Ekologia eta Ingurumen Kontzeptuak: Glosario Osoa

Itsasertzeko Eremuen Garrantzi Ekologikoa

Itsasertzeko eremuen garrantzi ekologikoa puntu hauetan laburbil daiteke:

• Bioaniztasun handia dute.
• Espezie askoren babes funtzioa betetzen dute.
• Uretako kiroletarako eta turismo-jardueretarako baliagarriak dira.
• Oso baliagarriak dira heziketarako zein ikerketa zientifikorako.

Ingurumen Kontzeptuen Glosarioa

Berrerabiltzea

Objektu bat konpondu eta garbitu ondoren jatorrizko helburuarekin berriro erabiltzeko aukera ematen duen sistema da.

Birziklatzea

Birziklatzeko prozesuaren helburua hondakinen osagaiak jatorrizko produktu bera edo bestelako produktuak lortzeko zuzenean nahiz zeharka berreskuratzea da.

Biotopoa

Ezaugarri fisiko-kimiko uniformeak dituen eta biozenosi baten kokaleku den ingurunea.

Biosfera

Izaki bizidunek, lurrazalak eta horien arteko elkarrekintzek osatutako sistema.

Ekologia

Prozesu naturalak ikuspegi orokor batetik ezagutu eta ulertzeko helburua duen zientzia.

Ekosistema

Ingurune bateko bizidunen multzoak eta ingurune horren eta bizidunen arteko harremanek osatutako sistema.

Estenoikoak

Tolerantzia-tarte estua duten espezieak.

Eurioikoak

Tolerantzia-tarte zabala duten espezieak.

Faktore abiotikoak

Biotopoaren ezaugarri fisiko-kimikoak.

Faktore biotikoak

Ekosistema osatzen duten organismo biziak eta horien arteko harremanak.

Habitata

Populazio horrek hartzen duen espazioa edo ingurune fisikoa.

Harreman trofikoak

Ekosistema bateko organismoen artean elikadura dela-eta sortzen diren harremanak.

Hondakin

Zerbait ekoiztearen, eraldatzearen edo kontsumitzearen ondorioz sortzen den gaia, gaia sortu duenak nahi ez duena eta ingurunean uzten duena edo uzteko asmoa duena.

Hondakin geldoak

Eraldaketa fisiko, kimiko edo biologiko nabarmenik jasaten ez duten eta arriskutsuak ez diren hondakinak.

Itsas belardiak

Itsasoko baldintzetara moldatu eta hainbat itsas espezietarako babesgune bihurtu diren lehorreko landareak.

Kate trofikoa

Geziek zehaztutako materiaren eta energiaren norabide bakarreko adierazpena.

Konposta

Hondakinen materia organikoaren degradazio biokimikoaren bidez sortzen den konposatu egonkorra, bakterio eta onddoen bidez.

Koralezko arrezife edo uharriak

Koralen hazkundearen ondorioz osatutako kare metaketak.

Lurzorua

Harrien gainean dagoen geruza zatikatua, lodiera aldakorrekoa eta gai inorganiko, organiko eta izaki bizidunez osatua.

Mangladiak

Tropiko arteko latitudeetako kostaldeen marearteko aldeetan kokatzen diren ekosistemak; ibaien bokaletatik gertu egoten diren zonalde hauetan gazitasun handietara moldaturiko mangle izeneko zuhaitzak dira nagusi.

Mugatzaile

Espezie baten garapena mugatzen duten faktore abiotikoak.

Padurak

Ibai-bokaletan dauden eta aldizka urperatzen diren topografia lauko zonak. Itsasoak, ibaiak eta lurrak bat egiten dutenez, ur gaziaren, ur gezaren, lurraren eta atmosferaren arteko elkarrekintzak gertatzen dira.

Populazioa

Espezie bereko izaki multzoa.

Sare trofikoa

Hainbat kateren arteko loturak erakusten dituen adierazpena.

Tolerantzia tartea / Balentzia ekologikoa

Izaki baten jarduera faktore jakin bati dagokion tolerantzia-tartearen barruan gertatzen da (hortik kanpo, ezin da bizi).

Txoko ekologikoa

Espezieek ekosistemaren barruan ingurumen-baldintza jakin batzuk behar dituzte, beren bizi-funtzioak eta biziraupena ziurtatzeko; baldintza horien multzoa da.

Osagai inorganikoak

Lurzoruan edo ekosistema batean aurkitzen diren materia ez-organikoak, hala nola mineralak, ura eta gasak.

Osagai organikoak

Lurzoruan bizi diren izakiak, animalia- eta landare-hondakin organikoak eta horien deskonposizioaren eta eraldaketa biologiko eta kimikoaren ondoriozko gaiak.