Documentos e Organización Territorial: Xeografía Política de España

Documentos Xeográficos

Tipos de Documentos

• Documentos cartográficos: Mapas e planos urbanos
• Documentos audiovisuais: Fotografía, vídeo, anuncios publicitarios, etc.
• Documentos gráficos: de liñas, de barras e de sectores.
• Documentos escritos: diferentes tipos de táboas e textos.

Poden presentarse de xeito analóxico ou dixital (máis característico dos Sistemas de Información Xeográfica - SIX).

Documentos Cartográficos: Proxección, Orientación e Exposición

Para representar a forma esférica da Terra nunha superficie plana, necesitamos facer unha proxección. Todas as proxeccións distorsionan dalgún xeito a realidade. O sistema de proxección máis frecuentemente usado é a de Mercator, orientada cara ao Norte e centrada en Europa. Hai diferentes tipos de orientación de mapas, e todos eles son correctos. Unha orientación alternativa é a de situar o Sur na parte superior do mapa. Existen formas alternativas de expoñer a realidade, diferentes á predominante, que sitúa a Europa no centro. Isto axúdannos a ver que os mapas son só unha representación da realidade e non a realidade; tamén nos axudan a entender a diversidade cultural e evitar prexuízos.

Escala

A escala amosa a relación entre o tamaño dun elemento na realidade e o tamaño na súa representación.

• Escala grande: Menos territorio e máis detalle (entre 1:1.000 e 1:50.000).
• Escala pequena: Máis territorio e menos detalle (entre 1:500.000 e 1:50.000.000).

Lenda

Na lenda recóllese a relación entre os signos do mapa e os elementos da realidade que representan.

Mapas Topográficos

Amosan tanto elementos naturais como artificiais. A súa característica fundamental é que dan información en altitude a través das curvas de nivel, que son isoliñas que unen puntos da mesma altitude.

Mapas Temáticos

Amosan un tema en particular conectado cunha área xeográfica específica.

• Mapas cuantitativos: cantidades dun elemento nun determinado espazo (densidade de poboación, temperatura). A información pode ser absoluta ou porcentual.
• Mapas cualitativos: características dun elemento nun determinado espazo (clima, escolas, tendas, campos de fútbol).

Tipos de Mapas Temáticos

• Mapas de distribución:
  • Corocromático: amosa información cualitativa por medio de diferentes cores.
  • Coroplético ou de coropletas: amosa información cuantitativa por medio de diferentes tons dunha mesma cor que varían en relación á cantidade amosada.
  • De isoliñas: amosa información cuantitativa por medio de curvas que unen puntos do mesmo valor.
  • De símbolos: usa diferentes símbolos ou figuras para amosar a información no espazo.
  • De símbolos proporcionais: amosa información cuantitativa usando símbolos cuxo tamaño varía en función da cantidade amosada.
• Mapa de frechas ou fluxos: amosa movemento dun lugar a outro a través da dirección da frecha.

Planos Urbanos

Un plano urbano é unha representación dun lugar que se diferencia do mapa en que usa unha escala maior e a realidade está menos distorsionada.

Documentos Gráficos

• Tipos: Liñas, barras e sectores.
• Obxectivo: Representar a evolución dun fenómeno ou representar a magnitude ou distribución dun fenómeno.

Documentos Escritos

Táboas e textos.

Documentos Visuais

Fotografía: Convencional ou aérea e satélite.

Como Comentar un Documento Xeográfico

1. Define o tipo de documento (cartografía, gráfico, etc.) e o subtipo de documento (mapa de coropletas, gráfico de sectores, etc.). (O documento é…)
2. Identifica a fonte (a autoría) do documento. (A fonte é…)
3. Identifica o tema. (Trata de…)
4. Resume e analiza a información amosada na fonte.
5. Tira unha conclusión. (Polo tanto…/En conclusión…/Para resumir…)
6. Dá unha opinión razoada. (Eu penso que…/Na miña opinión…)

Formas de Organización Territorial

O Estado como Forma de Organización Política

O Estado é a forma fundamental de organización da sociedade, consiste no conxunto de institucións políticas e administrativas. A Nación é o colectivo que comparte a mesma identidade. Pode haber estados plurinacionais, e dentro destes, as nacións poden convivir pacificamente ou non.

