.

Errolda

Udalerri bateko auzokoen erregistroa da, biztanleriaren datu demografikoak, ekonomikoak eta sozialak agertzen direna. Dokumentu dinamikoa da, eta urte bakoitzeko urtarrilaren 1ean eguneratzen da jaiotza-heriotzekin, auzokoen egoitza-alta eta bajekin, etengabe aldatuz.

Demografia Kontzeptuak

Biztanleriaren Berezko Hazkundea

Berezko hazkundea edo hazkunde begetatiboa, hazkunde naturala, aldi jakin batean populazio batean izandako jaiotzen eta heriotzen arteko aldea da. Gaur egun, Espainian berezko hazkundea txikia da, jaiotza-tasa apala eta heriotza-tasa baxua izaten jarraitzen dutelako.

Biztanleriaren Benetako Hazkundea

Hau kalkulatzeko, berezko hazkundea (jaiotzak ken heriotzak) eta migrazio-saldoa (immigranteak ken emigranteak) batzen dira. 2001etik aurrera, biztanleriaren hazkundea azeleratu egin zen, batez ere atzerriko immigrazioaren eraginez, jaiotza-tasa igo zuena. Krisialdi ekonomikoa dela eta, 2008tik aurrera beheranzko joera izan du.

Bizi-itxaropena

Biztanle-multzo bateko kide guztiak bizitzako urteak, multzo hori osatzen duten gizabanakoekin lotzen dituen neurria da. Altua da 70 urtetik gorakoa bada; ertaina, 60-70 urte bitartekoa; eta txikia, 60 urtetik beherakoa. Espainiaren kasuan, altua da medikuntzaren aurrerapenei eta bizi-maila hobeari esker, emakumeengan (85 urtekoa) gizonengan (80 urtekoa) baino handiagoa izanik.

Biztanleriaren Zahartzea

Herri bateko populazioa zahartuta dago adinekoen ehunekoa %12tik gorakoa denean. Espainiaren kasuan, zahartuta dago, honako arrazoi hauengatik:

• 1975etik jaiotza-tasa indarrez jaitsi da eta gazteen kopurua murriztu da.
• Bizi-itxaropena handitu da eta adinekoen kopuruak gora egin du.

Komunitateen arteko desberdintasun handiak daude, eta ondorioak desazelerazio ekonomikoa eta adinekoen ongizate-gastuak gora egitea dira.

Migrazio-saldoa

Leku eta denbora zehatz batean, immigranteen eta emigranteen arteko aldea da. Positiboa bada, immigrazioa adierazten du; eta negatiboa bada, emigrazioa.

Landa-exodoa

Landa- eta hiri-inguruen arteko migrazioa da, Espainian, bereziki, 1950 eta 1975 bitartean gertatu zena. Izaera iraunkorra edo luzea izan behar du, eta arrazoi nagusia lana topatzea eta diru-sarrera handiagoak, baita zerbitzu hobeak lortzea ere, zen.

Emigranteak Galiziako inguru atzeratuetakoak, penintsularen barrualdekoak eta Ekialdeko Andaluziakoak ziren, eta Katalunia, Madril eta EAEko eremu industrializatuetara joan ziren. Gaur egun oso txikia da, baina etorkizunean igo daiteke nekazaritzaren modernizazioa dela eta.

Biztanleria Aktiboa

16 urteko eta gehiagoko pertsonen multzoa da, ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko eskulana ematen dutenak, edo ekoizpen horretan sartzeko eskuragarri daudenak. Beraz, ordainsari baten truke lan egiten duten pertsonak (biztanleria aktibo okupatua) eta lan bila ari direnak (biztanleria aktibo ez-okupatua) barne hartzen ditu.

Biztanleria Ez-aktiboa

Ordaindutako lanik egiten ez duena eta horretarako lanik egiteko baldintzak betetzen ez dituena: erretiratuak, ikasleak, etxeko lanak egiten dituztenak.

Euskal Herriko Biztanleria-Dentsitatearen Analisia

Aurrean dugun mapa neurri kuantitatiboak neurtzen dituen mapa bat da, kasu honetan, koropleta mapa bat.

Mapa tematiko honetan Euskal Herrian dagoen biztanleria-dentsitatea aztertzen da. Legendaren arabera, kolorearen intentsitate handiagoa duten lurraldeek biztanleria-dentsitate handiagoa dutela ikusten da. Euskal Autonomia Erkidegoa Espainiako iparraldean kokatzen da, eta 2022ko datuak dira. Mapa honen iturria IGN eta INE da.

Biztanleria-dentsitateak lurralde jakin batean dagoen jende-kopurua adierazten digu km² bakoitzeko. Gure mapan ikusten dugu dentsitate handienak Bizkaiko eta Gipuzkoako kostaldeetan daude, eta, neurri txikiagoan, Araban. Probintzia guztietan, hiri- eta industria-eremu handietan daude dentsitate handienak, barne- eta kanpo-immigrazioaren hartzaile nagusiak izan baitira. Dentsitate baxuenak landaguneetan daude; batik bat, hegoaldeko isurialdeko mendialdean.

Bizkaia

Bizkaiak Euskadiko biztanleriaren erdia zertxobait gehiago du. Dentsitate handienak Bilbo Handia eskualdean daude, Euskadiko hiri- eta ekonomia-aglomerazio handiena delako. Dentsitate handiak dituzte Portugaletek, Sestaok, Getxok eta Basaurik. Bizkaiko gainerako lurraldeetan ez da hainbeste jende bizi, Durangaldea eta Gernika-Bermeo eremuetan izan ezik.

