Conceptos Clave da Filosofía Cartesiana: Termos Esenciais de Descartes

Conceptos Fundamentais da Filosofía de Descartes

Este documento presenta unha recompilación dos termos e conceptos clave na filosofía de René Descartes, esenciais para comprender o seu pensamento e a súa influencia na filosofía moderna. Cada definición ofrece unha visión concisa e clara dos piares da súa obra.

Moral Provisional

Para orientar a súa vida e saber como actuar da maneira máis axeitada, mentres acomete o seu proxecto de reformar o saber do seu tempo, Descartes elabora unha moral provisional. Esta moral, xa que a definitiva só pode ser o froito último e definitivo da filosofía, considera unhas poucas normas inspiradas na ética aristotélica e estoica.

Paixón

(Este termo non dispón dunha definición no documento orixinal.)

Res Cogitans

A Res cogitans refírese á alma ou substancia pensante. Para Descartes, a alma é unicamente pensamento, unha substancia inmaterial que non necesita de ningún corpo para existir. De feito, a súa existencia é máis evidente para nós que a existencia dos corpos. Os modos do pensamento son o entendemento e a vontade, sendo esta última libre.

Res Extensa

A Res extensa é a substancia extensa, o corpo. Os corpos son extensión, e os seus modos son a figura e o movemento. Descartes adopta o mecanicismo dos científicos da época, segundo o cal todo se reduce a materia (as pezas da máquina) e movemento. Para Descartes, a materia é unicamente extensión, o que conduce a consecuencias importantes: a afirmación do carácter subxectivo das calidades (as únicas calidades dos corpos son a figura e o movemento), o rexeitamento da existencia dos átomos (concibir unha extensión que non se poida dividir infinitamente sería contraditorio) e o rexeitamento da existencia do baleiro.

Solipsismo

O solipsismo é o illamento do eu, da conciencia. No proceso de fundamentación do saber, a conciencia só ten evidencia inmediata da súa existencia como pensamento. Para Descartes, a única certeza inmediatamente evidente (clara e distinta) é “penso, logo existo”. A partir de aquí, irá construíndo dedutivamente todo o edificio do saber, xa que calquera outra verdade deberá ser demostrada racionalmente. Por isto, este illamento do pensamento cos seus contidos (ideas) desencadea un subxectivismo que estará presente ao longo de toda a filosofía moderna despois de Descartes.

Subxectivismo

O subxectivismo é unha postura filosófica na que o pensamento queda pechado en si mesmo. O suxeito ten evidencia unicamente das súas propias representacións e non da realidade representada.

Sustancia

Descartes define a sustancia como “cousa que existe de tal xeito que non ten necesidade senón de si mesma para existir”. Identifica as palabras substancia e cousa (res), o cal amosa que concibe a substancia como o concreto existente. O propio da substancia é a existencia, pero non calquera existencia, senón a existencia completa, autónoma e independente, pois non necesita de nada máis ca de si mesma para existir. Esta definición convén en sentido estrito unicamente a Deus (substancia infinita), pero Descartes afirma que existen tamén dúas substancias finitas que non necesitan de nada, agás de Deus, para existir: estas substancias son o pensamento e a extensión.

Unidade da Razón

Segundo Descartes, a unidade da razón (facultade de xulgar ben e de distinguir o verdadeiro do falso), que constitúe a esencia da subxectividade humana, é igual en todos os homes. Deste xeito, a diversidade das opinións humanas orixínase só dos diferentes modos de guiala e da diversidade dos obxectos aos que se aplica.

Xenio Maligno

O xenio maligno é o suposto dun ser astuto e enganador que poida facerlle crer á conciencia na existencia do mundo tal e como o percibe, sen ser certa tal cousa. É un procedemento que utiliza Descartes para reforzar o proceso da dúbida metódica.