Funcións do Estado

• Soberanía: Atributo básico do Estado polo que el representa a autoridade superior no seu territorio.
• Territorio: Definido polas súas fronteiras (terrestres, marítimas e aéreas).
• Funcións: Defender os intereses do país no ámbito internacional e garantir o benestar dos cidadáns.

Organización do Estado

Os estados organízanse de forma diferente:

• Segundo a organización do seu territorio: estados unitarios ou centralizados e estados descentralizados.
• Segundo quen sexa o xefe de Estado: monarquía e república.
• Segundo a relación entre goberno e relixión: estados laicos, estados confesionais e estados teocráticos.
• Segundo o modo no que exerzan o poder: réximes democráticos e réximes ditatoriais.

Territorio

Os estados centralizados son aqueles nos que o goberno central concentra o poder. Os estados descentralizados son aqueles nos que se reparte o poder entre un goberno central e diferentes gobernos territoriais. Os estados descentralizados poden ser estados confederados ou estados federais.

Xefatura de Estado

Denomínase monarquía ao estado cuxa xefatura recae nun rei ou raíña, e república, ao estado cuxa xefatura recae nunha persoa elixida pola cidadanía mediante votación.

Estado e Relixión

Os estados laicos son aqueles nos que existe unha separación total entre o estado e a relixión; os estados confesionais son aqueles nos que existe unha relixión oficial, mais permítese calquera outra relixión; e os estados teocráticos son aqueles nos que non hai diferenza entre estado e relixión, só existe unha relixión oficial e non se pode practicar ningunha outra. En España úsase unha categoría diferente: o estado aconfesional.

Exercicio do Poder

Os estados poden organizarse en estados democráticos (a cidadanía participa no goberno, existe un estado de dereito e división de poderes) e estados ditatoriais ou ditaduras. Os principios de organización nos réximes democráticos son:

• Participación da cidadanía.
• Estado de dereito.
• División de poderes.

Características dos Estados Democráticos

• Participación cidadá: o pobo é soberano (ten poder para gobernarse). Pobos pequenos poden exercer a democracia directamente, mais as sociedades máis complexas teñen unha democracia representativa. Nas democracias representativas, o pobo participa de xeito cotiá e tamén mediante o sufraxio universal en eleccións e referendos. A cidadanía elixe un goberno entre diferentes partidos políticos, e o tempo que está un goberno no poder estatal ata convocar novas eleccións denomínase lexislatura.
• Estado de dereito: Nos estados democráticos, tódolos cidadáns han de gozar dos mesmos dereitos e deberes, e hai división de poderes.
• División de poderes: Existen tres poderes:
  • Lexislativo: elaborar e aprobar as leis. Adoita ter a súa sede no Parlamento.
  • Executivo: Corresponde ao goberno. A súa función é poñer en práctica as leis aprobadas polo Parlamento, así como dirixir a política interior e exterior do Estado.
  • Xudicial: Corresponde aos tribunais, que garanten o cumprimento da lei.

Organización Territorial en España

1. A Constitución española e a organización do Estado.
2. A organización territorial de España: as divisións territoriais.
3. A organización política e territorial de Galicia: o Estatuto de Autonomía e as institucións de Galicia.

A Constitución Española e a Organización do Estado

En 1975, tras o fin da ditadura franquista, comeza un proceso político de transición democrática. Destaca a aprobación da Constitución en 1978, que converte a España nun estado descentralizado, monárquico, aconfesional e democrático.