Gipuzkoa

Gipuzkoak Euskadiko biztanleriaren %32,8 du (2022). Biztanleria-dentsitate handienak Donostiako eskualdean daude. Gainerako lurraldean, biztanleria-banaketa orekatuagoa da. Gipuzkoako eskualde guztiek 100 bizt/km²-tik gorako dentsitatea dute, topografia malkartsuak biztanleria haranen atzealdean biltzera bultzatzen baitu.

Araba

Araban biztanle gehienak Gasteizen biltzen dira, eta dentsitate txikienak Arabako Errioxan, Gorbeiaren inguruan, haranetan eta Arabako mendialdean. Lurraldeko gainerako eremuetan, udalerriak biztanle gutxikoak dira. Biztanleriaren banaketa horrek aldaketak izan ditu azken urteotan. Biztanleriak 30.000 biztanletik 100.000 biztanlera bitarteko guneetan biltzeko joera izan arren, 5.000 biztanletik beherako udalerriak hazten ari dira, hiru hiriburuen deskontzentrazio-prozesuaren ondorioz. Izan ere, hiriburuek saturazio-arazo handiak dituzte, eta horregatik, biztanleria ondoko udalerrietara joaten ari da.

Turismoa eta Haren Garrantzia

Jendeak aisiagatik, negozioengatik edo beste edozein arrazoirengatik bere ohiko bizilekutik kanpo egiten dituen urtebete baino gutxiagoko bidaia eta egonaldien inguruko jardueren multzoa da turismoa. (Oharra: < 24h → txangoa; > 24h + gaua igaro → bidaia turistikoa).

Turismo Motak

• Hartzailea: Atzerritik heldutakoa.
• Barnekoa: Herritarrek bere herrialdean bertan egindakoa.
• Igorlea: Herrialde bateko herritarrek atzerrira bidaiatzea.

Gaur egun, Espainia turismo-potentzia handia da:

• Iristen diren turista kopuruari dagokionez: 3. postuan munduan.
• Jasotako diru-sarrerei dagokionez: 2. postuan munduan.

Turismoaren Bilakaera Espainian

XIX. mendetik 1960ko hamarkadara

• XIX. mendean sortu zenetik 1960ko hamarkadara arte, eskasa izan zen.
• XX. mendearen lehen herenera arte, aristokrata eta burgesen jarduera zen, bainuetxeetan (balnearioetan) eta itsasoko bainuetan oinarrituta. Gerra Zibilak kalte handiak eragin zituen.
• 1960ko hamarkadatik aurrera, izugarri hazi eta masa-fenomeno bihurtu zen.

Turismo-Eredu Tradizionala (1960-1975)

1960ko hamarkadatik 1975eko krisialdira arteko hazkundea. Eragileak:

Kanpoko Eragileak

• Mendebaldeko eta Ipar Europak 2. Mundu Gerraren ondoren izandako garapen ekonomikoa: klase ertaina igo zen.
• Ordaindutako oporrak eta emakumea lan-merkatuan sartzea: aisia handitu zen.
• Garraioaren aurrerapena: hegazkina merkeago bihurtu zen, trenbideak eta errepideak hobetu ziren.

Barneko Eragileak

• Espainia Europako bezeroengandik geografikoki hurbil zegoen.
• Natura-baliabideak: eguzki- eta hondartza-turismorako aproposak (uda beroak, hondartzak…).
• Kultura-baliabideak: hiri historikoak, monumentuak, gastronomia…
• Kostu baxua: pezeta debaluatu zen.
• Azpiegitura eta zerbitzu egokiak: hotelak, ostalaritza-zerbitzuak…
• Estatu-politikak: nazioarteko harremanak normalizatu ziren, Espainia turismo-helmuga gisa saltzeko propaganda handia egin zen.

Turismo-Eredu Tradizionalaren Krisia (1975-1985)

Turista kopurua eta diru-sarrera turistikoak hazi ziren, baina nazioartean baino erritmo apalagoan. Faktoreak:

• Koiunturalak: Petrolioaren krisia mundu osoan.
• Sakonekoak:
  • Espainiako turismo-eskaintzaren arazoak: inflazioak eta soldatak gora egin zuten, prezioak igo ziren. Turismoa ez zegoen eskarira egokituta, eskaintza handitu beharra zegoen.
  • Ingurumen-kalitatearen eskari gero eta handiagoa: helmuga batzuk hondatuta zeuden.
  • Helmuga lehiakorren agerpena.

Turismo-Eredu Berri Batera Iristeko Birmoldaketa

Goranzko joera 1985etik aurrera (krisietan izan ezik: 1990, 2008-2013, 2020 COVID). Birmoldaketa ez da oraindik amaitu. Eragileak:

• Espainia Europar Batasunean sartu zen.
• Lehiatzen ziren beste eskualdeetan ezegonkortasun politikoa.
• Eragile demografikoak (bizi-itxaropena luzatu), fisiologikoak eta psikologikoak (hirietako biztanleek jarduera berrien premia sentitu).

Kalitatean eta jasangarritasunean oinarritutako turismo-eredu berrira iristeko birmoldaketa-prozesua. Helburuak:

• Kalitatezko eskaintza.
• Eskaria ugariegia ez izatea.
• Erosteko ahalmen handiagoa duten turistak erakartzea.
• Turismoa denboran eta espazioan hobeto banatzea.
• Ingurumen-jasangarritasuna bermatzea.