O Congreso de Viena e a Restauración Europea: Unha Era de Cambios e Conflitos (1815-1830)

O Congreso de Viena: Restauración e Reacción Conservadora

As catro potencias vencedoras sobre Napoleón (Rusia, Prusia, Austria e Inglaterra), ás que se uniría a nova Francia, tentaron establecer un acordo que levase ao equilibrio de poder en Europa dentro dos principios de lexitimidade, é dicir, chegaron ao convencemento de que os distintos reinos tiñan que ser gobernados polas monarquías tradicionais e manter os seus territorios históricos. As ideas revolucionarias debían ser extirpadas de raíz e non volver a aparecer xamais, e o sucedido en Francia sería só un episodio relegado ao recordo, triste testemuña do que as turbas populares poden chegar a facer se non están suxeitas aos sagrados principios da tradición e o respecto aos soberanos, ao uso do Antigo Réxime. Reunidos en Viena, pretenderon a volta á vella orde, condenando as ideas da Ilustración como propias de francmasóns e apoiando os tradicionais costumes políticos e sociais. A alma do Congreso, celebrado entre setembro de 1814 e xuño de 1815, foi o chanceler austríaco Metternich, que elaborou practicamente todas as cláusulas da nova realidade política, que sumaron un total de 121 artigos.

No Congreso de Viena concentráronse máis de 200 diplomáticos e príncipes das nacións europeas (coma Castlereagh, ministro británico de Asuntos Exteriores, ou o tsar Alexandre I, que pensaba que Deus o tiña destinado a salvar o mundo), dos principados italianos, das cidades libres alemás, os cabaleiros teutóns ou da Orde de Malta, así como outras moitas asociacións que desexaban participar na estrutura que se estaba a fraguar, facendo valer os seus dereitos históricos. As conclusións do Congreso condicionarían a política continental durante varios anos:

• O Imperio Austríaco anexionouse o reino de Lombardía-Venecia e as antigas provincias Ilíricas, mantendo unha presenza importante en Italia, á vez que unha forte influencia na Confederación Xermánica, que agrupaba a 39 estados alemáns.
• Gran Bretaña conseguiu o dominio sobre o mar a través de puntos estratéxicos como Malta ou as illas Xónicas no Mediterráneo, Heligoland no mar do Norte, O Cabo en Sudáfrica, Ceilán no Índico, e outras illas nas Antillas.
• Rusia estendeu as súas fronteiras 400 quilómetros cara ao oeste, coa constitución dun reino polaco baixo o seu protectorado, ao tempo que ocupaba Finlandia, antes en mans de Suecia, a quen agora lle foi agregada Noruega, tras separarse de Dinamarca.
• Prusia obtivo outras terras de Polonia e unha zona de Saxonia, así como diversos territorios do Rin.
• Francia, que logrou formar parte das potencias con capacidade de decisión, viuse reducida ás súas antigas fronteiras e obrigada a pagar unha indemnización, namentres nacían pequenos países ao seu arredor, como os Países Baixos, a Confederación Helvética e o reino de Piamonte-Sardeña.
• Italia fragmentouse en sete Estados, á marxe do territorio incorporado a Austria, nación que instalou as súas propias dinastías nos principados de Parma, Módena e o Gran Ducado de Toscana.
• Alemaña, coa Confederación de príncipes alemáns, quedou sometida a forzas contrapostas, de Prusia e Austria, que acabarían por enfrontarse. Unha Dieta xermánica constituía o único órgano común de todos os Estados, pero sen verdadeiro poder decisorio.

Ademais destas decisións, Rusia, Prusia e Austria forxaron unha Santa Alianza en defensa do trono e o altar que permitía a súa intervención política e militar a petición de calquera país que se sentise ameazado polos movementos revolucionarios. Pouco despois incorporaríanse a esta iniciativa as demais monarquías, excepto Gran Bretaña, xa que o Parlamento británico rexeitou o dereito de intervención noutro Estado.

A Independencia de Grecia

Grecia levaba séculos baixo o poder do Imperio Otomán, que perdera a súa forza militar e social de principios da Idade Moderna, e nos comezos do século XIX limitábase a manter o control militar e político sobre unha serie de pobos dos Balcáns. Xa desde finais do XVIII xurdiron nestas comunidades núcleos de resistencia e en 1815 Serbia conquistou unha autonomía relativa. En Grecia, campesiños, comerciantes e relixiosos reclamaban a súa independencia, protagonizando un movemento nacional que culminou no alzamento popular de 1821, alimentado polos recursos que achegaban as distintas heterias: sociedades nacionalistas helénicas que xurdiron polo Mediterráneo oriental.

Os turcos responderon cunha dura represión e á proclamación da independencia no Congreso de Epidauro en 1821, coa axuda do pachá de Exipto (vasalo do sultán otomano), provocaron unha auténtica matanza na illa de Quíos (23.000 mortos), o que provocou en Europa un forte sentimento de simpatía polo movemento helénico, avivado por personalidades como Chateaubriand ou Lord Byron.

A situación desatascouse a partir de 1826 cando un acordo entre Inglaterra e Rusia, ao que se adheriu Francia, xunto á neutralidade de Austria e Prusia, supuxo o respaldo definitivo á causa helénica. En 1827 unha frota aliada destruíu a escuadra turca e unha expedición francesa expulsou aos exipcios de Morea; nese mesmo ano os rusos invadiron os Balcáns, chegando ás portas da cidade de Adrianópolis.

O tratado do 14 de setembro de 1829 rematou coa guerra. Rusia conseguiu prerrogativas no mar Negro, e Grecia logrou autonomía, que se transformaría en completa independencia pola Convención de Londres de 1830. O príncipe bávaro Otón I foi proclamado rei de Grecia dous anos despois.