• A Constitución española de 1978: Lei fundamental pola que se rexe o sistema de goberno de España. Ten as seguintes características: soberanía nacional, división de poderes e garantía das liberdades e os dereitos básicos dos cidadáns.
• A organización política do Estado: organízase arredor de tres grandes poderes: lexislativo (as Cortes Xerais - Congreso dos Deputados e Senado), executivo (o goberno - o presidente e os ministros) e o xudicial.

Poder Lexislativo

Elabora e aproba as leis, elabora os orzamentos xerais do Estado e elixe ao Presidente. Os seus representantes son elixidos democraticamente por sufraxio universal e forman as Cortes Xerais, que se dividen en dúas cámaras: Congreso dos Deputados e Senado.

Poder Executivo

Executa as leis elaboradas e aprobadas e dirixe a política interior e exterior. Reside no goberno, formado polo presidente e os ministros.

Poder Xudicial

Aplica as leis e garante a xustiza dos cidadáns. Entre os seus órganos destaca o Consello Xeral do Poder Xudicial, elixido polas Cortes, que nomea aos xuíces dos diferentes tribunais e controla e administra xustiza.

A Organización Territorial de España

Actualmente, trátase dun estado descentralizado no que o poder se reparte entre o Estado central e as diferentes divisións territoriais con capacidade de goberno: as comunidades autónomas, as provincias e os municipios.

Administración Autonómica

As comunidades autónomas son entidades territoriais creadas a partir da Constitución de 1978 para garantir o autogoberno.

Administración Provincial

As provincias son entidades territoriais nas que se dividen as comunidades autónomas. O órgano de goberno é a Deputación Provincial, formada por un presidente e os alcaldes.

Administración Municipal

Son as unidades territoriais e administrativas máis elementais do Estado. O órgano de goberno é o concello, formado polo alcalde e os concelleiros e ubicado na casa do concello.

A Organización Política e Territorial de Galicia

O Estatuto de Autonomía de Galicia foi aprobado en 1981. Ten categoría de Lei Orgánica do Estado, o rango máis importante despois da Constitución. No Estatuto regúlanse as seguintes cuestións:

• Símbolos (bandeira, escudo e himno), delimitación territorial, denominación, organización e sedes, idiomas cooficiais (castelán e galego).
• Institucións: Asemblea Lexislativa ou Parlamento autonómico, Goberno autonómico (Xunta de Galicia, co presidente e os conselleiros) e Tribunal Superior de Xustiza. Tamén Valedor do Pobo, Consello de Contas e Consello de Cultura. O delegado do goberno representa ao goberno central.
• Competencias: poden exercerse de xeito exclusivo ou compartido.
• Relación co Estado: o Estado das autonomías baséase na igualdade territorial e na solidariedade.
• Importancia da parroquia como elemento da organización territorial de Galicia.

Glosario

BRIC’S

Organización intergobernamental e bloque xeopolítico.

Comunidade Autónoma

División político-administrativa do territorio.

Espazo Schengen

Área de libre circulación.

Fondos Estruturais

Instrumentos financeiros da política rexional da Unión Europea destinada a promover un desenvolvemento harmonioso do conxunto da Unión Europea.

G20

Foro intergobernamental. Reúnense xefes de Estado, gobernadores de bancos centrais e ministros de finanzas para tratar temas de gran importancia en relación coa economía global.

Movementos Antiglobalización

Movementos sociais formados por activistas procedentes de distintas correntes políticas.

Municipio

Unidade territorial-administrativa máis básica.

Obxectivos de Desenvolvemento Sostible

Conxunto de 17 obxectivos de desenvolvemento humano programados pola ONU para atallar unha serie de problemas mundiais.

Ortofotografía/Ortofoto

Termo que significa fotografía correcta. Representación fotográfica aérea ou satélite dunha zona da superficie terrestre.

Parroquia

Unidade administrativa de base relixiosa católica.

Provincia

Entidade territorial administrativa formada pola agrupación de municipios.

Sistema de Información Xeográfica (SIX)

Ferramenta informática que permite almacenar, xestionar, analizar, editar e amosar información xeográfica dunha rexión.